Бәйге

Бә ян

Яшә ү нең яме бетте, барысы да мә гънә сез булып калды. Гү я чыга алмаслык коточкыч бер чоң гылга килеп элә кте һ ә м ул аны һ ичшиксез, ү зенә йотачак иде. Йотып кынамы соң ә ле... Шушы бер мизгел эчендә ул теткә лә неп вак-вак кисә клә ргә ә верелә чә к. Хә ер, анысы ә һ ә миятле тү гел инде. Тә н бит ул! Тә ннең теткә лә нү е җ аннның теткә лә нү е белә н чагыштырганда нә рсә соң? Аның җ аны теткә лә нде. Кү згә кү ренмә с кисә клә ргә бү ленеп дө ньяга чә челде. Ә җ ан – кешенең ү зә ге. Җ аннан башка тә ннең кыйммә те юк. Шулай булгач, ү лү ең мең тапкыр хә ерлерә к.

Йотсын, йотып алсын аны тө псез упкын.

Кадрия алга атлады һ ә м тимер бетон коймага килеп тө ртелгә ч кенә аң ына килде.

Казансу елгасы кү пере уртасында басып тора икә н.

Телә гә н кешене таш койма гына тотып кала аламы соң? Мә ң гелек белә н тормышны аерып торган бә йгенең җ иң ү чесе була алмады. Ул җ иң елде! Шулай булгач, киртә не атлап кына ү тә се, ә анда йө рә кне телгә лә рдә й кайгы да, шатлык та, бә хет тә юк. Анда мә ң гелек тынлык...

Тынлык... Алай микә н? Ү з- ү злә ренә кул салучыларның урыны кыямә ттә тә мугта, дилә р. Чынмы- уйдырмамы – анысын бер Аллаһ ы Тә галә ү зе генә белә... Шулай да... Тә муг булмаса, җ ир шарындагы бө тен халык Аллаһ ыга Тә галә гә табынмас иде. Адә м баласының җ ир йө зеннә н мә ң гелеккә кү чә р алдыннан булган кунак кына булуына ышанмаслар иде.

Димә к, кү пернең аргы ягына атлап кына җ ан тынычлыкка тиенми. Киресенчә, ү зең не мә ң гелек газапка гына дучар итә сең. Җ аның ның парә се Айзирә к белә н анда да кавышу тү гел, ә Сак белә н Сок шикелле мә ң гегә аерылышу кө тә. Мә ң гелек тә муг, мә ң гелек газап... Ә сине тапкан, баккан, ү стергә н ә нкә ң? Баласын югалту ә чесен ул ничек кичерер? Ә нә бер яктан кызы: “Ә нкә ем, кирә кми! ” дип кычкырса, арттан ә нисе: “Кызым, балам, багалмам, тукта! ” дип инә лә. Кызы – йө рә к парә сенә канатлар пә йда була һ ә м ул кү бә лә к булып аның каршына очып килә.

- Кирә кми! Кирә кми, ә нием!

- Балам! Балам, йө рә к парә м!

Коймага бө тен гә ү дә се белә н ятып аска караганда, аның хә срә тенә ә ллә таш койма да чыдый алмаганмы, ә ллә ү земе, ул инде җ ирдә н аерылып, мә ң гелеккә таба оча.

Кире уйларга соң инде...

Ул килеп тө шкә н урында су тамчылары чә челде. Ни хикмә т, су аны аска тү гел, ө скә этә рде. Салкын су кызышкан җ анын айнытып җ ибә рде. Ул нишлә де соң ә ле? Ү лә р ө чен дип тү гел, җ анына тынычлык таба алмаганнан килгә н иде бит су буена. Нинди шайтан котыртты аны сикерергә? Ә ллә ү зе этеп тө шердеме? Нишлә п ә ле бу дө нья белә н алыш-бирешен шулай ө зә ргә тиеш соң? Яшә ргә дә ө лгермә де бит ә ле ул. Яшә ргә кирә к! Яшә ргә! Тик ничек итеп? Хә зер тирә н судан ничек итеп ярга чыгарга? Чыгарга тырышырга иде! Мең газап белә н булса да якыннарың ны газапка салмаска! Алар ө чен генә булса да яшә ргә!

Ул ярга чыгарга телә п тыпырчына башлады. Ә яр ерак, анда барып җ итә се бар ә ле.

Арттан кемдер элә ктереп алды. Ә ллә Газраил инде? Ул аны нык тоткан. Ул аны җ ибә рми!

- Нә рсә, ү лә сең килә мени, ахмак!

Тавыш иясе аны җ илтерә теп ө скә кү тә рде һ ә м җ иргә салды.

Елга уртасына җ ир каян килсен?

Кадриянең томаланган аң ы ачылып, кү з карашы киң ә еп китте. Ул башта кө ймә не, аннан кө ймә дә утырган сакал-мыеклы, ямьсез ирне кү рде. Җ ирдә ялгызы гына йө ргә ндә каршысына очраса, һ ичшиксез, курыккан да булыр иде. Аның карашы ачулы, кашлары җ ыерылган, менә -менә кыйнарга ташланырдай булып, борын канатлары җ илфердә п-җ илфердә п алалар иде.

- Яшә ү дә н туйгач, бү тә н урын табалар аны, –диде ул. – Бер дә тынычлык юк ү зегездә н! Ү лим дисә ң, башка җ ир беткә нмени? Йө рисез шунда суны пычратып! Кө члә делә рме ә ллә? Шуның ө чен генә ү лә лә рмени? Ө йрә нергә вакыт! Беренче тапкыр гына кө члә нү ең мени? Тора-бара каешланасың аны. Тормыш ул, җ аныем, сине мең тапкыр кө чли, мең тапкыр сыный. Ничу! Беренче чирканчыкны ү ткә ргә ч, баштагы тилемсә уйлар очып китә ул. Тормыш сиң а артын куйган саен чытырдабрак ябыша башлыйсың аны. Кара аны, тагын сикерә м ди кү рмә! Юкса, кө ймә не чайпалдырып икебезнең дә су астына китү ебез бар. Мин начар йө зә м, бу юлы сине тартып чыгара алмам. Коткару каешым да юк, ичмасам. Кемдер кө ймә дә н чә лгә н. Ничә нче тапкыр балыксыз кайтам. Синдә йлә р аркасында табышсыз калам. Сезне коткарган ө чен миң а бер тиен дә тү лә милә р. Ү зегездә н алыйм дисә м, акчагыз булса, ү лә ргә ашыгып тормас идегез.

Ул ә ле Кадрияне, ә ле монда килгә н ө чен ү зен ирлә рчә тозлап-борычлап сү кте. Тик аны тың лавы хә зер аң а рә хә т кенә иде. Гү я ү зенең бала чагына кайтты, ү зен ә тисе куенындагыдай итеп хис итте. Чө нки аның тавышында ә з генә дә усаллык тоймады.

Кө ймә яр буена килеп терә лде. Ир Кадриягә ярга чыгарга булышты. Ул бер-ике адым атлады да аяклары тың ламыйча комга утырды.

- Бар. Бар! Нишлә п торасың! Бар! Хә зер ү к кү земнә н югал! – диде ир аң а. – Нә рсә, тагын суга ташланырга җ ыенасың мы? Тай моннан! Тагын кү земә кү ренсә ң, валлаһ и, ү зем ү к батырам!

Башта гына ямьсез кү ренгә н икә н. Сү злә ре ачулы булса да, кү злә ре мә рхә мә тле карый.

-Кем сез? Исемегезне булса да ә йтегез, ү земне кем коткарганын белим.

