Тәрбиенің мәні

Ұ лттық тә рбие тарихы ұ лы ұ стаз, ғ алым ә л-Фарабиден басталады. Халық педагогикасы – бұ л ұ лттық қ азына, кең ө ріс. ХІХ ғ асырдың екінші жартысында Шоқ ан Уә лиханов, Ыбырай Алтынсарин, Абай Қ ұ нанбаев, Шә кә рім Қ ұ дайбердиев, Ахмет Байтұ рсынов, Мағ жан Жұ мабаев, т.б. педагогикалық ой-пікірлерді дамытқ ан қ азақ халқ ының ә дет-ғ ұ рыптары, салт-дә стү рлері, мақ ал-мә телдері, фольклорлық жырлар мен кө ркем шығ армалары, тілі мен мә дениеті ұ лттық тә рбиенің қ ұ ралына айналды. Қ азақ тың ғ ылыми халық тық тә рбиесінің негізін салғ ан – Ыбырай Алтынсарин. Оның педагогикалық ең бектеріндегі қ азақ тың фольклорлық жырлары, мысалы: «Қ обыланды батыр», «Жә нібек батыр», «Қ ара батыр», т.б. тү рлі ә ң гімелері – «Бақ ша ағ аштары», «Ә ке мен бала», «Жомарт адам», «Ө рмекші, қ ұ мырсқ а, қ арлығ аш», т.б. – тә рбиенің таптырмас қ ұ ралы іспетті. Кемең гер ұ стаз Ыбырай Алтынсариннің ұ лағ атты сө здері, педагогикалық мұ ралары халық педагогикасында ү лкен орын алады. Оларды қ азіргі қ азақ халқ ының ұ лттық мә дениеті мен салт-дә стү рлерін қ айта жаң ғ ырту кезең інде кең мағ ынада насихаттау ә рбір ғ алымның, мұ ғ алімнің, ата-аналардың борышы болуы қ ажет. Халық тық тә рбие дегеніміз – таным, наным, ұ ғ ым, салт-дә стү р, сенім, ә дет-ғ ұ рып, мінез-қ ұ лық тың жиынтығ ы. Халқ ымызда ө з ұ рпағ ына жақ сы тә рбие беретін салт-дә стү рлері болғ ан. Тә рбие беруде адамды тә рбиелік кезең дерге бө ліп қ арағ ан.

Ер баланың тә рбиелік кезең дері:

1. Балбө бектік кезең – 6-7 жас.

2. Балиғ аттық кезең – 13-14 жас.

3. Бозбалалық кезең – 14-17 жас.

4. Жігітшілік кезең –17-25 жас.

5. Кә мелеттік кезең –25-тен жоғ ары.

6. Прасаттылық кезең – 40-тан асқ ан.

7. Имандылық кезең – 60-тан асқ ан.

Қ ыз баланың тә рбиелік кезең дері:

1. Ізеттілік кезең – 6-7 жас.

2. Ә дептілік кезең – 7-13 жас.

3. Балиғ аттық кезең – 13-16 жас.

4. Бойжеткендік кезең – 17-ден кейін.

5. Инабаттылық кезең – 35-40 жас.

6. Салиқ алылық кезең – 50-60 жас.

Халқ ымыз тә рбие беруде салт-дә стү рге сү йенген. Салт дегеніміз - ұ рпақ тан-ұ рпақ қ а жалғ асатын тә рбиелік жол. Салттың тү рлері кө п. Ата салты:

1. Имандылық.

2. Батагө йлік.

3. Ақ ылгө йлік.

4. Билік айту.

5. Сү йек жаң ғ ырту.

6. Енші беру.

7. Неке қ ию.

8. Ат қ ою, есім беру.

Ата-ене салты:

1. Отбасылық

2. Алтын қ азық

3. Сыр сандық

4. Тә лімгерлік

5. Ақ босағ а

6. Тал бесік

7. Ісмерлік

8. Жоқ тау, кө рісу.

Ә ке салты:

1. Мұ рагерлік.

2. Ә мең герлік.

3. Отағ асылық.

4. Тә лімгерлік.

5. Ісмерлік.

6. Кә сіпкерлік.

7. Кә дегерлік.

Жігіт салты:

1. Сайыпқ ырандық.

2. Сарбаздық.

3. Атабегілік.

4. Қ ұ сбегілік.

5. Салсерілік.

6. Ө нерпаздық.

7. Білімпаздық.

Қ ыз-келін салты:

1. Неке.

2. Ақ босағ а.

3. Тал бесік.

4. Ісмерлік.

5. Тө ркіндеу.

Дә стү р - тә лім-тә рбиенің халық тық шаралары. Дә стү рдің топтамалары:

1. Мерекелік.

2. Туысқ андық.

3. Қ ұ дандылық.

4. Тұ рмыстық.

5. Кә сіптік.

6. Бала қ уанышына арналғ ан.

7. Діни дә стү рлер.

8. Жаң а дә стү рлер.

Жалпы дә стү рдің 60-тан астам тү рлері бар. Халық тық тә рбиенің мақ саты – ө з халқ ының этногенездік ерекшеліктерін бойына жинақ тағ ан, мә дениетін, тілін, ә дет-ғ ұ рпын, дінін, толық мең герген жеке тұ лғ аны қ алыптастыру.