Амыр ашыту жабдықтары. Қамыр илеу жабдықтары. Қамыр бөлшектеу жабдықтары.

Лекция

Ашытқ ы қ амырды қ амыр илеу машинасында немесе жең іл илеу машинасында дайындайды. Оның негізгі мақ саты алынғ ан ұ нды, ашытқ ыны жә не суды жақ сылап біркелкі қ оспа болғ анша бұ лғ ап араластыру. Сонда тү йіршіктелген заттар қ алмау керек. Оның біркелкілігі араластыру мерзіміне байланысты.

Егер қ амыр ашытқ ы қ амырсыз бір сатылы тә сілде иленетін болса, қ амырды біркелкі болып иі қ анғ анша илеу керек. Сонда қ амырды жеке бө лшектеп, оғ ан пішін беру, жетілдіру процестері жақ сы болады.

Қ амыр илеудің алғ ашқ ы кезең інен – ұ нның сумен, ашытқ ымен, тұ збен қ осылуынан бастап, қ амырдың ішінде белгілі процестер жү ре бастайды. Оның ішінде негізгі процестерге оның физика-механикалық, биохимиялық жә не коллоидтық процестері негізгі орын алады. Осы кезден бастап-ақ микробиологиялық ашытқ ы жә не қ ышқ ылдандыру бактерияларының ө сіп-ө ну процестері бастала береді.

Ұ нның ұ сақ қ иыршық тары суды ө зіне сің іріп бө ртеді де, олар бірімен бірі желімделіп қ амырғ а айналады. Осы қ ызметі ақ уыздан, судан тұ ратын желімше атқ арады. Ақ уыздар суды ө те кө п сің іріп, желімшеге айналады да, барлық жеке бө лшектерді біріктіреді. Олардың ішінде кө птеген ковалентті т.б. химиялық байланыстар пайда болады. Олар қ амырдың қ ұ рамында жұ қ а қ абырғ алы торкө здер қ ұ рады. Олардың негізгі желімшелері. Міне осылар қ амырдың физика-химиялық қ асиеттерін қ алыптастырады.

Қ амырдың қ ұ рамындағ ы желімше, оның жуып бө ліп алғ андағ ы желімшеден біраз ө згеше болады. Олардың қ ұ рамында су тапшылау келеді. Оның қ ұ рамында /қ амырдың қ ұ рамында/ басқ а да крахмал т.б. заттар кө п болады. Сонда да осы ақ уыздар ө здерінің салмағ ынан екі есе суды кө п сің іріп, жақ сы бө рте алады.

Ұ нның, қ амырдың қ ұ рамында крахмал ө те кө п,. Оның механикалық зақ ымданбағ ан молекулары ө з салмағ ымен салыстырғ анда тек 44 процент қ ана су сің іреді, ал зақ ымданғ ан, угітілген крахмал молекулалары болса 200 процентке дейін сің іре алады да, жақ сы бө ртеді. Бұ лармен қ атар, ондағ ы кебектің /қ арапайым ұ нды/ ө зі де суды жақ сы сің іреді. Міне осы крахмал мен клетчатка қ амырдың қ атты заттары деп аталады. Олар қ амырдың солқ ылдақ болу қ ызметіне қ атынасады.

Ұ нның қ ұ рамында суда еритін пентозандар – шырыштар болады.. Олар ө зінің салмағ ынан 1500 процентке дейін су сің іріп, бө ртіп, қ амырғ а, нанғ а, ә сіресе қ ара нанғ а ерекше бір шырыштық сезім білдіреді.

Қ амырдың ішінде ылғ алдың бір бө лігі басы бос сұ йық тық тү рінде дек ездеседі. Олар ақ уызбен ө зіндік байланыста болады. Осы қ атты, сұ йық фазалармен қ атар, қ амырдың ішінде газ да /газ фазасы да/ болады. Ол қ амыр илегенде, доғ алағ анда ішіне кіретін жә не ол ашығ анда пайда болатын кө мірқ ыщқ ыл газы.