-Койрыклы җ ен мин.

-Ярар, алайса, койрыклы җ ен, сиң а бик зур рә хмә т.

- Рә хмә тең ө чен рә хмә т! Ә хә зер бар! Бар, дим!

-Киемнә ремне сыгыйм инде.

-Кү з алдымнан ераграк китеп сык! Юкса, ү зең ә ташлануым бар. Йортсыз-җ ирсез сукбай мин белә сең килсә.

-Хә зер курыкмыйм инде. Ү лемнә н калдым бит. Ә коткаручым – койрыклы җ ен. Хуш, койрыклы җ ен!

-Хуш, су анасы!

Кадрия читкә рә к китеп, киемнә рен салды, аларны кояшка киптерергә элде. Карасана, кө не кояшлы икә н бит! Ә ллә салкынча су, ә ллә кара кайгы туң дырган тә ненә рә хә т җ ылылык таралды. Тормыш дә вам итә иде!

Ул җ ылы комга утырып кү злә рен йомды. Ә мма җ ан сызлавы басылмады. Рә хә т мизгел юкка чыкты. Җ аны туң ып, тә не калтырана, теше-тешкә бә релә башлады.

Ничек яшә ргә соң аң а хә зер? Суга батып, ү леп котылып булмады. Бү тә н бу турыда уйларга да ярамый. Яшә ү нихә тле генә газап булмасын, ү лем ачысыннан авыррак тү гел икә нлеген ул бө тен йө рә ге белә н сизенде.

Адә м баласына авыр чагында таянырдай кеше – пар канатың кирә к. Ә бү ген аның андый кешесе юк. Бә гырьне ярып ү ткә н хә срә т ачысын кая тү гә ргә, кем белә н уртаклашырга? Кемгә таянырга? Кемнә н җ ылы сү з ишетергә?

Ялгызлыкның никадә р ачы икә нлеген хә зер ул тагын да ныграк аң лады. Тиккә генә Аллаһ ы Тә галә җ ирдә ге җ ан иялә рен парлы-парлы итеп яратмаган икә н бит. Менә кайчан кирә к ул парлылык!

Кайларда йө ри икә н соң Газиз хә зер? Кемнә рнең кочагын җ ылыта, кемне иркә ли, сө я икә н? Җ анны урталай ярып туган мә хә ббә т җ имеше Айзирә кнең кара җ ир куенында булуыннан хә бә рдар тү гелдер шул ул. Болай тә мамланырга тиеш тү гел иде бит аларның бә хете. Кем керде араларына?

Бә лки ул да исә н тү гелдер? Исә н булса, бер хә бә рсез юкка чыкмас иде.

Юк! Юк, алай уйларга ярамый! Бү тә н кеше белә н бә хетле булса булсын. Яшә сен! Яшә сен генә! Ул Газизны да җ аныннан артык кү реп яратты. Аң а начарлык телә ми. Айзирә кнең ү леме дә бик җ иткә н. Ул да бә хетсез... Ү зенең бә хетсезлеген белмә ве белә н бә хетсез...

Киемнә рен кояш ялагандай киптереп тә куйды. Ә йтерсең, тө н бө тенлә й булмаган, челлә эссесе ә з генә дә кимемә гә н иде. Киемнә ре дә суда бө тенлә й булмаган кебек, яң а гына кибет киштә сеннә н тө шкә ндә й булды. Кадрия ү тү клә ргә яратмагач, киемнә рнең дә таушалмастаен ала. Чә члә ре генә... Тарап җ ибә рсә ң ярар иде дә, тик сумкасы су тө бенә киткә ндер инде.Алай дисә ң, кулында сумка тотканын хә терлә ми.

Китә р алдыннан ул ә ле генә ү зен кабул итә ргә телә мә гә н елгага кү з салды. Кайда соң аны коткаручы ү зе? Тагын суга батучыларны сагалыймы?

Ә нә су читендә генә кө ймә чайкала. Ү зе кү ренми.

Кадрия шунда таба атлады. Ир кеше чалкан кө ймә гә яткан да карашын кү к йө зенә тө бә гә н. Ул ү зенә якынлашкан хатынга борылып та карамады. Ә лбә ттә, ул йокламый, ул аның килә сен сизә иң де. Ул кө тә иде! Гадә ти булмаган шартларда очрашкан ике кешенең гади генә аерылышуы мө мкин тү гел иде.

-Ник китмисең? – диде ул усал гына.

- Ә син?

- Сә бә бе бар.

-Минем дә.

-Икебезнең дә сә бә бе бар, димә к. Ә ллә шуны юып алабызмы? Ә йдә, утыр.

Ул кө ймә дә ү зе янында урын кү рсә тте.

Башка вакытта булса, ү зенә тә кә ллефсез генә урын кү рсә ткә н ирне тың лап та тормас иде. Бү ген бө тенесе дә бө тенлә й башкача.

Бү ген кояш та бү тә нчә яктырта шикелле.

Бү ген бу ир тарафыннан һ ичбер куркыныч янамый, ул - телә ктә ш, ул аның коткаручысы.

Бү ген генә булса да аң а таянырга була.

Алдагысын кем белсен.

Бү ген ул бү тә н кеше. Шулай булгач, аң а моң а хә тле булган кагыйдә лә рне дә бозарга була.

Бү ген ул Иблис белә н килешү тө зи язды. Тик бу юлы бә йгедә Иблис тү гел, ә нә шушы ниндидер шө катсез, тупас тоелган ир җ иң де. Иблис чигенде.

Кайчанга кадә р?

-Кем син? – дип кабатлады ул.

- Ә йттем бит инде.

-Юк, ә йтмә дең. Син – Хозыр Ильяс.

-Хозерсез генә Ильяс мин. Дө ресрә ге – Ильяз.

- Ильяз?

- Мин яз кө не туганмын. “Син тугандагы кебек кө ннең матур булганы юк иде”, - ди ә нкә й. Тормышым да шундый матур булсын, дип, шундый исем куштырган.

- Матур булдымы соң?

- Телә ге кабул булгандыр, дип уйлыйм.

- Шулай дисезме?

- Мин кеше ү термә дем. Ә ү терә ала идем. Ә нкә й догасы кулымнан тотты. Исемемә хилафлык китерә сем килмә де.

- Минем кем икә немне белә сең килә ме?

- Юк.

- Алай булгач, нигә мине сагалап тордың?

- Кирә гең булганнан тү гел. Кабат суга ташланмасым диюем генә. Монда синең кебеклә рне санап бетерерлек тү гел.

- Дө ньядан туючылар кү пмени?

- Дө ньяны белмә ү челә р алар. Яшә ү нең нә рсә икә нен... Аның ачысын, тә мен... Ү з аягың белә н җ иргә басып йө рү нең, ү з кулларың белә н икмә к тотып ашауның, ү з кү злә рең белә н дө ньяны кү рү нең, ү з кө чең белә н мал табуның, шатлык-хә срә тне кичерердә й аң ың булу лә ззә тен аң ламаучылар алар. Ходай Тә галә аларга барысын да биргә н, тик аның кыйммә тен бә ялә рдә й акыллары томалаган. Ни кеше, ни хайван... Җ енессезлә р алар...

Ильяз утыргыч астыннан минераль су алып, аны стаканга салды, хатынга сузды.

-Мә, эч.

Кадриянең бер дә эчә се килми иде. Су эченнә н чык та нишлә п эчә се килсен? Сә ер кеше бу.

- Эчә сем килми, – диде ул.

