Аймақтық бағдарламалар 2 страница

Коммунаның ең жоғ арғ ы органы - муниципальдық кең ес, ө з қ ұ рамынан мэр жә не оның орынбасарлардын сайлайды. Мэр коммунаның атқ ару ө кіметін ұ сынады жә не екі тү рлі қ ызмет атқ арады - ө зін-ө зі басқ арудың басшысы жә не орталық ө кіметтің ө кілі ретінде (себебі, коммуна бір уақ ытта мемлекеттік округпен жә не жергілікті білім болып келеді). Басқ а мемлекеттердің қ атарында жергілікті ө зін-ө зі басқ ару жү йесі Франциядағ ы ү лгіге жатады, бірақ бұ л абсолютті қ айталау емес. Мысалы, Италияда, ү ш буынды жү йе орын алады - облыстарда, провинцияларда жә не қ ауымдарда. Облыстар - бұ л дербес жауаптылығ ы жә не функциялары бар автономиялық қ ұ рылым, провинциялар жә не қ ауымдар - мемлекет жә не облыстардың территориялық бө лінуіндегі жергілікті басқ ару бірлігі. Сә йкесінше, облыс провинцияларғ а жә не қ ауымдарғ а лайық ты қ аражат қ ұ ралдарын бө ліп, ә кімшілік функциялардың бө лігін делегировать етеді (облыстық, дә л осылай мемлекеттік).

Жергілікті басқ арудың аралас ү лгісі, жоғ арыда айтылғ андай, Германия жә не Жапонияны мінездемелейді.

Жапонияда жергілікті басқ ару екі буынды: ең жоғ арғ ы буын - префектура, екінші буын - қ ала, кент, ауылдар. Мұ нда оның толық қ ұ рылымы, сонымен қ атар ішкі ұ йымдар жә не жергілікті органдардың барлық дең гейлері сипатталғ ан жергілікті ө зін-ө зі басқ ару туралы заң істейді. Бұ л жергілікті басқ ару жү йесіне айқ ын шек қ ояды. Германияда территориялық басқ арудың бес дең гейі бар - федерация, жер, тө ң ірек, аудандар жә не аудандардың рангісінде қ алалар, қ ауым. Коммуналық басқ арудың негізгі бірліктері - қ ауым, аудандар жә не қ алалар. Коммуналық жү йе арасында ең тө мен буындар саналатын ә р алуан қ ауымдарды қ алалық жә не ауылдық боп айырады, бірақ барлық жағ дайда қ ауымның ө кілдік органы ретінде кең ес алғ а шығ ады. Елде коммуналдық басқ ару қ ұ рылымына талаптар бірың ғ ай емес жә не кө птеген жергілікті басқ арушы органдары болады. Муниципалдық ә кімшіліктің сайлаушы жә не атқ арушы органдары арасындағ ы функционал байланыстардың айқ ын ерекшеліктерімен сипатталатын бірнеше тү рін ерекшелейді.

Осылайша, нарық тық экономикасы дамығ ан елдерде жергілікті басқ ару тү рлерінің кең диапозоны байқ алады.

Германия ө зіндік ә рі кү рделі жү йесі бар федеративтік мемлекет ретінде танылады. Ө здігінен федерация да, жерлер де жарамсыз болып табылады. Мемлекеттің мә нін олардың ө зара қ арым-қ атынасы айқ ындайды. Федерация мен жерлердің арасындағ ы байланыс гомогендік (біртекті) ұ станымғ а негізделген:

-федеративтік мемлекет ретінде федерация секілді жерде де республикалық конституциялық қ ұ рылым болу қ ажет;

-халық мемлекеттік ү кіметтің жаршысы болып есептеледі. Мұ ның астарында ү кіметтің азаматтық демократиясы немесе кө пшіліктің ү стемдігі жатыр. Халық мемлекеттік органдарды қ олдайды. Тү рлі пікірлер мен бір-біріне қ арама-қ айшы келетін кө зқ арастар саяси ортада еркін айтылу керек, сонымен қ атар кү ндердің кү нінде шағ ын топ адамдар ү стемдік етуіне мү мкіндік бар;

