Плянку для пчол, з дубка — цэп, арэхавая

рагаціна ператваралася ў вілы і г.д. Гэтыя

рэчы канструкцыйна моцныя, паколькі ні-

дзе не пераразаліся натуральныя вапокны.

Яны вызначаюцца непаўторнай прыроднай

скульптурнасцю формаў (таму многія да-

следчыкі не без падстаў лічаць іх своеа-

саблівай разнавіднасцю скульптуры), цэла-

снасцю аб'ёмаў, ствараючы ўражанне

непрыдуманасці, грунтоўнасці, вечнасці.

Гэта вобразы самога жыцця.

Непаўторная пластыка беларускіх чаў-

ноў, асабліва басейна Дняпра. Іх звычайна

Карцы. Канец 19 — пачатак 20 cm. Дрэва,

даўбанне, разьба. Усходняя Беларусь.

НМГК.

Народнае мастацтва Беларусі

выдзёўбвалі з тоўстай асіны, затым запар-

валі, расхілялі бакі, з-за чаго HOC І карма

загіналіся крышку ўверх. Ствараўся пры-

гожы плаўны імклівы сілуэт, такі арганічны

пры спізганні па вадзе.

У сялянскім побыце ў многіх выпадках

незаменныя былі драўляныя чарпакі-карцы.

Кераміка была крохкая і цяжкая, метал,

асабліва медзь, — дарагі і маладаступны.

Чарпакамі веялі зерне, вычэрпвалі з лодкі

ваду, мералі прадукты, з іх елі, пілі, паіпі

свойскую жывёлу. Функцыянальнае пры-

значэнне чарпакоў вызначыла іх канструк-

цыйныя адрозненні і ў сувязі з гэтым воб-

разныя вырашэнні.

Пасудзіны для вычэрпвання вады з лодкі і

падобныя на іх веялкі нізкія, выцягнутыя, з

ппоскім дном і доўгай ручкай. Зерне ці

вада, з сілай выкінутыя з іх, нібы прадаўжа-

юць гарызантапьны імклівы рух чарпака.

Гэткай жа вобразнасцю вызначаюцца і чар-

пакі іншых відаў: выцягнутыя, міндалепа-

добныя, чоўнападобныя і г.д.

Пры першым поглядзе на гэтыя чарпакі,

коўшыкі, карцы, сальнічкі і іншыя даўбана-

разьбяныя вырабы, што вызначаюцца яў-

нымі ці ўмоўнымі выяўленчымі формамі,

уражвае архаічнасць іх аблічча. Гэта асаб-

лівая эстэтычная сістэма, што захавапася з

глыбокай старажытнасці. Яна дапускае не-

падробны натуралізм, калісьці ж гэта была

натура сама па сабе: конскі чэрап, сарока,

прымацаваныя на сцяне ці шчыце хаты і г.д.

Згодна з вераваннямі, некаторыя свойскія

жывёлы і птушкі валодалі магічнай сілай ад-

ганяць злых духаў. Магія натурная з часам

перайшла ў магію выяўленчую. Замест

конскага чэрапа высякалі з дрэва сілуэт

конскай галавы. У беларусаў натурную ма-

гію этнографы фіксавалі яшчэ на пачатку 20

ст.42 3 глыбокай старажытнасці яна адпю-

строўвала парцыяпьныя ўяўленні людзей.

Магічныя ўласцівасці надаваліся не толькі

жывёле ці птушцы, але нават іх часткам.

Таму натуралістычнае адпюстраванне было

неабавязковае. Галоўнае — перадаць не

фактуру поўсці або пер'я, не характэрны

выгін фігуры, шыі, асаблівасць руху, а ча-

стку ці некалькі частак, якія «валодалі»

магічнай сілай, складалі тыповую рысу жы-

Карцы. Пачатак 20 cm. Дрэва, даўбанне,

разьба. Слуцкі раён. ДМЭ.

Сальнічка. Канец 19 cm. Дрэва, даўбанне.

Клімавіцкі раён. ДМЭ.

Сальнічка. 1940-я гады. Дрэва, даўбанне. Лыжка. Пачатак 20 cm. Чэрыкаўскі раён.

Пераброддзе Міёрскага раёна. ДМЭ.

Мастацкая апрацоўка дрэва

вой істоты. Для каня — гэта выцягнутая га-

лава і пара насцярожаных вушэй, для пеў-

ня — дзюба і грэбень. У такім спалучэнні

тыповых элементаў каня нельга быпо зблы-

таць з птушкай, нават калі вушы, грэбень,

дзюба, галава выяўляліся вельмі схематы-

чна, толькі намёкам. Таму, эканомячы вы-

яўленчыя сродкі, народныя майстры прый-

шлі да гранічнага абагульнення, да ідэа-

грамы, знака, што і праяўляецца ў вядомай

нам архаічнай разьбе як беларусаў, так і

іншых спавянскіх народаў.

Аналізуючы з гэтага пункту гледжання

выяўленчыя элементы на чарпаках, карцах,

сальнічках і іншых вырабах канца 19 — па-