-Эч, эч. Эчең ә кергә н шакшыны юып чыгарсын. Сиң а хә зер чилә ге белә н эчеп бетерсә ң дә кү п тү гел.

Кадрия суны эчте.

- Кичә генә баламны кү мдем, - диде ул.

- Синекенең кабере бар. Кү п аналар балалары җ ә сә денең кайдалыгын да белми. Син алардан бә хетлерә к.

Ә гә р ул суга батса? Аны таба алмасалар? Ул чагында аның да кайдалыгын белмә слә р, кабере дә булмас иде.

Кадрия ә нисенең, якыннарының кара хә срә ткә тап буласын кү з алдына китереп, йө рә ге ө шеп китте. Бү тә н андый адым ясамас. Димә к, хә срә тнең дә уң ай ягы бар. Балаларының каберлә ре булмаган аналарының хә срә те белә н каберлә ре булганнарныкын чагыштырганда аерма зур икә н бит! Каберсезлә рнеке - кара хә срә т.

Хә срә тнең дә тө се бар икә н!

Кадрия кызы янына барып, аның баш очына чә чә клә р утырта ала, аны куенына сыендырган җ иргә баш ия, кү з яшьлә ре белә н җ ирне дымландыра ала.

Каберсез аналар – яшьлә рен кая тү гә р?

Ир сү згә саран булып чыкты. Кадриягә ярарга тырышканлыгы да, кү ң елендә илә с-милә с уйлар барлыгы да сизелмә де. Хә ер, нишлә п аң а ярарга тырышсын ә ле ул? Киресенчә, ү зе аң а ярарга тиеш, чоң гылдан ул тартып чыгарды бит. Бер-ике сү з белә н хә зерге халә тенә бә я биреп тә куйды.

- Кара хә срә т тү гел! – диде бит. Хә срә тнең бү тә н тө слесе дә була микә нни? Хә срә т белә н хә срә т арасынадагы аерманы каян белә микә н?

Кем ул? Сукбаймы? Тормыш тә гә рмә ченнә н читкә ычкынып, ү з орбитасын югалтып адашкан бә ндә ме? Кырмыска оясын таратып ташлаган кебек ыгы-зыгылы заманнан качып йө рү че бер дә рвишме? Ә ллә бар малын югалтып, кредиторларыннан качып йө рү че сә ү дә гә рме?

Кадриянең башына мең тө рле уй килде. Аларның берсенә җ авап таба алмаса да, ул барыбер белергә тырыша иде. Бу яң адан тормышка кайтуына бер дә лил, тирә -яктагы кешелә рнең язмышы кызыксындыра икә н, бу яхшы фал. Һ ә м ә лбә ттә, моң а сә бә пче шушы ир иде.

- Ярар, миң а кайтырга кирә к, - диде ул. - Рә хмә т сиң а.

- Юлың а ак җ ә ймә.

Кадрия аны бераз сө йлә шеп утырырга ө ндә р дип кө ткә н иде. Ирнең ү зенә шулай салкын җ авабы аның мин-минлегенә тиде. Бү тә н чакта ул ир-атларның игътибарсызлыгыннан зарланмады. Ир-атлар чибә рлә рне ярата, Кадрия ү зен матурлардан санамаса да, сө йкемле сө яге барлыгын белә иде.

- Син гел шушында утырасың мыни? – диде ул.

- Кайчагында мин биредә балык тотам.

- Бу шау-шулы урында балыклар да чиртә мени?

- Нинди балык тотасың бит... Синдә й балыклар да аз тү гел монда.

Кө ймә че ишкә ген ишеп, елга уртасына ук кереп китте.

* * *

Алга таба нишлә ргә икә нен уйларга кирә к иде. Ул салкын кабердә ге сабыен ялгыз калдырып, беркая да китә алмый. Шул ук вакытта монда аның беркемгә дә кирә ге юк. Мең лә гә н эшсезлә рнең санын арттырып, базарга чыгып басса гына инде... Тик аның алып-сатарлык сә лә те юк, алдашырга, хә рә млә шергә ө йрә нмә гә н. Аннан соң кайда яшә ргә?

Эш мә сьә лә сен хә л итеп булыр анысы... Хастаханә дә шә фкать туташлары гел кирә к булып тора. Тик анда фатирга тү лә рлек, яшә рлек тә акча эшлә п булмый.

Авылдагы ә нисе дә аны югалткандыр. Ул бит оныгының авыруын да, кайдалыгын да белмичә калды. Башкалары турында ә йтеп тә торасы юк... Ә нисен борчырга телә мичә, берсенә дә хә бә р итмә гә н иде. Аның борчуы болай да җ итә рлек. Юл фаҗ игасына элә ккә н ә тисен дә аяка бастырасы бар.

Ире ягына да таяна алмый. Кайнанасы белә н кайнатасы улларының юкка чыгуын да аң ардан кү рә лә р. Кадриянең гаебе югын да белә лә р, югыйсә. Улыбызны йө гә нли алмадың, имеш. Ү злә ре йө гә нли алмаганны, йө гә нлә рсең менә... Бала белә н булганда тү зә лә р иде. Ә инде оныклары да саклый алмагач...

Ә мма фани дө нья белә н мә ң гелекне аерып торучы салкын суда чирканчык алгач, боларның берсе дә аның ө чен ерып чыккысыз тоелмады. Илдә чыпчык ү лми, дилә р бит. Аллаһ ы Тә галә ө чен аның сабыеның җ аны кирә грә к булып чыккандыр шул. Кадриянең ү зенекен алырга телә мә де.

Моң арчы дө ньяда ү зен япа-ялгыз хис иткә н хатын кү згә кү ренмә с ниндидер бер терә к барлыкка килү ен сизде. Юк, аны тотып та, карап булмый, ә мма ул бар, ул аны тоя иде! Ул яшь, кулында һ ө нә ре бар, иң ә һ ә миятлесе- тазалыгы бар. Ә инде тышкы кыяфә тенә килгә ндә - анысы да ташка ү лчим тү гел. Ул тормышын яң абаштан кора ала. Ә лбә ттә, корачак! Сә ламә т балалары да булачак! Бер тү гел, берничә ү!

* * *

Баш табиб аның гозерен бү лдермичә тың лады. Шактый вакыт нидер уйланып торды. Аннан соң бер карарга килеп, Кадриягә карады.

- Ү зем дә синең турыда уйлап тора идем ә ле. Тик риза булырсың микә н? – диде.

- Урын булганчы идә н юарга да риза.

- Ә легә шә фкать туташы урыны юк. Ә менә бер авыр хә лдә ге авыруны карап торырга кирә к. Кичә ул юл һ ә лә кә тенә очраган.

- Кайда соң ул?

- Реанимация бү легендә... Янында менә синеке яшьлә рендә ге сабый бар.

- Ул да җ ә рә хә тлә нгә нме?

- Аллага шө кер, аң а зыян килмә гә н.

- Сез миң а нинди эш тә къдим итә сез?

Ул баш табибның ни ә йтергә телә вен ә ле дә аң ламый иде.

- Кая куярга икә нен хә л иткә нче, берничә кө нгә баласына кү з –колак булырга кирә к. Сметада моның ө чен акча каралмаган. Аның каравы тулай торакта яшә п торырсың, ашау-эчү хастаханә ашханә сеннә н булыр. Бар, сабый белә н таныша тор. Соң ыннан, барысы да җ айлангач, шә фкать туташы эшенә билгелә рмен.

Ризалыгын да сорап тормады. Телефоннан тулай торакка шылтыратты.

