Диагностикасы

Қ арап тексеру – кейбір науқ астарда склера, тері субиктериялық болуы мү мкін (кейде айқ ын сарғ ыштануболуы мү мкінн Кө птеген науқ астарда дене салмағ ының артық болу байқ алады.

Пальпация анық тайды:

- ішперденің тітіркену симптомы, бұ лшық еттік қ орғ аныс бө ліктері;

- оң «ө т қ аптық» симптомдардың болуы:

1. Курвуазье (ұ лғ айғ ан ө т қ абы);

2. Ортнер-Греков симтомы (оң қ абырғ а доғ асын алақ анмен ұ рғ ылағ анда ауыру сезімді болуы);

3. Кера симптомы (тыныс алғ ан кезде оң қ абырғ а пальпация жасағ анда ауыру сезімінің болуы);

4. Образцов-Мерфи симптомы (ө т қ абы аймағ ын ү лкен саусақ пен баса отырып, науқ асқ а терең тыныс алуды ө тінеміз, сол кезде науқ ас тыныс алуын тоқ татады, ө йткені ол қ атты ауырсыну сезімін сезеді);

5. Василенко симптомы (тыныс алудың жоғ арғ ы шегінде тынысты тоқ татқ анда ө т қ абы нү ктесін ұ рғ ылағ андағ ы ауыру сезімі);

6. Мюсси-Георгиевский симптомы (оң жақ тағ ы тө с бұ ғ ана емізік тә різді бұ лшық ет аяқ шалары арасын басқ андағ ы ауыру сезімі - «фре­никус-симптом»).

Созылмалы холецистит ұ зақ қ а созылғ анда патологиялық ү рдіске кү н тә різді ө рімнің патологияық ү рдіске қ атысуы мү мкін ­–екіншілік солярлы синдром. Солярлы синдромның негізгі белгілері:

·Кіндік аймағ ындағ ы ауыру сезімі арқ ағ а берілуімен (соляральгия), кейде ауырсыну кү йдірген тә різді болады;

·Диспепсиялық ө згерістер (оларды қ осымша асқ азан патологиясынан болғ ан диспепсиядан ажырату қ иын);

·Кіндік пен семсер тә різді ө сіктің арасында орналасқ ан ауырсынулы нү ктелерді пальпаторлы анық тау;

·Пекарский симптомы – семсер тә різді қ сікті басқ андағ ы ауырсыну.

Созылмалы холециститпен ауыратын кейбір ә йелдерде етекір алды кернеулі синдромы дамуы мү мкін, ол нейропсихикалық, вегетативті – қ ан тамырлық жә не алмасу-эндокринді бұ зылыстармен кө рінеді.Етекір алды синдромның белгілері етеккірден 2-10 кү н бұ рын басталып, етеккір басталғ анда жоғ алады.Синдромның дамуы гормональды дисбаланспен байланысты. Синдромның негізгі клиникалық кө ріністері кө ң іл кү йдің тұ рақ сыздығ ы (тітіркенгіш, жылауық), бас ауруы, бет пен қ ол басының ісінуі, сү т бездерінің қ атаюы жә не ауырсынулы болуы, аяқ қ олдардың ұ йып қ алуы, артериальды қ ан қ ысымның тұ рақ сыздығ ы. Осы кезең де созыомалы холециститтің ө ршуі болады.

Кейбір науқ астарда хо­лецисто-кардиальды синдром дамиды, жү рек аймағ ында ауыру сезімдерімен кө рінеді (алкоголь, майлы жә не қ уырылғ ан тағ амдар қ абылдағ аннан соң пайда болады, қ арқ ынды емес сипатта болады); жү рек қ ағ улары; ө тпелі 1дә режелі атриовентрикулярлы блокада; миокардтағ ы диффузды ө згерістердің ЭКГ-белгілері (барлық ә кетулерде Т тісінің амплитудасы тө мендейді). Бұ л синдромның дамуы негізінде жү рекке рефлекторлы, инфекционды-токсикалық ә серлер, миокардтағ ы алмасу бұ зылыстары, вегетаитвті нерв жү йесінің дисфункциясы жатыр.

Аллергиясы бар адамдарда СТЕХ ө ршуі есекжем, Квинке ісінуінің, дә рілік жә не тағ амдық аллергияның, кейде бронхоспазммен, артралгиямен, эозинофилиямен қ атар жү руі мү мкін.

Тексеру жоспары:

1.Жалпы қ ан, зә р анализі.

2.Қ БА: қ андағ ы билирубин, аминотрансферазалар, сілтілі фосфатаза, гамма-глютамилтранспептидаза, жалпы белок жә не белокты фракциялар, холестерин, глюкоза, липопротеиндер фракциялары.

3.Қ анның иммунологичлық анализі: қ андағ ы В- жә не Т –лимфоциттердің қ ұ рамы жә не белсенділігі, иммуноглобулиндер класы.

