Ақпаратты енгізу, шығару және сақтау құрылғыларын қызметіне қарай жіктеңіз.

Ақ параттық технология — бұ л адамдардың ақ параттарды ө ң деу ү шін пайдаланатын ә дістері мен қ ұ рылғ ыларының жиынтығ ы.

Ақ параттарды ө ң деу ү шін адамзат мың дағ ан жылдар айналысты. Алғ ашқ ы ақ параттық технологиялар есептеулер мен жазуғ а негізделді. Осыдан елу жылдай бұ рын бұ л технологиялардың жылдам дамуы басталды, бұ л бірінші кезекте компьютерлердің пайда болуымен байланысты еді.

Қ азіргі кезең де " ақ параттық технология" термині ақ параттарды ө ң деуге арналғ ан компьютерлерді пайдаланумен байланысты қ олданылады. Ақ паратты технологиялар барлық есептегіш техникалар мен байланыс техникаларын жә не ішінара, — тұ рмыстық электрониканы, телекө ріністер мен радиотаратуды қ амтиды.

Олар ө ндірісте, саудада, басқ аруда, банктік жү йеде, білім беруде, денсалық сақ тауда, медицина мен ғ ылымда, кө лік пен байланыста, ауыл шаруашылығ ында, ә леуметтік қ амтамасыз ету жү йесінде қ олданыс табады, ә ртү рлі мамандық тағ ы адамдар мен ү й шаруасындағ ы ә йелдерге қ ызмет етеді.

Дамығ ан елдердің халқ ы ақ параттық технологияларды жетілдірудің қ ымбат жә не қ иын, алайда маң ызды екендігін сезінеді.

Қ азіргі уақ ытта ірі масштаптағ ы ақ параттық -технологиялық жү йелерді қ ұ ру экономикалық тұ рғ ыдан мү мкін болып отыр, бұ л оларды дайындауғ а бағ ытталғ ан ұ лттық зерттеу жә не білім беру бағ дарламаларының пайда болуына негіз жасайды.

Ақ парат — бұ л біздің оғ ан деген бейімделуіміздің жә не біздің сана сезіміміздің оғ ан бейімделуінің нә тижесінде сыртқ ы ә лемнен алынғ ан мағ лұ маттардың белгіленуі.

" Ақ парат" термині " informatio" деген латын сө зінен шық қ ан, мағ ынасында мә лімет, тү сініктеме, тү сіндіру дегенді білдіреді. Бұ л терминнің кең таралғ анына қ арамастан, ақ парат ұ ғ ымы ғ ылымдағ ы ең таласты ұ ғ ымдардың бірі болып отыр. Қ азіргі кезде ғ ылым кө пжақ ты ақ парат ұ ғ ымына тә н, бірың ғ ай қ асиеттер мен заң дылық тарды табуғ а тырысуда, бірақ бұ л ұ ғ ым кө птеген жағ дайларда адам іс-ә рекетінің ә ртү рлі салаларында ө зіндік сипатымен қ алып қ оюда жә не ә ртү рлі мағ ыналармен толығ уда.

қ атынаста ақ парат деп, қ андай да біреуді қ ызық тырушы, кез келген мә ліметтерді немесе мағ ұ лыматтарды атайды. Мысалғ а, қ андай да бір оқ иғ алар, нендей де бір ә с-ірекеттер т.б. туралы. " Ақ параттандыру" бұ л мағ ынасында " бұ рын белгісіз бір нә рсені хабарлауды" білдіреді;

техникада ақ парат деп, таң балар мен белгілер формасында берілген хабарламаларды тү сінеді;

кибернетикада ақ парат деп, білімнің бағ дарлау, белсенді ә рекет ету, басқ ару, яғ ни жү йелерді сақ тау, жетілдіру, дамыту мақ сатында қ олданылатын бө лігін тү сінеді. (Н. Винер).

Ақ парат – ғ ылым теориясының негізін салушы, ақ параттарды тарату, қ абылдау, тү рлендіру жә не сақ тауғ а байланысты ү рдістерді зерттеуші америка ғ алымы Клод Шеннон, - ақ паратты біздің біліміміздің бірнә рсе туралы алғ ан анық талмағ андығ ы тұ рғ ысынан қ арайды.

