Лабораторлы-аспаптық диагностикасы

1. ЖҚ А: эритроциттердің жә не гемоглобиннің саны жоғ арлауы байқ алады. Себебі анық талмағ ан. ЭТЖ тө мендеуі мү мкін. Егер анемия бар болса қ анкету туралы ойлауғ а керек.

2. Асқ азанның секреторлық қ ызметін зерттеу. Асқ азан секрециясын ынталандырушы ретінде пентагастрин, сирек гистамиг пайдаланылады. МАО (maximal acid output) дең гейі париеталды жасушалардың санын кө рсетеді. Ойық -жара ауруы кезінде асқ азанның секреторлы қ ызметі жоғ арлағ ан, ясіресе дуоденалды жара кезінде. Асқ азан жарасы кезінде ол жоғ арлағ ан немесе қ алыпты болады.

3. Жасырын қ анғ а нә жістің анлизі

4. Эндоскопиялық зерттеу

Эндоскопиялық белгілер бойынша белсенді, тыртық танатын жара, жә не жарадан кейінгі тыртық болып бө лінеді. Ойық -жара ауруы кезіндегі ФЭГДС кө ріністері:

- Дө ң гелек немесе сопақ, полигоналды немесе тесікпішінді

- Жараның қ ырлары нақ ты шекаралар болады, гиперемияланғ ан, ісінген

- Жараның тү бі фибринозды қ абық пен қ апталғ ан, оның тү сі сұ р-ақ немесе сарғ ыш тү сті; жақ ында болғ ан қ анкетудің белгілерін кө руге болады

- Жара тү бінің биопатында анық талады: детрит, шырыштың жиналуы лейкоциттермен, эритроциттермен, тү леген эпителийдің жасушалармен араласқ ан. Жараның айналасында жедел қ абыну белгілері кө ріністер (ісіну, лимфоциттермен, плазмалық жасушалармен инфильтрациясы, тамырлардың кең еюімен)

Жазылу фазасында:

- Гиперемияның азаюы

- Жараның айналасындағ ы қ абыну-ісіну тө мпешіктің азаюы

- Фибриннен тазаланады, гранцляциялық тін кө ріне бастайды

- Жараның айналасындағ ы кілігей қ абатта жарағ а қ арай бағ ытталғ ан нә зік қ ызғ ылт тыртық тар анық талады.

Тыртық тану фазада 2 кезең анық талады: «қ ызыл» жә не «ақ» тыртық.

«Қ ызыл» тыртық кезінде жарадан кейінгі тыртық кілегей қ абаттың гиперемияланғ ан бө лігі қ абырғ аның сызық тық жә не жұ лдызшалы тартылымдар (втяжения) тү рінде кө рінеді; биоптатында шамалы ісіну жә не лимфоциттермен, плазматикалық жасушалармен инфильтрациясы кө рінеді.

«Ақ» тыртық фазасында грануляциялық тін талшық ты дә некер тінмен алмасады, белсенді қ абыну жоқ.

Кө птеген науқ астарда жаралардың жазылуы асқ азан немесе 12 елі ішектің қ абырғ аның айқ ын деформациямен аяқ талады.

5.Рентгенологиялық зерттеу

Негізгі ойық жараның рентгенологиялық белгісі ниша сиптомы. Ол жара болғ ан жерге барий массасының біртекті айқ ын шекарамен жайылуы боп табылады. Оның айналасында шырышты қ абат бұ дыры конвергирленетін айналма томпақ қ абыну кө рініп тұ рады. Нишаны анық тау тек оның терең дігіне ғ ана байланысты емес, сонымен қ оса жараланудың ү лкендігіне, орналасуына да байланысты. Терең жаралар оң ай анық талады (0, 4-тен 2-3 мм дейінгілер). Негізгі рентгенологиялық белгі – ниша, қ осымша болса, саусақ тық тартылу, жергілікті ауру сезімі, барийді қ абылдағ ан соң 6 сағ ат бойы оның асқ азанда кідірілуі. 12-елі ішекте орналасқ ан жараның негізгі белгілері – қ ыртыстары радиарлы конвергенцияланғ ан ниша, луковицаның деформациясы, қ осымша белгілер – привратник спазмы, луковица дискинезиясы, тонусының жоғ арылауы, ішек перистальтикасының жоғ арылауы. Постбульбарлық жараны диагностикалау ү шін рентгеноконтрастты дуоденографияны қ олданады. Оны 12-елі ішек гипотониясын тудыру арқ ылы, яғ ни бірнеше таблетка аэрон қ абылдау арқ ылы жетуге болады.

Клиникалық практикада науқ асқ а эндоскопиялық зерттеу жү ргізу керек па жоқ па екенін анық тау ө те маң ызды. Эндоскопия арқ ылы шырышты қ абаттан биопсия алыну, алынбауына байланысты диагностикалық ә дістерді эндоскопиялық жә не эндоскопиялық емес деп бө леді. ө те сезімтал жә не спецификалық эндоскопиялық ә діс – цитологиялық (аз қ олданылады), морфологилық, бактериоогиялық жә не жедел уреазды тест. Эндоскопилық емес тесттерге – тыныстық уреазды тест, серологиялық тесттер жатады. ПЦР алынғ ан барлық материалдан жасаса болады.