Сондық тан қ амырды дисперсті ә р тү рлі /қ атты, сұ йық, газ тү ріндегі/ заттардан тұ ратын кү рделі жү йе /система/ деп санайды. Олардың жиынтығ ы қ амырдың физика-механикалық қ асиеттеріне ө здерінің ә серін тигізеді.

Осы қ амырдың ішінде кү рделі биохимиялық процесстер де жү ріп тұ рады.

Қ амырды илегенде оғ ан ә сер ететін механикалық ә рекеттер де желімшенің сұ йылуын тездетеді. Ол ә сіресе осал ұ ннан қ амыр илегенде оны тез сұ йылтады. Егер қ амыр ұ зақ жә не қ арқ ындата иленсе, онда ол жұ мсарады, ал осал қ амыр сұ йылып та кетеді. Сондық тан ә р қ амырдың ө зіндік илеу мерзімі жеке тағ айындалады. Кү шті қ амыр қ арқ ындата ұ зақ илеуге шыдамды, ал осал қ амырды қ ысқ а мерзімде илеу керек.

Н.Ф.Гатилиннің ү лкен шанақ ты қ амыр дайындау агрегаты. 1 - қ ара ұ ннан сұ йық ашытқ ы немесе бидай сұ йық ашымалын дайындайтын дежа. 2 - бес бө лімнен тұ ратын шанақ; 3 - мө лшерлегіш; 4, 5 – егер қ ара ұ ннан қ амыр илеу керек болса, соғ ан арналғ ан араластырғ ыш /сместитель/; 6, 7 - насостар; 8 - Қ амыр илейтін дежа; 9 - шанақ тың бө лімдері;

Бұ л агрегат қ ою жә не сұ йық ашытқ ы қ амырды пайдаланып немесе ашытқ ы қ амырсыз бидай жә не қ ара бидай ұ нынан қ амыр илеуге арналғ ан.

Ү лкен кө лемді қ ою ашытқ ы қ амыр. Ү лкен кө лемді ашытқ ы қ амыр деп барлық қ амыр илеуге алынатын ұ нның 65-70 процентін сұ йық ашытқ ы қ амырғ а қ осып дайындалатын ашытқ ы қ амырды айтады.

Сұ йық ашытқ ы қ амырды барлық керекті ұ нның 25-30 процентін пайдаланып дайындалады. Оның ылғ алдылығ ы 65-70 процент болады, ал сұ йық тұ здалғ ан ашытқ ы қ амырғ а 0, 6 процент тұ з салынады. Осы сұ йық ашытқ ыларды ХЗМ-300 маркалы аппаратта дайындалады.

Кейбір зауыттардан қ амырды ашытқ ы қ амырсыз бірден ашытқ ы салып илейді. Онда Х-26А жә не И8-ХАГ-6 шанағ ы бірнеше бө ліктерге бө лінген агрегаттарда иелейді.

Қ амыр бө лшектеу машиналары. Иленіп ашығ ан қ амырды 1…2%- тік дә лдікпен жекеленген бө лшектерге бө лу қ ажет. Бұ л процесс ү шін қ амыр бө лшектеу машиналары пайдаланылады.

Қ амыр бө лшектеу машиналарының жіктелуі ә р тү рлі болады. Солардың бірі (Лисовенко А.Т. ұ сынғ ан) тө мендегі 1 суретте берілген.

Поршенді сығ ымдағ ышы жә не бө лу барабаны бар қ амыр бө лшектеу машиналарына маркалары CD, XTD, PMK, Кооператор, Мультимат, Парта, Универсал жә не басқ а машиналар жатады.

Қ алақ ты сығ ымдағ ышты бө лшектеу барабаны бар, машиналар қ атарына A2-XTH машинасы жатады.

Білікті сығ ымдағ ышты машиналарғ а маркалары XDB, PT-2-PMK, XЛC-9 жә не басқ а машиналар жатады.

Жаймалау білікшелері бар білікті сығ ымдағ ышты машиналар қ атарына ФЛТВ, Гефра машиналары жатады.

Шнекті сығ ымдағ ышты машиналарғ а XMФ-M2, Кузбасс жә не басқ а машиналар жатады.

Шнекті сығ ымдағ ышты бө лу барабаны жоқ машиналарына ХДР, Роботер машиналары жатады.