Тағ ы бірнеше анық тамаларды келтірейік:

Ақ парат — бұ л қ оршағ ан ортаның объектілері жә не қ ұ былыстары, олардың параметрлері, қ асиеттері мен кү йлері туралы, олардағ ы анық талмағ андық дә режесін, білімнің толық еместігін кемітетін мә ліметтер (Н.В. Макарова);

Ақ парат —бұ л энтропияны жоқ қ а шығ ару (Леон Бриллюэн);

Ақ парат — бұ лқ ұ рылым кү рделілігінің ө лшемі (Моль);

Ақ парат — бұ лә ртү рліліктің бейнеленуі (Урсул);

Ақ парат — бұ лбейнелену ү рдісінің мазмұ ны (Тузов);

Ақ парат — бұ л таң дау ық тималдығ ы (Яглом).

Ақ парат туралы қ азіргі ғ ылыми ұ ғ ымды кибернетиканың " ә кесі" Норберт Винер ө те дә л айқ ындап берді,. Нақ тырақ айтқ анда:

Адамдар хабарламалар тү рінде ақ параттармен алмасады. Хабарлама — бұ л ақ параттардың ә ң гімелер, мә тіндер, қ имылдар, кө зқ арастар, бейнелеулер, сандық мә ліметтер, сызбалар, кестелер жә не т.б. тү ріндегі формасы.

Бір ғ ана ақ параттық хабарламаның ө зі (газеттегі мақ ала, хабарландыру, хат, жеделхат, анық тама, ә ң гіме, сызба, радиотаралым жә не т.б.) ә ртү рлі адамдар ү шін – олардың алдың ғ ы білімдеріне, бұ л хабарламаны тү сіну дең гейі мен оғ ан қ ызығ ушылығ ына байланысты ә ртү рлі мө лшердегі ақ параттар мазмұ нына ие болуы мү мкін.

Айталық, жапон тілінде қ ұ рылғ ан хабарлама бұ л тілді білмейтін адам ү шін ешқ андай жаң а ақ парат ә келмейді, бірақ жапон тілін білетін адамғ а қ ұ нды ақ парат болуы мү мкін. Сол сияқ ты таныс тілде жазылғ ан хабарламаның ө зі егер оның мазмұ ны тү сініксіз немесе бұ рыннан таныс болса ешқ андай жаң а ақ парат бермейді.

Ақ парат хабарламаның емес, хабарлама мен оны тұ тынушының арасындағ ы қ атынастың сипаттамасы. Тұ тынушының қ атысуынсыз, тіптен тұ рақ ты болғ анда да, ақ парат туралы айтудың ө зі мағ ынасыз.

Қ андай да бір техникалық қ ұ ралдардың кө мегімен ақ параттардың автоматтандырылғ ан

жұ мысы туралы айтқ ан кезде, ә детте ең бірінші кезекте хабарламаның мазмұ нына емес, бұ л хабарлама қ анша символдан тұ ратындығ ына қ ызығ ушылық білдіреді.

Мә ліметтерді компьютерлік ө ң деу кезіндегі ақ парат дегеніміз, мағ ыналы жү ктемеге ие жә не компьютерге тү сінікті тү рде берілген бірқ атар символдық белгілердің тізбегі (кодталғ ан графикалық ү лгілер мен дыбыстардың жә не т.б. ә ріптері, сандары). Символдардың мұ ндай тізбегіндегі ә рбір жаң а символ хабарламаның ақ параттық кө лемін ұ лғ айтады.

3) Ақ параттың ЭЕМ-де берілу тү рлері мен формаларын жә не ө лшем бірліктерін атап кө рсетің із..