* * *

Таза гә ү дә ле, урта яшьлә рдә ге комендантның уенчыклар белә н тулган бү лмә сендә ге сабый Кадрияне кү ргә ч, аң а елмаеп, улын сузды.

Кадриянең йө рә ге ө зелеп киткә ндә й булды.

- Кемнә рнең газизе инде син, – диде ул, баланы кочагына алып. - Тумас борын бә хетсез сабый ул. Ә нисе дозадан ү лгә н булырга тиеш, машина астына элә кмичә ничек исә н калгандыр. Гаҗ ә п тере, сө йкемле бала. Юындырып, чиста киемнә р кигергә ч, тамагын туйдыргач, ничек ү згә реп китте. Юньле ризык та ашамаган бугай. Ходай бала кирә к кешенекен ү зенә ала, ә андыйларныкын...

- Монда яткан хатын ә нисе тү гелмени?

- Ә нисе тү гел аның. Машина барган мә лдә, сикереп тө шеп юл фаҗ игасы китереп чыгарган кыз ул. Шул чагында каршыга килү че машина бә рдергә н аны.

- Ул кызның кемлеге билгелеме?

- Фахишә гә дә, наркоманга да ошамаган. Наркотик белә н миң герә ү лә ткә ннә рдер дисә ң, канында андый нә рсә булмаган. Организмы кө чле, терелер. Ә бала кызганыч. Нә сел-нә сә бе дә билгесез бит.

Бала ү зе турында сү з барганны ә ллә аң лый, ә ллә аң ламый иде, ул идә нгә шуып тө ште һ ә м ө стә л артында мү кә йлә п нә рсә дер майтара башлады. Кадрия аның янына чү гә лә де.

Чә члә ре Айзирә кнеке кебек бө деркә лә неп тора, кү злә ре... Алар да аныкы кебек зә ң гә р чә чә ктә й... Урам сукбайларыныкына ошамаган нә фис йө з... Җ илдә дә каралмаган, кояш та ашамаган... Ничек шундый нә фис кала алган ул ү з ө лешенә тө шкә н язмыштан? Кем кадерсезе? Ә ллә кадерлесеме?

- Ә йдә, мин сезнең бү лмә гезне кү рсә тә м...

Комендантның сү злә реннә н айнып китте ул.

- Сез яшә гә н бү лмә гә бү тә н кеше кертмә скә тырышырмын, ашханә дә н ризык та китертермен. Алмашка бала киемнә ре дә кирә к булыр инде... Синең ү зең неке дә бардыр ә ле...

- Ә йе, ә йе... Киемнә р кабул итеп торучы хатыннан алырга гына кирә к. Хә зер алып килермен.

- Бала белә н йө рмә ссең. Ү зем алып килермен.

Комендант хатын алып килгә ч, Кадрия кием сайларга тотынды. Баласының тә н җ ылысы да бетмә гә н бу киемнә р гү я ү злә ренең кабат кирә ге чыгуыннан сө енгә ндә й, бү лмә не яктыртып җ ибә рделә р. Ул арадан берсен сайлап сабыйга кигерде, чә члә рен тарап, ефә к тасма белә н ү рде. Бала ә з генә җ ил ө рсә дә менә -менә очып китә ргә ә зер торган кү бә лә к сыман булды.

Айзирә к тә башта шундый тере иде...

-Исеме ничек микә н? – дип сорады балага сокланудан ни ә йтергә белми торган коменданттан.

- Ә нисенең бернинди документын да тапмаганнар. Ул хатынның анда басып торганын элек тә кү рү челә р булган. Җ иң ел тормыш эзлә п шул кө нгә тө шү челә рнең санын исә плә ү челә р бар микә н? Морглар тулы иясез мә етлә р... Урам хатыннарының балаларын кем исә пкә алып торсын? Исә пкә алып нишлә тә сең? Балалар йортлары шыгрым тулы... Аннан ү сеп чыккач та кү бесе җ инаять юлына баса… Бу баланың да кара язмышы маң гаена ук язылып куелган...

Коточкыч сү злә рне чынлап та кү рергә телә п, Кадрия сабыйның нә фис ак маң гаена тө бә лде.

- Юк, аның маң гаена кара язмыш турында язылмаган, - диде ул.

- Каян белдең?

- Белдем.

Ул ниндидер уйга килгә н иде.

-Калганын иртә гә хә л итә рмен. Бү ген булганы да җ итә р. Иртә гә... Ә йе, иртә гә яң а кө н туар. Бу сабый ө чен да, ү зе ө чен дә бү тә н таң атар...

* * *

Иртә белә н ул шакыган тавышка уянып китте. Ү зенә сыенып йоклаган баланы уятмаска тырышып, ишекне ачты. Баш табиб икә н.

- Тсс...- Кадрия ике бармагы иренен каплап, табибка утырырга ишарә ясады.

- Ничек йокладыгыз? Кө йсезлә нмә деме?

-Кө йсезлә нергә уенда да юк. Без аның белә н уртак тел тиз таптык.

Табиб балага сокланып карап торды.

- Берничә кө нгә тү зә ргә туры килер... Балалар йортына документларын ә зерлә п бетерик инде. Аң ынчы тикшерергә, нинди авырулары барын ачыкларга кирә к. Сә гать унга лабораториягә килерсез. Иртә нге сидеге дә булсын.

- Ә нисендә җ енси авырулар, спид, гепатит булмаганмы?

- Чатта басып торган хатыннарда ул чирлә рнең барысы да була.

- Кем икә не дә билгеле тү гелме?

- Без танучылар юкмы дип телевидениедә н дә белдерү биреп карадык.

- Юкмы?

- Белә без дип шалтыратучы булмады.

- Авариягә элә ккә н кыз тиккә аны коткарырга сикермә гә ндер бит?

- Бу турыда сө йлә шергә иртә рә к. Ул ә легә аң ында тү гел.

- Берә ү нең кадерлесе җ ир астында ята, ә берә ү нең кадерсезе...

- Алай ук кырт кисмик ә ле. Син баланың йө зенә генә кара... Урам нә селенә бер дә тартым тү гел. Бә лки ә нисен кө члә п шушы хә лгә тө шергә ннә рдер? Аның элегрә к бик матур, озын чә чле булуын хә терлә ү челә р дә бар...

- Кем белә? Тормышта тө рле хә ллә р була...

- Ү з балаларын бер яртыга саткан сә рхү шлә р кү пме...

- Бу бит сатмаган... Урам чатында кемнедер очратырга телә гә ндер бә лки?

- Шә һ ә р читендә ме?

- Баланы алай интектергә нче, полициягә тапшырып булмады микә н?

- Аң а карарга да куркыныч иде... Юындырып, чиста киемнә р кигергә ч бө тенлә й бү тә нгә ә верелде. Башта аны чегә н баласы дип уйладык. Тузанга, пычракка баткан. Аны юындырган суның нинди тө скә кергә нен комендант сө йлә мә демени?

Алар сө йлә шкә н арада бала уянып кө йсезлә нә башлады.

- Чү лмә ккә сорый. Астын да юешлә тмә гә н... Зиһ енле бала... Затлы нә селдә н булуы кү ренеп тора. Наркоманнарның кү бесе затлы нә селдә н. Бү ген бухгалтердан аванс кереп ал. Мин сине санитарка итеп штатка керттем. Бер дә булмаганчы, аз булса да ярап куяр. Калганын сө йлә шербез.

