Ваныя ад кругляка колы. У майстра з адпа-

веднымі мастацкімі задаткамі такія вырабы

маглі ўяўляць сабой сапраўдны твор наро-

днай скульптуры, для дзяцей жа галоўнай

быпа здольнасць такіх цацак рухацца ці вы-

конваць нейкую іншую работу. Тэхнічнае

вырашэнне гэтых задач не можа не здзівіць

прастатой і арыгінальнасцю. Напрыклад, на

тонкай дошчачцы-лапатцы ў кружок са-

джалі фігуркі ў выглядзе куранят. Да іх ру-

хомых шыек мацавалі ніткі, прапускалі іх

пад дошчачку і завязвалі ў пучок, да якога

В.А льшэўскі. Заяц. 1982. Дрэва, разь-

ба. Мінск.

Мастацкая апрацоўка дрэва

падвешвалі грузік. Калі дошчачку пагой-

дваць, кураняты па чарзе «дзяўбуць зе-

рне». Такая цацка канца 19 стагоддзя з Го-

мельшчыны ёсць у Дзяржаўным музеі эт-

награфіі ў Санкт-Пецярбургу. Там жа

захоўваюцца і «Кавапі» з Магіпёўшчыны,

механізм дзеяння якіх агульнавядомы:

аснову цацкі складаюць дзве гарызантапь-

ныя планачкі, да іх як рычагі прымацаваны

ногі фігурак. Калі верхнюю планачку пасоў-

ваць управа-ўлева адносна ніжняй, фігуркі

па чарзе б'юць малатком па кавадпе. На

гэтым жа прынцыпе засноўваліся і іншыя

цацкі парнага дзеяння: бараны б'юцца

лбамі, мужык з мядзведзем пілуюць бер-

вяно і інш.

Папулярны ў колішнім народным побыце

працэс распілоўкі бярвення на дошкі так-

сама гірыцягваў увагу майстроў-цацач-

нікаў. Адзін з варыянтаў уяўляў сабою піла-

вальшчыка-адзіночку. 3 дошчачкі выразалі

сілуэт накшталт чалавечай фігуры ў фас, у

плечы ўстаўлялі дзве папачкі-рукі, а ў іх

вертыкальна мацавалі «пілу» з трэскі. На

ніжні завостраны канец яе надзявалі грузік

М.Р ы ш к е в і ч. Селянін. 1987. Дрэва, разь-

ба. Бешанкі Лідскага раёна.

(напрыклад, звычайную бульбіну), які слу-

жыў процівагай. Цацку ставілі на край

стала, і яна паволі пагойдвалася, «піпавала

на дошкі» ўяўнае бервяно.

Больш складаную канструкцыю ўяўлялі

парныя пілавальшчыкі, адзін з якіх стаяў на

дошчачцы-аснове, другі — на перакладзі-

не, што імітавала сталюгу для распіпоўкі

бярвення. Праз яе стойкі і «піпу», за якую

трымаліся фігуркі, прапускаўся каленчаты

рычажок — у старажытнасці з палачак,

пазней — з дроту. Калі круціць за рыча-

жок — фігуркі заўзята «пілуюць».

Бытавала і шмат іншых простых, але да-

сціпных вырашэнняў: матылі махаюць кры-

ламі, салдаты выстройваюцца ў шарэнгі,

дзятлы дзяўбуць дрэва і інш.

Агульная асаблівасць беларускай наро-

днай драўпянай цацкі, пераш за ўсё ме-

ханічнай, — гранічная абагульненасць і

ўмоўнасць формаў. Фігуркі ў большасці

выпадкаў плоскія, профільныя, вырашэнне

сілуэтнае, схематызаванае. Як відаць,

асноўнай задачай, якой кіраваліся майстры,

Было не пластычнае вырашэнне (як, напры-