Компьютер (ағ ылшынша: computer — «есептегіш») ЭЕМ (электрондық есептеуіш машина) — есептеулерді жү ргізуге, жə не ақ паратты алдын ала белгіленген алгоритм бойынша қ абылдау, қ айта ө ң деу, сақ тау жə не нə тиже шығ ару ү шін арналғ ан машина. Компьютер дə уірінің бастапқ ы кезең дерінде компьютердің негізгі қ ызметі — есептеу деп саналатын. Қ азіргі кезде олардың негізгі қ ызметі — басқ ару болып табылады. • Қ азіргі нарық тық кезең де дербес компьютер- лердің ондағ ан, тіпті жү здеген модельдері кездеседі. Бірақ осы модельдердің барлығ ы дерлік негізгі деп есептелетін тө мендегідей 4 қ ұ рылғ ыдан тұ рады: • жү йелік блок • дисплей • пернетақ та • тышқ ан • Компьютермен жұ мыс жасау ү шін кем деген- де осы тө рт қ ұ рылғ ының болуы қ ажет, бұ ларды дербес компьютердің базалық қ ұ рамы деп те атайды. Компьютер мə ліметтерді ө ң дейтін жə не есептеулер жү ргізетін, сол сияқ ты символдармен ө зге де ə рекеттерді жү зеге асыра алатын бағ дарланғ ан электрлік қ ұ рылғ ы. Компьютер негізгі екі класқ а бө лінеді: • цифрлы компьютерлер (мə ліметтерді екілік кодтар тү рінде ө ң дейді) • аналогты компьютерлер (ү здіксіз ө згеріп отыратын физикалық шамаларды ө ң дейді)

4) Ақ парат ұ ғ ымын анық тап, оның қ асиеттерін топтастырың ыз.

Ақ паратты енгізу, шығ ару жә не сақ тау қ ұ рылғ ыларын қ ызметіне қ арай жіктең із.

Компьютерге сырттай қ осылатын қ ұ рылғ ыларды сыртқ ы қ ұ рылғ ылар деп атайды. Бұ л қ ұ рылғ ылар ə детте компьютерге ақ паратты енгізу немесе шығ ару ү шін қ олданылады. Солардың кейбіреулерін атап ө тсек: • принтер • сканер • Енгізу

Принтер - ақ паратты қ ағ азғ а басып шығ аратын қ ұ рылғ ы. Принтердің бірнеше тү рі: матрицалық, сия бү ріккіш, лазерлік

Сканер – қ ағ азғ а жазылғ ан мə ліметтің кез келген тү рін оптикалық негізге сү йене отырып компьютерге жылдам енгізе алатын қ ұ рылғ ы.

Енгізу – шығ ару порттары ішкі негізгі қ ұ рылғ ылармен байланыс жасайтын арнайы порттан жә не шеткері қ ұ рылғ ылармен (принтер, тышқ ан тетігі т.с.с) байланыстыратын жалпы мақ саттағ ы порттардан тұ рады. Жалпы мақ саттағ ы порттар LPT1-LPT3 деп белгіленетін параллель жә не COM1-COM3 болып белгіленетін тізбекті бө ліктерге жіктеледі. Параллель порттар жұ мысты жылдам істейді, бірақ байланысу ү шін кө бірек сым шоғ ырларын керек етеді.(принтермен жалғ асатын порт параллель, ал модеммен телефон желісі арқ ылы байланысатын порт тізбекті тү рге жатады.)

Есте сақ тау қ ұ рылғ ысы жады- ү лкен кө лемді сандарды сақ тай алатын физикалық қ ұ рылғ ы. Жады кө лемі байттармен ө лшене алады. Бір байтқ а екілік код жазылады, бір ә ріппен немесе екі ондық цифрмен. Бір сан немесе нұ сқ ау бір сө зді береді. Бір сө з сақ талынатын жады элементі ұ яшық деп аталады. Жады ұ яшық тары нө мірленеді. Компьютердің ү шкі жадының ә р байтының ө з нө мірі болады. Ұ яшық нө мірін оның адресі деп атайды.

Жады - компьютердің қ ұ рамына міндетті тү рде енетін элементтердің бірі. Ол бірнеше тү рге бө лінеді жә не бір - бірінен ө лшеміне, ақ паратты сақ тау мерзіміне жіне т.б. параметрлеріне қ арай ажыратылады. Компьютер жадысын екі тү рге бө луге болады: ішкі жә не сыртқ ы