Баланың кече йомышын йомышлатыр ө чен чү лмә ккә утырткач, аны кү тә реп, лабораториягә тө ште, канын тикшерергә алдырды, сидеген тапшырды. Аннан соң буфетка керде. Баш табиб буфетчы кызга да ә йтеп куйган икә н – ул тиз генә ө стә лгә ризыклар куйды. Сабый болай ашауны кү птә н оныткан булса кирә к, ризыкка кулы белә н кереп тә китте һ ә м биш бармагын берьюлы авызына тыкты.

- Кызым, алай итмилә р аны. – Кадрия кызым дигә нен ү зе дә сизми калды. – Менә кашыктан ашатам хә зер.... – Ул баланың кулын кә газь салфетка белә н сө ртте Һ ә м алдына утыртып кашыктан ашата башлады.

Баланы ашатып, ү зе дә капкалап ө лгергә н иде, арттан кемдер аның иң нә ренә кагылды.

Авылдашы Хә тирә апа икә н.

- Кадриягә дә ошаган, ошамаган да кебек, дим. Ү зең икә нсең, балам. Балаң ның авырганын ишеттек... Синең ө чен барыбызның да йө рә ге авыртты. Болай булгач, терелә сез, кү рә м... И, ә ниең сө енер инде...

Кадриянең ни булганын бер кеше белә н дә сө йлә шә се килми, тик Хә тирә ападан тиз генә котыла алмыйсың шул.

- Ә ни ишеткә нмени? Каян?

- Кү гә рченнә р алып килде балам.

Монда бер хатынның баласы ү лгә нен ишетеп, бигрә клә р кайгырдым. Никтер ул бала синекедер кебек тоелды. Бала хә срә теннә н дә ачы хә срә т юк. Безнең авыл хуҗ алыгы синең кызың ны дә валарга акча җ ибә рергә җ ыена. Ярдә м итү лә рен сорап, телевидениедә н дә, газеталардан да халыкка дә штелә р.

- Кирә кми иде...

- Кирә кмиме соң? Бә ла агач башыннан тү гел, адә м башыннан йө ри...

-Яхшылыгыгызны ничеклә р кайтарып бетерермен икә н?

-Ташла... Файдасы гына булсын. Син бит ү зең дә авариягә элә ккә ч, Данилга каның ны бирдең. Данил ә нә хә зер кө леп йө ри: “Минем ү з каным бө тенлә й юк, бө тенесе дә Кадриянеке”, ди.

-Ул арттырырга ярата инде...

- Ә з генә яхшылыкны да зур итеп кабул итә белә ул. Ә син чынлап та аны ү лемнә н коткардың.

- Ә ни ничек соң? Ә ти?..

- Алар бө тенесе дә тә ртиптә. Ә ниең ике кө н буена синең белә н элемтә гә керә алмый, шуның ө чен борчыла. Шалтырат син аң а, кызым, сө ендер ү зен. Ә тиең аягына ә кренлә п баса инде. Тик ә ниең аны ташлап синең янга килә алмый. Шуң а борчылалар.

- Минем ө чен тү гел, ү злә ре ө чен борчылсыннар инде. Шулай диярсең.

- Ә йтермен, кызым, ә йтермен. Ә сез кайтырга җ ыенмыйсызмы?

-Дә валау срогы бетмә де ә ле...

-Болай булгач, бетә р, иншалла... Синең ө чен дә бә хет елмаер. Бер килсә, килә бит ул адә м башына. Ходай сө екле кешесенә чир бирермен, дигә н...

- Алайса, без Ходайның сө йкемле балалары булып чыгабыз нң де?

- Шулай, балакаем, шулай... Сабыр итсә ң, ә җ ерен дә бирә ул. Сабыр тө бе – сары алтын...

- Ә синең кемең ята монда, Хә тирә апа?

-Аллага шө кер, беркемем дә ятмый, балакаем. Мине синең янга Данил җ ибә рде. Бер ярдә м итә р кешесе юк, дип бик җ ә лли ул сине балакай. Ү зе килер иде дә, урак ө сте, балакай... Уттай кызу эш ө сте. Ул сиң а бераз акча җ ибә рде.

- Син мондагыларның берә рсен кү реп сө йлә штең ме ә ле Хә тирә апа?

-Ү зең не кү ргә ч, сө йлә шеп торасы юк инде. Юкса, Данил кат-кат ә йтте – табиблар белә н ныклап сө йлә ш, кирә к даруларны җ ә ллә мә сеннә р, бә ясеннә н тормабыз, диде. Яраса, канымны да бирә м, миндә Кадрия каны ага бит, диде.

-Данилга да, барыгызга да рә хмә т, Хә тирә апа. Бары да яхшы, диген.

- Ә йтермен, ә йтермен. Баланы ныклап ашат, кызым. Тире дә сө як кенә бит, танырлык та тү гел. Ит кунар анысы. Тернә клә нә башлаганы кү згә кү ренеп тора. Мин, кызым, балаң ның яшә ячә ген алдан ук ә йтә алам. Хә зер ул терелә чә к, кызым. Ябык булса да, иң сә лә ре тырпаеп тора. Гомере беткә н кешенеке шә лперә я ул. Операция булдымы, булачакмы ә ле?

-Операциянең кирә ге чыкмады ә легә. Уйлыйлар ә ле...

-Ходай кайсы булса да уң итсен, кызым. Каян гына килеп чыкты соң бу балаларда андый яман чир? Картлар гына авырырга тиеш лә баса...

-Белә сең ме, Хә тирә апа... Табиблар ялгышкан... Айзирә кне дә валап була, диде табиб. Дә валап була, Хә тирә апа!

Ул Хә тирә апасын кочаклап елап җ итбә рде, ә ү зе бертуктаусыз:

-Дә валап була... Ул терелә чә к... Ул яшә ячә к... – дип кабатлады.

Гаҗ ә п хә л, аның кү крә ген басып торган авыр таш элекке кебек кысмый, гү я, алдында утырган сабый аны нә ни куллары белә н ә крен-ә крен читкә этә рә, зарарсынландыра иде.

- Кызым, табиблар рө хсә т итсә, мин сезне ә ти-ә ниең янына алып кайтам.

- Рә хмә т, Хә тирә апа. Эшлә рем бетмә де шул ә ле. Ә син нә рсә белә н кайтасың соң? Автобус белә нме?

- Юк, кызым, мин машина белә н килдем.

-Кем алып килде соң ү зең не?

-И, кызым, Хә тирә апаң ны белеп бетермисең ә ле син. Руль артына ү зем утырдым. Миң а, кызым, узган ел иң кү п уң ыш җ ыеп алган ө чен машина бирделә р. Хә ер, ү з борчуың белә н ишетмә гә нсездер шул.

-Каян ишетим, Хә тирә апа... Минем авылда булмаганга ни гомер...

- Ә ллә ни кү п тү гел анысы... Ярар, кызым, юл кешесенең юлда булуы хә ерле. Ә ниең кү чтә нә члә р дә җ ибә рде ү зең ә. Каймак, сө т, йомырка...

-Рә хмә т, Хә тирә апа.

- Данил синең хә лне белер ө чен махсус эштә н бушатып җ ибә рде ү земне. Комбайнымны оныгыма тапшырдым да... Оныгым Рә сим техниканы бик ярата...

- Ү зең ә алмаш ү сә икә н...

- Ярый, кү чтә нә члә ремне тапшырыйм да, хә зер хушлашып торырбыз.

Хә тирә апасын озаткач, аң а җ иң ел булып китте. Ул бу ыгы-зыгыда ү зе генә тү гел, аның ө чен кайгыралар, аң а ярдә м итә ргә ә зер икә ннә р бит. Бу ярдә мнең файдасы тимә сә дә, барыбер яшә ргә кирә к, тормыш дә вам итә, ул тукталмаган, ул алга таба бара.

