Инструментальді зерттеулер.

Негізгілері:

- УДЗ: без кө лемінің ұ лғ аюы, контурының кедір-бұ дырлануы, бездің ісінуі кезінде эхогенділігінің тө мендеуі, структурасының бірың ғ ай еместігі., жалғ ан кисталар.

- Іш қ уысының жалпы рентгендік суреті (ө т қ абындағ ы тас).

Қ осымша:

■ Рентгенография:

- асқ азанның жә не он екі елі ішектің рентгенологиялық зерттеуі — дискинезияны, дуоденостаз, он екі елі ішектің формасы мен орналасуының ө згеруін анық тау ү шін;

- гипотония жағ дайындағ ы дуоденография — Ұ Б басының ү лкеюін анық тау ү шін.

■ КТ: керек жағ дайда Ұ Б бө лікті анық тар қ арау ү шін.

■ Ү лкен дуоденальді емізікше аймағ ын дуоденоскопия арқ ылы қ арау.

■ Эндоскопиялық ретроградты холангиопанкреатикография: негізгі панкреатикалық ө зегінің ө згеруін анық тау ү шін. Ө зектің жү йенің диффузды ө згеру белгілерін анық тауғ а болады: жалпы панкреатикалық ө зектің кең еюі мен тарылуының кезектесіп тұ руы, қ абырғ аларының иректелуі мен бұ дырлануы, шеттік ө сінділерінің деформациясы.

■ Ангиография: ісіктер мен кисталарды жоқ қ а шығ ару мақ сатында.

■ Ұ йқ ы безінің биопсиясы.

Салыстырмалы диагностика.

1.Іштің жоғ ары бө лігінде ауру синдромымен жү ретін аурулар:

· гастрит;

· дуоденит;

· ойық жара;

· ө т тас ауруы;

· ө т жолдарының дискинезиясы;

· МИ.

2. Аурулық синдромы мен диареямен жү ретін ауру:

· Тітіркенген ішек синдромы (кернеп ауырғ ан сияқ ты, кө біне іштің тө менгі бө лігінде, шет жақ бө ліктерде орналасады, дефекацияғ а байланысты болып келеді – газдар кеткен кезде немесе ү лкен дә ретке отырып келгеннен кейін басылады, Ұ Б сыртқ ы- жә не ішкі секреторлы функцияның бұ зылысы байқ алмайды).

3. Асқ орытудың жә не сің ірудің бұ зылысы синдромымен жү ретін аурулар:

· ә ртү рлі генезді энтеропатиялар.

4. Ұ йқ ы безінің ісігі.

Созылмалы панкреатиттің асқ ынулары:

- ө зек обструкциясы;

- жалғ ан кисталар;

- сің ірудің бұ зылуы, стеаторея;

- екіншілік қ ант диабеті;

- тү йінді эритема тә різді терінің зақ ымдалуы;

- полиартропатия;

- инфекционды асқ ынулар (инфильтраттар, холангит, сепсис, пневмония);

- ұ йқ ы безінің ісігі

Ауруханағ а жатуғ а кө рсеткіштер:

· Емге кө нбейтін, айқ ын ауыру синдромы;

· УДЗ мә ліметі бойынша айқ ын ө згерістер (ұ йқ ы безінің ісінуі, іш қ уысында жә не кіші шажырқ ай қ уысындағ ы сұ йық тық тың болуы), жалғ ан кисталардың дамуы;

· айқ ын мальабсорбция синдромы.

· Стационарлық емнің ұ зақ тығ ы - 28-30 кү н қ ұ раса (асқ ынулардың болмағ аны кезінде).

Емдеу.

Медикаментозды емес ем. Диета панкреатикалық сұ йық тық тың секрециясын ынталандырмау керек. Айқ ын ө ршу кезінде бастапқ ы 3-5 кү н бойы аштық (0 стол) жә не гидрокарбонатты-хлорлы сулар тағ айындалады. Егер қ ажет болса парентеральді тамақ тануды тағ айындайды: белок ерітінділері (альбумин, протеин, плазма), электролиттер, глюкоза, гемодез. Ол интоксикацияның жә не ауру синдромын тө мендетеді жә не гиповолемиялық шок дамының алдын алады.

Дуоденостаз кезінде жің ішке зонд арқ ылы асқ азан сұ йық тығ ын аспирациялайды.

3-5 кү ннен кейін науқ асты пероральді тамақ тануғ а ауыстырады. Тамақ қ абылдау жиі емес, кішкене порциялы болуы керек. Ұ йқ ы безі сұ йық тығ ының секрециясын ынталандыратын азық -тү лікті шектеу керек: майлар (ә сіресе термиялық ө ң деуден ө ткен), қ ышқ ыл заттар. Кальцийге бай сү т тағ амдарын (ірімшік, сыр) қ абылдауды шектеу керек.

Тә ліктік рацион қ ұ рамында 80–120 г жең ілсің іретін белоктар (жұ мыртқ а ақ уызы, майы аз пісірлген, балық), 50–75 г майлар, 300–400 г кө мірсулар (ә сіресе полисахарид тү рінде) болуы керек.