Эндоскопиялық зерттеу ниша туралы толық мә лімет береді: оның локализациясы жө нінде, терең дігі, сипаты (каллезді жара барлығ ын), асқ ынуларының бар жоқ тығ ын (қ ан кету, малигнизация). Онымен қ оса субстратқ а бағ ытталғ ан биопсия, НР диагностикасы ү шін микробиологиялық зерттеу. Науқ астардың барлығ ынан 1-2 ай емделген соң жараның жазылуы байқ алмаса биопунктат жә не эксфолиативті цитология ү шін эндоскопия жасау керек.

Асқ азандық зондтау тек жараны диагностикалау ү шін ғ ана емес, ондағ ы функционалдық ауытқ уларды да анық тауғ а мү мкіндік береді, олардың ауру патогенезіндегі рө лін анық тап, рациональді еміндегі тактиканы анық тауғ а кө мектеседі. Негізгі кө рсеткіштер асқ азандағ ы заттар, онық қ ышқ ылдығ ы, хлор тә різді сутегі қ ышқ ылы, пепсин боп табылады. 12-елі ішек ауруы бар науқ астарда негізінен ішек қ ышқ ылдығ ы базальді фазада да, стимульденген секреция фазасында да жоғ арылағ ан болады. Кезбе нервпен қ адағ аланатын базалды қ ышқ ыл бө ліну кө біне 2-3 есе, ал тү нгі қ ышқ ыл бө ліну 3-4 есе жоғ арылағ ан болады.

Асқ азанда орналасқ ан жараларда (денесі жә не кардиальді бө лігі) қ ышқ ыл бө лу функциясы ә ртү рлі болады, кө біне тө мендеген, ә сіресе пилоробульбарлы бө лікте орналасқ анғ а қ арағ анда, кардиальдіге жақ ындағ ан сайын тө мендей береді. Бұ л мына факторларғ а байланысты: атрофиялық гастрит, антральді бө лігінің созылуымен жү ретін асқ азандық стаз; шырышты қ абаттың зақ ымдануын тудыратын дуоденалді заттардың асқ азанғ а рефлюксі, ол сутегі иондарының кері диффузиясын тудырып, шырышты қ абаттың зақ ымдануын шақ ырып гистамин мен гастринді бө леді. Соң ғ ы жылдары асқ азанның қ ышқ ыл тү зуші жә не қ ышқ ыл байланыстырушы функцияларын бағ алау ү шін ү ш каналды зондтау немесе интрагастральды рн – метрия қ олданады. Асқ азанның ә р тү рлі бө ліктерінде жә не луковицасында бос сутегі иондарының концентрациясын анық тайтын зондтың оливасында сурьмянокаломельді электродтар бар. Асқ азан денесі мен пилорикалық бө ліктерінде қ ышқ ыл тү зуші жә не қ ышқ ыл нейтрализациялау функцияларын рН қ атынасы бойынша анық тайды. Қ алыптыда – 1 сағ ат ішінде (базальды секреция) рН 1, 6 – 2, ал стимуляциялық фазада рН 1, 2 – 2. Асқ азанның сілтілендіру функциясы антральды бө ліктің рН арқ ылы анық талады. (бұ л жерде қ алыптыда рН 0, 5-1, 0 кө п, яғ ни қ ышқ ылдығ ы 5-10 есе тө мен). Егер антральды бө ліктің рН асқ азан рН кө п болып тұ рса, бұ л компенсирленген ү здісіз қ ышқ ыл тү зілу туралы айтады. Ал егер рН айырмашылығ ы аз болса декомпенсирленген қ ышқ ыл тү зу туралы ойлаймыз. (бұ л он екі елі ішек пен асқ азанның пилорикалық бө лімінің қ ышқ ылдануымен жү ретін пилоробульбарлық жара туралы айтады). Егер ойық жара асқ азанда орналасса рНметрия ү здіксіз қ ышқ ыл тү зуді жоғ ары немесе орта интенсивтілікті болады. Бірақ пилорикалық бө лімді сілтілендіру ә детте сақ талғ ан.

Осы мақ сатпен рН зонд арқ ылы асқ азан рН анық тап, гастроксан қ олданады, дә рілік препараттар қ ышқ ыл тү зуші функцияғ а ә сер ету арқ ылы.Мысалы, егер базальды рН 1, 5 болса холинолитиктер, стимуляциялық секреция фазасында 1, 5 болса холинолитиктер мен антацидтерді қ осып қ олданғ ан дұ рыс. Рефлюкс болса қ аптайтын препараттарды емге қ осқ ан дұ рыс. ЖҚ А қ ан ағ у кезінде анемияның бар жоқ ытығ ын анық тауғ а кө мектеседі. Осы мақ сатпен нә жісті жасырын қ анғ а зерттейді жә не қ ан тобын анық тағ ан дұ рыс (біріншіден, қ ан жоғ алтуды коррекциялау ү шін, екіншіден, Циммерман Я.С. айтуы бойыншы флукогликопротеингликан жетіспеушілігінен шырышта қ абат жабындысында бірінші қ ан тобы бар науқ астарды дефект болады). Жоғ арыда айтылып кеткен концепцияғ а байланысты жара ауруынан жазылу бірден патогенетикалық факторларғ а (адаптациялық регуляция жә не ө зіндік регуляция), жергілікті ульцерогенді факторларғ а (ацидопептикалық, инфекциялық, жергілікті иммунодеструкциялық процестер) ә сер ету арқ ылы жетуге болады. Аурудың болжамы ерте диагностика жә не адекватты емге байланысты.

Пайда болғ ан асқ ынуды жою.