Авылдашына дө ресен ә йтә алмады.

* * *

Ике кө н ү тте. Баш табибның эше тыгыз идеме, баланы урнаштыру турында сү з башламады, Кадрия дә бу турыда сү з кузгатмады.

Аны авария булуга сә бә пче кыз ныграк кызыксындырды. “Бә лки ул теге хатынның баласы да тү гелдер? Берә рсе югалткан гынадыр? Юлда ү лгә н сукбайлар ә змени? Баланы акча ө чен урлап алып китә ргә дә мө мкиннә р бит... Терелер микә н? Ә нисе булса бигрә к тә ә йбә т. Ә булмаса? ” дигә н сораулар аның миен бораулады. Ул чагында сабыйны балалар йортына озатырга кирә к булачак. Хастаханә иясез балалар урыны тү гел.

Аның беркемгә кирә ге булмавы да бар бит ә ле. Ул чагында...Аң а исем-фамилияне яң адан бирергә туры килә чә к. Ул ү сеп кеше була калса, нә сел-нә сә бен дә белмә ячә к...

Башында мең тө рле уйлар чайкалса да, бу баланың ә нисенең ү лү енә сө енә алмады. Адә м баласы ялгыша. Тик бу ялгышның гонаһ сыз сабыйга кагылуы йө рә кне ө тә торган хә л. Андый хатын исә н булса да ана булырга хокуклымы соң? Ул ү зенекен генә тү гел, нарасыйның да тормышын җ имерә. Андыйлар бу баланың ә нисе генә тү гел шул, ә торган саен кү бә я баралар. Кем ул бә ладә н йолкып алыр? Ә нә бит шә һ ә р урамнарында, базар тирә лә рендә кү пме бала телә неп, хә ер эстә п, урлашып кө н кү рә... Ахыр заман дими, ни дисең?

Шушы ике кө н эчендә ул сабыйны бө тенлә й ү з итеп ө лгерде. Бала белә н аерыласын белсә дә, бу моның соң рак булуын телә де. Сабый исә аны шунда ук ү з итте. Ә йтерсең, ул ана чит-ят хатын тү гел, ә ү з ә нисе иде.

Ике кө ннә н соң ул аны коткарган кыз аң ына килде, хә ле ә йбә т булмаса да, яшә ячә к иде. Тик ү зенең кайда икә нен дә аң ламый иде бугай...

Хә лен белергә кергә н Кадрия аны беренче мә ртә бә шул хә лендә кү рде.

- Чибә р кыз, - диде ул.

- Чибә р... – диде табиб. - Сынган-ниткә н җ ире юк, нык бә релгә н, бө тен сул ягы кара янган. Чә члә ре генә ни тора иде. Башында ярасы булгач, алырга туры килде.

- Яң асы ү сә р, ү зе генә исә н булсын.

- Бик сызлана. Авыртуны баса торган уколлар кадарга туры килә. Бу да ү зенә кү рә наркотик бит инде. Тик шунсыз да булмый – авыруны югалтуыбыз бар...

- Кем икә не билгеле тү гелмени?

- Ү зе белә н бер документы да юк иде. Ул утырган машинаны йө ртү че юл һ ә лакә те булган урыннан качкан бит.

- Видеорегистратурадан карап белеп булмый микә нни?

- Номерны алыштырып та була. Барыбер табарлар.

Кызның да кем булуы ачыкланмыйча калмас. Кеше инә тү гел. Ә ти-ә нисе, туганнары бардыр. Югалганын белгә ч, эзли башларлар.

- Башка шә һ ә рдә н булса?

- Хә зер интернет заманы. Җ ир чите белә н дә элемтә гә кереп була. Бү ген беленмә сә, иртә гә беленер.

Кадрия баш табиб янына керде.

-Йә, ничек? – дип сорады ул сабыйның башынан сыйпап. – Син баланы урнаштыруны сорап кергә нсең дер инде.

- Баланы миң а бирегез, дип кердем мин.

Баш табибның кү злә ре тү гә рә клә нде. Нидер ә йтергә телә п авызын ачты, тик шактый вакыт берни дә ә йтә алмыйча торды.

- Туганнары юк микә н? Башта шуны ачыклыйсы иде.

- Ачыклап торасы юк. Кирә к баланы шулай йө ртмилә р, социаль яклау хезмә ткә рлә ре ә нисен исә н булса да аналык хокукыннан мә хрү м итмичә калмаслар иде, - диде Кадрия ышандырырлык итеп.

-Без бө тенесен ачыкламый торып, баланы икенче кешегә бирә алмыйбыз.

-Бирдегез бит инде...

- Вакытлыча гына дип... Болай эшлә ү гуманлы тү гел.

- Сабыйны шушы хә лгә тө шерү гуманлылыкмы?

Ә мин аны ү земнеке итеп ү стерер идем... кызым урынына... Ул аң а бик ошаган...

- Син бик яшь ә ле. Ә ллә ничә не табарсың. Аннан соң бу җ иң ел генә хә л итә торган ә йбер тү гел.

- Мин уйладым инде.

-Дө ресен генә ә йткә ндә, аны карап торырга сиң а тә къдим иткә ндә, ү земнең дә башыма шундыйрак фикер килгә н иде... Бу бала балалар йортында озак яшә мә с, аны менә дигә н гаилә лә р балалыкка алырга телә р. Ә син... Ни торыр урының, ин юньле ирең, ни акчалы эшең юк.

- Ник соң баланы миң а бирдегез? Торыр җ ирем монда булмаса, бү тә н җ ирдә бар.

- Гафу ит, сең елем... Мин ялгышканмын... Бераз сабыр итик. Алга таба ни дә булса ачыкланыр.

- Минем аны бирә сем килми. Килми!

-Телисең ме, мин сиң а балалар йортыннан бала алырга булышам?

-Кирә кми... Миң а бусы кирә к...

Баш табиб аның иң еннә н сыйпады.

-Нишлим соң, сең елем... Бераз сабыр буырга кирә к. Вакыт мондый очракта иң зур дә ва. Кем белә, бә лки ул синең файдага булыр, - дию белә н генә чиклә нде.

* * *

Бер атна вакыт ү тте. Кызның хә ле яхшыра башлады.

Аның кайдан, кем икә нен дә тә гаен генә белә алмадылар. Ә бала турында сорагач та, ул анык кына берни дә ә йтә алмады.

-Берни белмим, берни хә терлә мим, - диюдә н ары узмады.

Юл фаҗ игаларын ачыклау буенча килгә н полиция хезмә ткә рлә ре дә ачыклык кертә алмады. Бә лки җ инаять кылгандыр, шуң а яшерә дер, дип бармак эзлә ре буенча да эзлә п карадылар. Файдасы булмады.

Берничә кө ннә н баш табиб аны ү зенә чакырды.

- Белә сең ме, сең елем, - диде ул.- Ә гә р дә элекке уең нан кире кайтмасаң, баланы ү зең ә алу артыннан йө ри аласың.

- Документлары юк дидегез бит! Бик озакка сузылыр микә н?

- Документларны синеке итеп рә смилә штерергә ү зем булышырмын.

Бу хә бә р Кадрияне сө ендерсә дә, кү ң елендә ге ү зен гаепле санау хисен берничек тә баса алмады. Дә валаучы табиб аң а тиздә н телевидениедә н килеп тө шерә чә клә рен һ ә м шә һ ә р тапшыруы буенча халыкка кызның кемлеген ачыкларга ярдә м итү лә рен ү тенеп мө рә җ ә гать итә чә клә рен ә йткә н иде.