-жер еркін іс-ә рекетке ие. Мысалы, олар Президентті ө з жерінің басшысы немесе ү кімет пен парламент арасында федералды дең гейден басқ а қ арым-қ атынас орната алады. Жер парламенттің мү шелерін сайлау кезінде сайлау қ ұ қ ығ ы, сонымен қ атар сайлау мерзімінің ұ зақ тығ ы ерекше болуы мү мкін. Нақ ты шешім қ абылдау ү шін қ арапайым халық тың, тұ рғ андардың немесе референдумның заң шығ ару бастамашылығ ы негізгі заң нан қ арағ анда ә лдеқ айда басым.

- федерация мен жерде ә леуметтік конституциялық қ ұ рылым болу қ ажет. Мемлекет ө з тарапынан белсенді тү рде халық қ а экономикалық жә не мә дениеттік қ ысым жасауына жол бермей, ә леуметтік ә ділдікті жү зеге асыруғ а міндетті. Ә леуметтік мемлекеттік міндеттерін жү зеге асыруғ а талпыну қ оғ амдық интеграциялық ү лгінің ә леуметтік нарық тық экономиканың, білім алуғ а жә не ә леуметтік кө мекте кө рініс тапты;

- мемлекет озбырлық қ а жол бермей, қ олданыстағ ы заң наманы сақ тауғ а міндетті.

Федералдық жер қ ауымдарғ а жә не олардың одақ тарына (мысалы, қ ауым бірлестігі, аудандық маң ызы бар қ алалар, аудан ауылдары жә не ландшафтық бірлестіктер) бө лінген. Дегенмен Германияның мемлекеттік қ ұ рылымы 3 сатылық емес, жер мен федерация дең гейінен қ ұ ралғ ан екі сатылы болып келеді. Қ ауым ішкі жер бө лумен сипатталады жә не олармен коммуналдық ө зін-ө зі басқ ару қ ұ қ ығ ы кепілдемесін береді.

Аймақ тық саясатты iске асырудың экономикалық тетiктерi

Бюджет жү йесі мен бюджетаралық қ атынастар аймақ тық дамуды мемлекеттік реттеудің негізгі қ ұ ралы ретінде. Бюджетаралық трансферттер мен олардың аймақ тық дамудағ ы ролі. Аймақ тық дең гейдегі салық тық, несиелік, инвестициялық жә не бағ алық саясат. Жең ілдіктер, ынталандырулар мен артық шылық тар аймақ тар дамуының реттеуші қ ұ ралдары.

Жауабы:

Ә рбір аймақ тың тұ рақ ты ә леуметтік – экономикалық дамуының экономикалық ө суіне бюджеттік қ атынастың тиімді жү йесінсіз қ ол жеткізу мү мкін емес. Бұ л мә селе жаң а мә селелердің қ атарына жатпайды. Бұ л мә селелердің шешілуі кө птеген факторларғ а тә уелді: аймақ тың экономикалық потенциалы, мү мкіндігі, тұ рғ ындардың интеллектуалдық жә не жастық қ ұ рамы, адамның қ ажеттілігі артып, сә йкесінше ресурстардың мү мкіндіктері азаяды.

Бюджет экономикалық қ арым – қ атынасқ а негізделгендіктен объективтік тү рде сипатталады. Ө з алды бюджеттік сала болуы адамзаттың субъективтік пікіріне байланысты емес, ең алдымен ол қ оғ амдық ө ндірістің дамуына керекті орталық тандырылғ ан ресурстарғ а, мемлекеттің табиғ аты мен функцияларынан туатын объективтік қ ажеттілікке байланысты. Ақ ша қ аражаттары ресурстарын орталық тандырудың экономикалық жә не саясаттық мә ні ө те зор, себебі олар мемлекеттің жоспарлағ ан шараларын іске асырудың негізгі қ ұ ралы, біріккен экономикалық жә не қ аржылық саясатты жү ргізуге қ ажет болып табылады.

