Sallustius de coniuratione Catilinae 5-16

Луций Сергій Катіліна - квестор у 77 р. до н. е., у 69 р. - претор, у 68-66 рр. — керуючий провінцією Африкою. Двічі у 65 і 63 рр. домагав­ся консульства, але безуспішно. Був відомий у Римі своєю жорстокістю в переслідуванні і знищенні громадян, які потрапили до проскрипційних списків. Організував змову для захоплення влади шляхом державного перевороту Цицерон розкрив його плани. Учасники змови були заареш­товані і засуджені до страти. Катіліна загинув при спробі переправитися з військом у Галлію.

fragmenta

L.Catilina, nobî li genê re natus, fuit magna vi et anî mi et corpô ris, sed ingenio malo pravoque. Huic ab adulescentia bella intestina,

caedes, rapinae, discordia civilis grata fuere ibique iuventutem suam exercuit. Corpus patiens inediae, algoris, vigiliae supra quam cuiquam credibî le est. Anî mus audax, subdô lus, varius, alieni adpê tens, sui profusus, ardens in cupiditatî bus; satis eloquentiae, sapientiae parum. Vastus anî mus inmoderata, incredibilia, nimis alta semper cupiebat. Hunc post dominationem Sullae lubido maxî ma invasê rat rei publicae capiundae. Agitabatur magis magisque in dies anî mus ferox inopia rei familiaris et conscentia scelê rum. Incitabant eum praeterea corrupti civitatis mores, quos pessî ma mala, luxuria ac avaritia, vexabant. …

Ubi enim labore ac iustitia res publî ca crevit, reges magni bello domî ti, nationes ferae et popû li ingentes vi subacti, Carthago, aemû la popû li Romani, ab stirpe interiit, cuncta maria terraeque patebant, saevire fortuna ac miscere omnia coepit. Qui labores, pericû la, aspê ras res facî le toleravê rant, iis otium divitiaeque (optanda alias), onê ri miseriaeque fuere. Igî tur primo pecuniae, deinde imperii cupido crevit; ea quasi materies omnium malorum fuere, nam avaritia fidem, probitatem ceterasque artes bonas subvertit; pro his superbiam, crudelitatem, deos neglegê re, omnia venalia habere edocuit. …

Postquam divitiae honori esse coeperunt et eas gloria, imperium, potentia sequebatur, hebescê re virtus, paupertas probro haberi, innocentia pro malevolentia duci coepit. Igî tur ex divitiis iuventutem luxuria atque avaritia cum superbia invaserunt;... multis mihi videntur ludibrio fuisse divitiae: quippe, quas honeste habere licebat, abuti per turpitudî nem properabant: … vescendi causa terra marique omnia exquirê re; dormire prius quam somni cupido esset, non famem aut sitim neque frigus neque lassitudî nem opperiri, sed omnia luxu antecapê re; haec iuventutem, ubi familiares opes defecê rant, ad facinaa incendebant. …

In tanta tamque corrupta civitate Catilina, quod factu facillî mum erat, omnium flagitiorum atque facinorum circum se tamquam stipatorum catervas habebat. Nam quicumque impudicus, adulter, ganeo manu, ventre bonâ patrialaceravê rat, quique alienum aes grande conflavê rat, praeterea omnes undî que parricidae, sacrilegi, convicti iudiciis aut iudicium timentes, postremo omnes, quos flagitium, egestas, conscius anî mus exagitabat, ei Catilinae proxû mi fa-miliaresque erant. Quodsi quis etiam a culpa vacuus in amicitiam eius incidê rat, cotidiano usu simî lis cetê ris efficiebatur. Sed maxî me adulescentium familiaritates adpetebat: eorum anî mi molles et fluxi dolis haud difficulter capiebantur. Nam ut cuiusque studium ex aetate flagrabat, aliis scorta praebere, aliis canes et equos mercari, postremo neque sumptui neque modestiae suae parcê re, dummô do illos obnoxios

fidosque sibi facê ret. … iu ventutem, quam illexaat, multis modis mala facinfra edocebat: ex illis testes signatoresque falsos commodare; fidem, fortunas, pericû la vilia habere, post, ubi eorum famam atque pudorem attrivê rat, maiora alia imperabat.

Eis amicis sociisque confisus Catilina opprimundae rei publî cae consilium cepit.