Кадрия аның янына утырды, баланың кулларын аң а тоттырды. Кыз аны сыйпарга телә гә н хә рә кә т ясады да кулын тартып алды.

Кадрия аң а:

- Исемең не булса да ә йт, - диде.

- Белмим... Белмим! Һ ич исемә тө шми!

- Мин бу баланы ү земә алырга телим. Ул синекеме?

Кыз:

- Юк, минеке тү гел, - дип пышылдады.

- Кайда яшә вең не ә йт ичмасам, - дип инә лде Кадрия.

- Аны да искә тө шерә алмыйм...

* * *

Озак юл арыткан иде. Туктап бә лки бераз ял итеп алыргамы, дип уйласа да Данил алга таба баруында булды. Тө нлә туктап торуга караганда, юлны дә вам итү хә ерлерә к иде. Дө рес, коралы бар, ә мма аның атылмыйча калуы яхшырак.

Аларның юлы уң ды. Мә скә ү дә ге халыкара кү ргә змә сенә алып килгә н бал сыйфатына иң югары бә я бирелде. Дә валау азыклары җ итештерү че фирма ү зе белә н хезмә ттә шлек итә ргә тә къдим итте. Ә бу исә ү з казаның да кайнау гына тү гел инде.

Бу уң ыштан канатланып, Данилның башында тө рледә н-тө рле яң а планнар туды. “Авыл зураер, эш урыннары кү бә ер, яшьлә р авылдан китү турында уйламас, киткә ннә ре дә кире кайта башлар. Яшь гаилә лә р, сабыйлар кү бә ер, яң а балалар бакчасы барлыкка килер, мә ктә птә укучылар саны артыр. Хастаханә не дә яң артырга кирә к. Аллага шө кер, тагын бер яң а табиб килде. Тырт итсә ң дә район ү зә генә йө герә без. Мә чет салдырам, мә дә ни ү зә к булдырам...”

Ә лбә ттә боларга ирешер ө чен җ иде кат тир тү гү генә җ итми, ә мма хыялда гына булса да шуларны кү з алдына китерү искиткеч рә хә тлек бирә иде.

- Арыгансың дыр. Кая, руль артына ү зем утырыйм инде, – диде ул Вагыйзьгә. – Син бераз ял ит.

- Кү п калмады инде Данил абый...

- Бераз черем итә р идең.

- Йоклап кем баеган? – дип кө лемсерә де Вагыйзь. – Кү п йоклаган кеше бә хетен йоклый, ди иде минем ә би.

- Дө рес, йоклап ятсак, без бу чара турында белмичә дә кала идек, - дип аның белә н килеште Данил.

Бу сү злә рдә хаклык бар иде. Тө нлә белә н умарталыкка кү пме һ ө җ ү м ясадылар, караклар тө рле хә йлә лә р кордылар. Ә мма Данил алардан ү ткеррә к тә, хә йлә ррә к тә булып чыкты. Ү зенә генә билгеле ниндидер юллар белә н аларның ниятен бозып килде. Аның турында хә тта: “җ еннә ре булыша” дигә н сү з дә таралды.

Моның серен белергә телә ү челә ргә:

- Мин тө нлә бө тенлә й йокламыйм бит, - дип кенә котыла иде.

Ә йтү ен ә йтә, ә мма тө ннә рен йокламыйча йө ргә нен берә ү нең дә кү зе белә н кү ргә не генә юк.

Дө рес, тормышларына куркыныч янаса, каравылчыларның табан ялтыратачагын белә. Хуҗ алык малы ө чен ү лә ргә тиеш дип килешү тө зи алмый ул. Ә мма эшкә алган чагында аларның гадел булуын шарт итеп куя. Тик адә м баласын сатып алуы да кыен тү гел. Ул да аларның хезмә тен сатып ала бит. Дө ресрә ге, эшлә гә н ө чен акча тү ли. Ә гә р дә аң ардан кү брә к бирә лә р икә н... Ә мма караклар кеше малын акча тү лә п тү гел, бушка алырга кызыга.

Махсус ө йрә телгә н этлә рне дә ризык белә н алдап була. Моң арчы аның хуҗ алыгы исә н-имин торган икә н, Ходай рә хмә те итеп кабул итә ргә генә кала. Ә инде эшлә рне киң рә к җ ә елдерергә уйласаң, саклану чаралары да заманча булырга тиеш...

Боларын хә л итеп булыр, тик менә аның ихтыярына буйсынмый торган тагын бер проблеманы ничек хә л итә ргә? Ни җ итте генә хатын-кыз да энҗ е бө ртеге бә ясенә тиң. Ө йлә нә алмыйча калган кү пме сазаган егет, ә кызлар җ итми. Шә һ ә рдә ир рә хә те кү рмичә яшә ү не артыграк кү рә лә р... Анда ә рә м яткан шушы товарны ничек итеп авылга кайтарырга? Ир-атларның да кү бесе бә хет эзлә п ә ллә кайларда чилә нә. Читтә дә оя кора алмыйлар, авылны да ү з итмилә р. Пар кү гә рченнә рдә й гө рлә шеп тормыш итә рдә й яр таба алмаудан гаҗ из алар. Кү пме нигез буш калды ә нә... Кү пмесе җ имерелеп бара...

Иң элек эш, эш урыны кирә к яшьлә ргә. Бушка тү гел, ә кө ндә лек иххтыяҗ ларын канә гатьлә ндерерлек булса да хезмә т хакы тү лә ргә. Юкса, эше дә, акчасы да юк. Кем моң а тү зеп торсын?

- Ө йлә неп җ ибә рергә вакыт сиң а, Вагыйзь, - диде ул.

-Вакыт! – диде тегесе кө лемсерә п. - Ә син ү зең соң? Һ аман да шул кулың нан ычкындырган асыл кошны кө тә сең ме?

- Аң арда минем кайгы тү гел, - диде Данил.

- Оныт син аны. Ул бит сиң а борылып та карамады.

- Ул гаепле тү гел.

- Тү гел, дисең инде, ә? Ул синең ничек ү зен яратканың ны белде. Белә торып, бү тә нгә чыкты. Синнә н яхшырак булса аң лар да идем. Юк бит! Кем соң ул? Санладымы соң аны?

- Йө рә ккә ә мер биреп булмый.

- Булмый дип бер җ ү нсез белә н яшә сен инде.

-Ул хә зер яшә ми.

- Ә йе, ташлап качты.

-Анысы ә йбә т тә ә ле.

-Аң ламассың сине.

- Син генә тү гел, ү зем дә аң ламыйм ә ле.

- Их, синдә ге акчалар миндә булсамы? Шә һ ә рдә йорт сатып алыр идем. Анда белә сең ме, кү пме хатын-кыз! Иделнең киң җ ирендә буа буарлык! Шуларның иң матурларын гына сайлап, берничә сен бә хетле итә р идем. Хә зер кү п хатын алырга мулла рө хсә т итә икә н. Берсен кешелеккә, берсен – кичлеккә, берсен этлеккә дигә ндә й...

- Шә һ ә р һ авасы ярамый миң а. Шә һ ә р ипиен ә йткә н дә юк инде.

- Ә ллә син асыл кошың ү зең ә кире кайтса ипи салып, бә леш пешереп ятар дисең ме?

-И, кайтсамы! Менә дигә н пекарня ачар идем, - диде хыялланып Данил. – Аннан бер кафе...Аш-су янына бө тенлә й җ ибә рмә с идем.