4.ФЭГДС.

5.Ө т қ абының, бауырдың, ұ йқ ы безінің, бү йректердің УДЗ.

6.Фракционды дуоденальды зондтау.

7.Ө тті тексеру; микроско­пиялық, бактериологиялық, биохимиялық тексеру.

8.ЭКГ

Созылмалы холециститтің эхографиялық белгілері:

·ө т қ абының қ абырғ асының 2 ммден артық қ алың дауы.

·ө т қ абының тегіссіздігі жә не контурының деформациясы;

·тыныс алғ анда ө т қ абының қ озғ алысының тө мендеуі немесе мү лдем болмауы;

·қ ұ рамы гомогенді емес, «ө тті»

·прибордыі датчигімен ө т қ уысының тұ сын басқ анда ауырсыну (оң ультрадыбыстық Мерфи симптомы);

·ө т қ уысының мө лшерінің ұ лғ аюы немесе кішіреюі;

·ө т қ абының жылаң кө здермен деформациясы, дене қ алпын ө згерткенде оның ығ ысуының шектелуі (перихолецистит);

·бауыдың ө т қ абы айналасындағ ы тіндердің инфильтрациясы, ол ө т қ абының айналасында бауырлық паренхимасының эхогенділігінің артуымен кө рінеді;

Емдеу

Емдік режим. Созылмалы холециститтің клиникалық айқ ын ө ршуі кезең інде науқ астарды арнайы гастроэн­терологиялық немесе терапевтік бө лімшеге жатқ ызылады.Қ атты ауырсыну синдромында (ө ттік шаншу ұ стамасы), ә сіресе лғ аш рет немесе механикалық сарғ аюмен асқ ынғ анда, сондай ақ деструктивті холецистит даму қ аупі болғ анда науқ астарды хирургиялық бө лімшеге жолдау қ ажет. Аурудық жең іл ағ ымында емді амбулаторлы тү рде жү ргізуге болады.

Ө ршу кезінде науқ асқ а 7-10 кү н тө сектік тү зім тағ айындалады (қ атаң емес). Ө т шығ ару жолдарының қ осымша гипертониялық дискинезиясы болғ анда науқ астың психоэмоцио­нальды жағ дайы да дұ рыс болғ ан жө н. Гипокинетикалық дискинезияда ұ зақ тө сектік тү зім қ ажет етілмейді. Ауырсынуды жә не ө ршудің айқ ын белгілерін жойғ асын науқ астың тү зімін жалпы тү зімге ауыстыруғ а болады.

Емдік ем-дә м.

СХ ө ршу кезінде емдік ем дә м қ т қ абындағ ы қ абынуды азайтатындай, ө ттің іркілуін болдырмайтындай болуы тиіс.

Кү рт ө ршуі фазасында алғ ашқ ы 1-2 кү н тек жылы сұ йық тық тағ айындалады (қ ою емес тә тті шай, сумен араластырылғ ан жемістер мен жидектерден шырындар, итмұ рын қ айнатпасы, минеральды су " Боржоми") аз порциялармен кү ніне 3-6 стакан, бірнеше қ атпа нандар.Ә рі қ арай жағ дайы жақ сарғ асын жә не ауырсыну азайғ асын шектелген мө лшерде келесі тағ амдар беріледі: шырышты сорпалар (овсяный, кү ріш, манналық), ботқ алар (манная, овсяная, кү рішті), кисельдер, желе, мусстар. Ә рі қ арай майсыз сү збе, майлы емес қ айтатылғ ан балық, жұ мсартылғ ан ет, ақ нан. Тағ ам кү ніне 5-6 рет беріледі.

Кө птеген мамандар аурудың ө ршу кезінде 1-2 жең ілдетілген кү ндерді ұ сынады, ал артық дене салмағ ы бар науқ астарғ а ол кү ндерді аурудың ремиссиясы кезінде де жү ргізуді ұ сынады.

Аурудың ө ршуін басқ асын № 5 ем дә м тағ айындалады.Бұ л ем дә мде толық қ ұ нды белоктардың қ алыпты мө лшері бар (90­-100 г); майлар (80-100 г), майлардың 50% ө сімдік майы; кө мірсулар (400 г), рационның энергетикалық қ ұ ндылығ ы 2500­ - 2900 ккал.

Тамақ тану аз мө лшерде жә не жиі (тә улігіне 5-6 рет), ол ө ттің жақ сы ағ ысына септігін тигізеді. Бір рет кө п мө лшерде тағ ам қ абылдағ анда ө ттің бө ліну ырғ ағ ын бұ зады да, ө т жолдарының спазмын шақ ырады жә не ауыру сезімі пайда болады.

