Органикалық дүние заңдарына анықтама беріңіз

Органикалық дү ние жү йеісінің заң дарына Дарвин, Арисотель, Берталанфи, Морган-Эфрусси, Энгельс жә не т.б. заң дарды айтуғ а болады. Солардың кейбіреулеріне тоқ талсақ. Ле Шателье-Браун принципі, тепе-тең діктің ығ ысу принципі — жү йені термодинамикалық тепе-тең дік кү йден ауытқ ытатын сыртқ ы ә сердің салдарынан сол жү йедегі тепе-тең дік осы ә серді ә лсірететін (немесе оғ ан қ арсы ә сер ететін) реакция бағ ытына қ арай ығ ысатындығ ын тұ жырымдайтын принцип. Жү йедегі тепе-тең діктің ығ ысуына реагенттер мен ө німдердің концентрацияларының, қ ысымның (газдар ү шін) жә не температураның ө згеруі ә сер етеді. Мысалы, аммиакты синтездеу реакциясы: N2+3H22NH3, DHӘ =–46кДж/моль. Тепе-тең дік кү йге келген жү йеде тура жә не кері реакциялардың жылдамдық тары бірдей болады. Жү йедегі азот немесе сутектің концентрациясын арттырғ анда Ле Шателье принципі бойынша тепе-тең дік олардың концентрациясын кемітетін, яғ ни аммиак тү зілетін бағ ытқ а қ арай ығ ысады. Керісінше, жү йедегі аммиак концентрациясын арттырғ анда тепе-тең дік аммиактың концентрациясын азайтатын, яғ ни сутек пен азот тү зілетін реакция бағ ытына қ арай ығ ысады. Тура реакция жылу бө ле жү ретін болғ андық тан жү йенің температурасын жоғ арылатқ анда тепе-тең дік Ле Шателье принципі бойынша сол ә серді бә сең дететін, яғ ни жылу сің іре жү ретін реакция бағ ытына, яғ ни сутек пен азоттың тү зілу реакциясы бағ ытына қ арай ығ ысады. Керісінше жү йенің температурасын тө мендеткенде тепе-тең дік жылу бө ле жү ретін реакция бағ ытына қ арай ығ ысады.Қ ысымның тепе-тең дікке ә серін болжау ү шін реакция тең деуінің сол жә не оң жақ тарындағ ы молекулалар сандарын салыстыру керек. Қ ысымды ұ лғ айтқ анда Ле Шателье принципі бойынша тепе-тең дік молекулалар саны азаятын, яғ ни аммиак тү зілу реакциясы бағ ытына қ арай ығ ысады. Керісінше қ ысымды кеміткенде тепе-тең дік молекулалар саны кө бейетін жақ қ а ығ ысады. Егер қ айтымды реакция тең деуінің оң жә не сол жақ тарындағ ы молекулалар саны бірдей болса, онда қ ысымның ө згеруі тепе-тең діктің ығ ысуына ә сер етпейді. Ле Шателье принциін 1885 ж. А. ЛеШателье (1850 — 1936) тұ жырымдап, ал теориялық тұ рғ ыдан 1887 ж. К.Ф. Браун (1850 — 1918) негіздеген.

Академик В.И.Вернадский биосферадағ ы тіршілік процестерін зерттей келе химиялық элементтердің бір тобын «тірі заттар» - деп атады. Олар биофильді заттар деп аталатын сутегі, кө міртегі, оттегі, азот, фосфор жә не кү кірт элементтері еді. Биофильді элементтердің атомы тірі организмдердің денесінде кү рделі органикалық қ осылыстар тү зе отырып, кө мірсулары, липидтер, белоктар жә не нуклеин қ ышқ ылдарын қ ұ райды. Ал, бұ л органикалық заттар тіршілік тірегі екені мә лім. В.Н.Вернадский табиғ аттагы зат айналымдарының тұ рақ ты даму процесіндегі адамның роліне ерекше мә н берді. Тіптен, оның дә лелдеуінше адам баласы тең десі жоқ биосферадағ ы ең қ уатты геологиялық ретінде бағ алады. Яғ ни, болашақ тағ ы биосфераның тағ дыры адамзаттың ақ ыл-ойының сапасында немесе дең гейінде екенін болжай келе ө зінің ө те маң ызды теорияларының бірін тұ жырымдады. Ол – биосфераның жаң а тұ рғ ыдағ ы ұ ғ ымы мен сипаты – ноосфера туралы болжамдар жасады. Ал «ноосфера» деген терминді ғ ылымғ а енгізген француз математигі Леруа еді.