- Синең эш рә хә т, акчаң бар. Ә минем телемнә н кала берни дә юк шул.

- Сыйламага сыең булмаса, сыйпамага телең булсын...

- Хә зер хатын-кызны тел белә н сыйпап кына алдап булмый шул. Аң а акча кирә к. Гомер буена буйдак булып йө рергә туры килер инде, - дип авыр сулады Вагыйзь.

- Юк инде, анысы булмас. Менә дигә н кыз табабыз ү зең ә. Тирә -яктан булмаса, интернет аша... Авылга алып кайтып, патшабикә итә рсең ү зен.

-Ул чагында мин кем булам инде? Патшамы?

Шул чагында фара яктысында чайкала-чайкала кебек барган хатын-кыз шә ү лә се укү ренде.

- Ә нә патшабикә дигә нең! Шул ү зе тү гелме?

- Тө н кү бә лә клә ренең монда хә тле килгә нен кү ргә н юк иде ә ле. Болай булгач, шә һ ә рдә дә эшлә р хө рти!

- Ярдә м кирә к тү гел микә н? Ауга чыкканга бер дә ошамаган.

Вагыйзьнең туктарга исә бендә дә юк иде.

- Кирә к булды, ди пычагым! Ө ерлә ре белә н кү ң ел ачарга чыкканнардыр ә ле. Яң а җ ирлә рне ү злә штерергә...

- Кыйнап ташланганга очраган. Туктат!

- Ярар, андый-мондый хә л булса, коралың ны ә зер тот.

Шә ү лә не ү теп киткә ннә р иде. Машина юл читенә рә к туктады.

- Җ ен булды ахры, – диде Вагыйзь.

- Ә йбә трә к кара. Машинаны арткарак бор.

- Безне элә ктерергә куелган тозак булмагае. Аллам сакласын. Тизрә к ычкыныйк моннан!

- Ярар, син монда кал. Андый-мондый хә л булса, ә зер тор. Юлны фара белә н яктырт.

Вагыйзь сукрана-сукрана машинаны кире борып ә ле генә ү злә ре узган юлны яктыртты. Ут яктысында юл читендә йө зтү бә н яткан хатын-кыз гә ү дә се кү ренде. Данил машиинадан чыгып аның янына килде.

- Тө рмә дә н качмады микә н? Анда гына шулай чә чне кыркып алалар, - диде Вагыйзь.

- Хә зер хатын-кызның чә чен тө рмә дә дә кырыкмыйлар.

Бө тенлә й бала гына бит ә ле.

Ул аң сыз яткан кызны кү тә реп машинаның арткы ө лешенә яткырды һ ә м:

- Тизлекне арттыр! – дип боерды.

– Безне элә ктерер ө чен куелган алдавыч була кү рмә сен, - диде Вагыйзь.

- Юкны сө йлә мә. Бандитларның ү з башлары кадерлерә к аларның. Ташлап киткә н булсалар гына...

Шактый юл баргач, артта ул-бу юклыгына ышангач кына иркен сулап куйды Вагыйзь.

- Нишлә тик инде моны? – дип сукранды ул. – Кая куябыз? Полициягә илтикме? Исә н микә н ә ле? Ү леп-китеп безне гаеплә мә слә рме?

Данил кызның маң гаена кулын куйды.

- Тә не җ ылы. Сулышы бар. Шулай булгач, сиң а да, миң а да куркыныч янамый. Ү зең белә н шундый хә л булса нишлә р идең? – диде.

- Аллам сакласын! Телең ә тилчә! – диде Вә гыйзь коты очып. Шуннан соң гына ул кызга игътибар белә н карады. – Башында җ ө й эзлә ре бар! Кыйнаганнар бугай!

- Кемнә ндер качкан булса кирә к. Юкса, тө н уртасында йө рмә с иде.

- Ө сте-башы да җ иң ел генә.

- Бу эсседә тун кимә с инде.

- Чибә р генә ү зе.

- Менә бит синдә ирлек сыйфатлары чагыла башлады. Хә зер инде ү зең ә ошый башладың! - дип кө лемсерә де Данил. – Юкса котың табан астына тө шкә н иде.

- Тө шә р дә! Бө тен этлек- хатын-кыздан чыга.

- Аларны шул хә лгә тө шерү че кемнә р? Йә, йә, ә йт!

- Нә рсә сен ә йтә сең инде аның. Ир-ат шуның ө чен яратылган. Хатын-кыз ү зен-ү зе сакларга тиеш. Кая куярга инде? Хастаханә гә илтикме?

- Тө н уртасында кая булсын, башта ү зебезгә инде! Хатын-кыз юк дип ә ле генә зарланып бара идең бит. Менә авылда бер кә лә ш артты дигә н сү з! Ү зең ө йлә неп ү к куярсың ә ле..

- Авызың нан җ ил алсын! – диде Вагыйзь, коты очып.

Авылга кайтып җ иткә ннә р иде.

- Ярар, ә ни карчыкка тапшырырмын. Иртә н кү з кү рер, - диде Данил. – Хә зер баш берни дә уйлый алмый, ү тереп йокы килә.

-Минем дә, - диде Вагыйзь.

Машина тавышы ишетелгә ч, ашыга-ашыга Данилның ә нисе Гө лсем капка ачарга чыкты.

- Кайчан тө н уртасында йө рү егездә н туктарсыз икә н, - дип сукраныбрак каршы алды ул аларны. – Бер генә тө н дә тынычлап йоклаган юк.

- Картаеп ике кулымнан эш тө шкә ч, ә ни! – дип шаяртты Данил. - Ә хә зергә зур сө енче! Менә авылга тагын бер киленчә к алып кайттык бит ә ле.

- Синең кешечә булмас инде. Киленне тө нлә алып кайтмыйлар. Бар, кире илтеп куй. Ө йлә нә м дисә ң, кеше кебек ө йлә н. Ак чә члә ремне мә схә рә итмә! Кая ә ле, кирә ген бирим ү зенең! Нишлә п арзанлы мал кебек тө нлә ияреп йө ри ул сиң а!

Ул җ иллә неп машинаның арткы ишеген ачмакчы булды.

- Ашыкма, Гө лсем апа, - дип туктатты аны Вагыйзь. - Ул шаяртты гына. Дө ресрә ге, ул киленчә к тү гел, ә табылдык. Без аны юлда таптык. Аң а ярдә м кирә к.

- Ай, аллам, – дип ө згә лә нде Гө лсем. – Ә ллә чынлап сө йлиме дип торам. Ә болай мин кайчан алып кайтсагыз да каршы тү гел. Хет кө ндез. Хет тө нлә... Шулай да киленемне беренче тапкыр ишектә н матур итеп атлатып кертә сем килә. Тормышны ничек башласаң, шулай дә вам итә ул. Ярабби! Бө тенлә й сабый бит ә ле... Кертегез тизрә к, нишлә п каккан казык кебек катып калдыгыз?

Вагыйзь кызны кү тә реп, ө йгә керде. Гө лсем ашыга-ашыга хә стә рлә гә н урынга салды.

- Аны монда тү гел, хастаханә гә илтергә кирә к иде, - дип сө йлә нде Гө лсем. – Бә й, багалмам, башы җ ә рә хә тле бит моның, Чә члә ре дә кыркылган. Хастаханә дә н качканга ошаган. Ә ллә башында җ ә рә хә те булгач, акылга җ иң елә йде микә н? Аң ына килеп, таныш булмаган карчыкны кү реп, ү земә ташланмас микә н?