Науқ астарғ а ұ сынылады: сү т, жеміс, кө кө ніс сорпалары тағ айындалады; еттің майсыз сұ рыптары (сиыр, қ оян, тауық еттері) жә не балық тар (треска, лещ, окунь, судак, хек) еттері қ айнатылғ ан немесе буғ а пісірілген тү рлерінде беріледі; докторлық шұ жық, майсыз шұ жық; жармалар; пудингтер, қ айнатылғ ан вермишель, кеспе, ә ртү рлі кө кө ністер шикілей, қ айнатылғ ан тү рлерінде беріледі; қ айнатылғ ан жә не шикі тү ріндегі жемістер мен кө кө ністерден жасалғ ан сааттар тағ айындалады.Жұ мыртқ аны шала пісіріп береді (1-2 кү нде біреуден), белоты омлеттер аптасына 2-3 реттен. Сү тті табиғ и тү рінде жә не тағ амдарғ а қ осып беруге болады, сү т қ ышқ ылды ө німдер, сү збе, варениктер, сү збеден жасалғ ан суфле, ащы емес сыр. Тағ амғ а аздағ ан мө лшерде аскө к, шамалы қ аймақ, жемістік соустар қ осуғ а болады. Қ ою емес шай, кофе, жеміс жидектен жасалғ ан сусындар, итмұ рын қ айнатпаларын тағ айындауғ а болады. Ө сімдік жә не сары майды дайын ас тағ амдарына қ осады.

Созылмалы холециститтерде ө сімдік майлары ө те пайдалы (кү нбағ ыс, зә йтү н, жү гері майлары). Олар полиқ анық пағ ан май қ ышқ ылдарына, фосфолипидтерге, витамин Еге бай.Полиқ анық пағ ан май қ ышқ ылдары (арахидон, линольді) клеткалық мембраналар қ ұ рамына кіреді, холестерин алмасуының қ алыптасуына ә сер етеді, простагландиндер синтезіне қ атысады, олар ө тті ыдыратады, ө т қ абының жиырылу қ абілетін арттырады. Ө сімдік майлары ө т іркілу синдромында маң ызды, мұ ндай жағ дайда олардың бө лігі тә уліктік рациондағ ы майдан артық болады.

Ем дә мде белоктың (ет, балық, сү збе) жә не ө сімдік майлары ө ттің холтохолестериндік коэффициентін арттырады жә не осылай оның литиогенділігін азайтады.

Ө ттің коллоидты қ асиеттерінің факторының бірі оның рН болып табылады. Холе­стерин еріген кү йінде ө ттің нейтральды жә не сілтілі реакциясында болады.Ө ттің рНң қ ышқ ылғ а қ арайығ ысуы (рН < 6) холестериннің кристаллизациясына септігін тигізеді. Мұ ндай болуғ а ұ ннан жасалғ ан тағ амдарлы кө қ пайдаланғ ары ә с ер етеді. Ө ттің реакциясын сілтіліге ө згерту ү шін сү т, сү ттен жасалғ ан ө німдер, сү збе, ашы емес сыр, кө кө ністер (асқ абақ тан басқ асы), жемістер (брусника мен қ ызыл таң қ урайдан басқ асы).

Ө сімдік клетчаткасына бай кө кө ністер, жемістердің антилитогендік қ асиеті анық талғ ан (алмалар, сә біз, қ арбыз, қ ауын, қ ызанақ тар жә не т.б.). Тағ амғ а бидай кебектерін тә улігіне 30 г қ осқ ан жө н. Отрубтарды алдын ала ыстық суғ а салады, одан соң сұ йық тық ты тө гіп тастап, ісінген кебектерді тағ амдарғ а қ осады1-1.5 ас қ асық тан кү ніне 3 рет. Емдеу курсы - 4-6 апта. Кө кө ністер, жемістер, кебектер (ө сімдік клетчаткалары) ө ттің ағ ысына септігін тигізеді, олардағ ы холестериннің азаюына ә сер етеді, тастардың пайда болуына кедергі келтіреді.

Ө т қ абының жә не ө т шығ ару жолдарының гипертонусында тегіс мускулатураның тонусын азайту ү шін магниге бай ем-дә м тағ айындалады (магний бидай жә не қ арақ ұ қ мық жармаларында, бидай кебектерінде, сұ лыда, нанда, кө кө ністерде кө п).

Созылмалы холециститі бар науқ астарғ а бауырғ а тітіркенуші ә сер ететін тағ амдарды беруге болмайды: еттік сорпалар, жануар майлары, жұ мыртқ а сарыуызы, ащы дә мдеуіштер (аскө к, бұ рыш, горчица, хрен), майлы жә не бұ қ тырылғ ан тағ амдар, ашытылмағ ан қ амырдан жасалғ ан ө німдер. Алкогольдік ішімдіктер мен пиво қ арсы кө рсетілген.