Ішімдік, ащы тағ ам, консервілерді, газдалғ ан шырын, қ ышқ ыл жеміс-жидектерді, қ ышқ ыл жидек шырындарын қ абылдауғ а болмайды.

Медикаментозды ем.

1. Панкреатикалық секрецияны тө мендету.

■ Асқ азан секрециясын тө мендету: протонды насос ингибиторлары (омепразол, лансопразол, рабепразол, эзомепразол) немесе гистаминнің H₂-рецепторларының блокаторлары (ранитидин, фамотидин). Бұ л топ препараттарын алдымен парентеральді жібереді: омепразол 40–80 мг/тә у қ /і немесе фамотидин 20 мг 2–4 рет тә улігіне қ /і, кейін науқ асты ішке қ абылдайтын ДЗ ауыстырады.

■ антацидтерді тағ айындауғ а болады, тамақ тан кейін 1-1, 5 сағ аттан соң жә не тү нге қ арай.

■ АІЖ моторикасының бұ зылуын жоятын препараттар, домперидон — 10 мг тә улігіне 3–4 рет.

Препараттарды дуоденостаз, дуоденогастральді рефлюкспен шақ ырылғ ан қ ыжылжауда, жү рек айнуда, кекіруде тағ айындайды.

2. Ауру синдромын жою.

Наркотикалық емес анальгетиктерді немесе спазмоанальгетиктерді тағ айындайды: метамизол натрий (50% анальгин 2, 0 мл немесе баралгина 5, 0 мл ерітіндісі), парацетамол 500 мг тә улігіне 3–4 рет.

Айқ ын ауру синдромы кезінде наркотикалық анальгетиктерді тағ айындайды: трамазолин 800 мг/тә у. Морфинді тағ айындауғ а болмайды, себебі ол Одди сфинктерінің спазмын шақ ырады.

Панкреатикалық секрецияның тө мендеуіне бағ ытталғ ан емдік шаралар айқ ын ауру сезімін басатын ә сер етеді: холиноблокаторлар; миотропты спазмолитиктер (дротаверин, мебеверин жә не т.б.).

Асқ ынбағ ан СП ө ршу кезінде ауру сезімі 3-4 кү н арасында басылады.

Кері байланыс принципі бойынша панкреатикалық секрецияны тө мендететін ферментті препараттар да ауру сезімін басады.

Егер апта бойына ауру сезімі басылмаса немесе ұ зақ уақ ыт бойы наркотикалық анальгетиктерді қ абылдағ ан болса, онда хирургиялық емді қ ажет ететін асқ ынуларды, ұ йқ ы безінің ісігін немесе наркотикалық тә уелділік туралы ойлау керек.

3. Ұ Б экзокринді функциясының орын басушы терапиясы.

Іш ө тумен жә не арық таумен жү рмейтін жең іл стеаторея, диета арқ ылы коррекциялануы мү мкін. Ферменттерді қ олдануғ а кө рсеткіш болып, іш ө тумен жә не дене салмағ ының тө мендеуімен жү ретін майларды тә улігіне 15 г кө п жоғ алтатын стеаторея жатады.

Ферменттік препараттардың дозасы панкреатикалық жетіспеушіліктің дә режесіне жә не науқ астың диетаны ұ стауына байланысты тағ айындалады. Айқ ын сыртқ ы секреторлы жетіспеулілігі бар науқ астың қ алыпты асқ орыту ү рдісін қ алпына келтіру ү шін липазаны ә р тамақ қ абылдағ ан сайын 10 000–30 000 ЕД қ абылдау керек. Тағ айындалғ ан ферментті препараттар панкератикалық секрецияны, асқ азан сө лінің РН тө мендетпеуі керек. Сондық тан қ ұ рамында ө т жә не асқ азанның шырышты қ абатының экстракты жоқ заттарды таң дау керек. Ә сіресе, РН5 бар аш ішекте жә не тағ амдық химуспен жақ сы араласатын микрогранулирленген тү рлерін тағ айындағ ан жө н.

Ферменттік препараттарды ө мір бойына қ абылдайды. Егер науқ ас қ атал диетаны ұ стайтын болса, онда дозаны тө мендетуге де болады. Дұ рыс таң далғ ан дозаның кө рсеткіші болып, науқ астың дене салмағ ының қ алыптасуы, стеаторея, креаторея жә не.диареяның тоқ тауы болып саналады.

Егер, тағ айындалғ ан жоғ ары дозадағ ы ферменттерден (липаза бойынша 30 000 Б) нә тижелі болмаса, онда дозаны ары қ арай кө терудің керегі жоқ. Мұ ндай жағ дайда қ осымша ауру себебін іздеу керек: он екі ішектің микробтық кө беюі, аш ішектегі қ ұ ртты инвазиялар, РН тө мендеуі салдарынан он екі елі ішектегі ферменттердің инактивациясы жә не ө т қ ышқ ылдарының преципитациясы болуы мү мкін.

4. Эндокринді жетіспеушіліктің коррекциясы. Ұ Б коррекциясы қ ант диабетін емдеу кезінде жү зеге асады.