орытынды

Қ орыта келгенде дебиторлық берешек тақ ырыбы мен ү шін ө те қ ызық ты. Бұ л тақ ырып қ азіргі нарық тық экономика кезінде ө те керекті болып табылады. Қ арыз алушы кә сіпорындар мен ұ йымдар тауарлар мен қ ызметтерді тікелей қ олма-қ ол ақ шағ а емес, қ арызғ а алады. Сондай кезде ә рбір кә сіпорын мен ұ йым дебиторлың берешек шотын ашады. Ондағ ы бө лімдерді аша алмауы мү мкін. Бірақ та кішігірім кә сіпорындар осы бө лімдегі кү дікті қ арыздар бойынша резервтер, еншілес серіктестіктердің дебиторлық борышы шоттарын ашпайды. Себебі қ ор қ ұ ру ү шін кә сіпорында қ ор қ ұ руғ а пайдадан ақ ша бө ліну керек. Егер кә сіпорынның пайдасы ө те ү лкен болмаса, онда ол кә сіпорынның бухгалтерлік есебінде кө п есептер болмайды. Жә не де ү лкен кә сіпорындар мен ұ йымдардың ғ ана серіктестіктері болады. Ал егер серіктестіктері болса онда ол міндетті тү рде осы бө лімшені ашады. Жалпы бұ л тақ ырыпты ү лкен дамығ ан фирма немесе кә сіпорынның нысанында ғ ана қ арастыруғ а болады.

Біздің елімізде жү ргізіліп отырғ ан бухгалтерлік есеп жұ мысы толығ ымен халық аралық қ аржылық есеп беру талаптарына сай орындалады. Міне осыларды ескере отырып бұ рын есепші деп саналып келген бухгалтер маманы кә сіпорынның қ аржылық жағ дайын анық тап, бағ алап, есептеп отырумен қ атар кә сіпорынның алдағ ы уақ ыттағ ы экономикалық ә л-ауқ атын дамыту жолдарын жоспарлай білуі қ ажет. Кез келген кә сіпорынның бухгалтерінің мойнына ү лкен жауапкершілік ілінеді. Жалпы бухгалтер, бухгалтерлік еаептің теориясын жә не практикасын ү йлестіріп тиянақ ты жұ мыс істеуі керек. Бухгалтерлік есептің барлық қ ағ идаларын естен шығ армағ аны жө н. Сондық тан да кез келген елдің бухгалтер мамандарын барынша білімді етіп даярлау, сол елдегі ұ йымдардың экономикалық жағ ынан толық дамуына кепілдік береді.

Жалпы бухгалтерлік есеп ө те қ ызық ты да, ө те қ иын пә н. Мұ нда кішкентай қ ателіктің ө зі артынан ү лкен қ айшылық тарғ а апарып соғ ады. Бухгалтер кә сіпорынның пайдасын, шығ ынын қ арастырып, бағ алап, талдай отыра кә сіпорын немесе фирманың болашағ ына болжамдар жасап, соларды бастық пен жә не де басқ а жұ мыскерлермен келісе отырып іске асырады. Бұ л ө те жауапты іс, себебі егер бухгалтер дұ рыс болжамдар жасамаса ол кә сіпорынғ а ү лкен жағ ымсыз жағ дайлар туғ ызып, тіпті кейде кә сіпорынның банкротқ а ұ шырап жабылуына апарады.

Мен, курстық жұ мысымда осы бухгалтерлік есептің бір бө лімі дебиторлық борыш тақ ырыбын қ арастырдым. Бұ л ө те қ ызық ты тақ ырып, бұ л тақ ырыпты толығ ымен талдап қ арастыру ү шін ү лкен кә сіпорынды алу керек. Осы кә сіпорында бө лімнің барлық шоттары болса тіпті толық талдауғ а мү мкіндік болар еді. Мен ө зімнің болашақ диссертациялық жұ мысымды осы тақ ырыпта жазып, толық ашып қ арастырғ ым келеді. Сонда толық қ арастырып жазамын.

Пайдаланылғ ан ә дебиеттер тізімі:

1. Қ аржы есебі: Оқ у қ ұ ралы. / Жалпы редакциясын басқ арғ ан.

Талмағ анбетов Т.А. – Алматы: Дә уір, 1998, – 480 бет.

Омаров А.Ш., Ә лімбекова Б.А., Рабатов О.Ж., Байболтаева Н.Ә.

217 – 236 беттер қ олданылды.

2. Радостовец Р.К., Радостовец В.В., Ғ абдулин Т.Ғ., Шмидт О.И.

Кә сіпорындағ ы бухгалтерлік есеп: ө ң деліп жә не толық тырылып 3-ші рет басылуы. – Алматы: Қ азақ стан аудит орталығ ы, 2002, – 656 бет.

246 – 277 беттер қ олданылды.

3. Қ аржылық есеп: Оқ у қ ұ ралы. / Кеулімжаев Қ.К., Ә жібаева З.Н., Қ ұ дайбергенов Н.А., Жантаева А.Ә. – Алматы: Экономика,

2001, – 330 бет. 108 – 129 беттер қ олданылды.

4. Витулаева Т. «Дебиторлық борышты беру-сату». Бухгалтер бюллетені –

2001 – № 46 – 9 -11 бетке дейін.

5. «Бухгалтерлік есеп туралы Заң» № 329-ІІ, 24.06.2002 жыл.

11.06.2004 жылы Қ Р Президентінің.№ 562- ІІ Жарлығ ымен

«Бухгалтерлік есеп туралы Заң ына» ө згертулер мен қ осымшалар

енгізілді.

6. Хегай И.В. «Кү мә нді борыш бойынша резерв есебі». Бухгалтер бюллетені

– 1998 – № 41 – 10 -12 бетке дейін.

7. «Вексель операцияларының бухгалтерлік есебі». Бухгалтер бюллетені –

2001 – №22 мамыр – 3 -7 бетке дейін.

8. Назаров В.Л. Бухгалтерский учет хозяйствующих субъектов: Учебник /

Под ред. Н.К. Мамырова – Изд. 2-е, перераб. и доп. - Алматы:

Экономика, 2004. – 308 с. 83-91 стр.

9. Кондраков Н.П. Бухгалтерский учет и финансовый анализ для

менеджеров: Учеб.пособие – М.: Дело 2003. – 304 с.

10. Нидлз Б. и др. Принципы бухгалтерского учета / Б. Нидлз, Х.Андерсон,

Д.Колдуэлл: пер. С англ. / Под ред. Я.В.Соколова, - 2-е изд., стереотип.

- М.: Финансы и статистика, 2002 – 496 с. 137-156 стр.

11. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на

предприятии: Изд. 3-е, доп. И перераб. – Алматы: Центразит. – Казахстан,

2002, 277-305 стр.