Қ азақ стан Республикасының бюджеттік жү йе қ ұ рамына келесі бюджет тү рлері мен дең гейлері кіргізілген:

- республикалық бюджет;

- облыстық бюджеті, республикалық маң ызы бар қ алалар мен астана бюджеті;

- аудан бюджеті (облыстық маң ызы бар қ алалар бюджеті).

Облыстық бюджет жобасын облыстық маслихатқ а жергілікті атқ арушы орган келесі жылдың бюджетінің жобасымен қ атар тө мендегідей қ ұ жаттар мен материалдарды ұ сынады:

– ә леуметтік-экономикалық дамудың орта мерзімді жоспарын; – алдағ ы ү ш жылғ а арналғ ан орта мерзімді фискалды саясатын; – жергілікті бюджеттік бағ дарламалар қ ұ жаттарының жобаларын; – келесі жылдың бюджет жобасына енгізілген шешімдердің мазмұ нын айқ ындайтын тү сініктемені.Бюджеттік ресурстар аймақ тың қ аржылық қ орының басты бө лігі болып табылатындық тан, аталмыш ресурстардың қ алыптасуымен бө лінуіне талдау жасау жалпы аймақ тың қ аржылық қ орының қ алыптасуы мен қ олданылуында маң ызды роль атқ арады. Мемлекеттік бюджеттің табысы негізгі макроэкономикалық кө рсеткіштер базасында елдің экономикасын ары қ арай дамыту мен инвестиция тартуғ а бағ ытталғ ан белгіленген халық ьы ынталандырушы шаралары мен орта мерзімге елдің ә леуметтік-экономикалық дамуының индикативті жоспарымен анық талынады.

Бюджет кірістері - ол мемлекеттік функцияларды орындауғ а қ ажетті елдің бір ортағ а топталғ ан қ аржы ресурстарының бө лігін жә не заң намаларғ а сә йкес билік органдарының ә р дең гейлеріне иелік істеуге ақ ысыз жә не қ айырылмайтын тә ртіппен тү сетін ақ ша қ ұ ралдарын кө рсетеді. Олар ақ ша қ ұ раладар қ оры қ алыптастыру процесінде пайда болатын экономикалық қ атынастарды ә лпеттейді. Бюджет кірістерінің басты материалды кө зі - ол Ұ лттық табыс. Республикалық бюджеттің шығ ыстары келесі бағ ыттар бойынша қ аржыландыру ү шін қ алыптасады:

- жалпы сипаттағ ы мемлекеттік қ ызметтер; - қ орғ аныс, қ оғ амдық тә ртіп, қ ауіпсіздік; - қ ұ қ ық тық, соттық, қ ұ қ ық қ орғ ау қ ызметтері; - білім беру:

- денсаулық сақ тау; - ә леуметтік кө мек жә не ә леуметтік қ амтамасыз ету; - мә дениет, спорт, туризм жә не ақ парат кең істігі; - тұ рғ ын ү й коммуналдық шаруашылығ ы; - ауыл, орман, су, балық шаруашылық тары мен қ оршағ ан ортаны қ орғ ау жә не жер қ атынастары; - ө неркә сіп, қ ұ рылыс жә не жер қ ойнауын пайдалану; - басқ а да бағ ыттар.

Елдің ә леуметтік-экономикалық даму қ арқ ынын ескере отырып, мемлекеттік басқ ару жү йесін одан ә рі оң тайландыру қ ажеттілігі туындайды. Қ азіргі уақ ытта осы бағ ытта бірқ атар ілгері қ адамдар жасалуда. Атап айтқ анда, Республика Президентінің 2001 жылғ ы 24 қ азанындағ ы №713 Жарлығ ымен мемлекеттік басқ ару дең гейлері жә не бюджетаралық қ атынастарды жетілдіру арсында ө кілеттіліктерді ажырату жө нінде Мемлекеттік комиссия қ ұ рылды. Комиссия жұ мысының мақ саты мемлекеттік басқ ару дең гейлері арасында мемлекеттік қ ызметтерді тиімді бө лу, сондай-ақ бюджетаралық қ атынастарды жетілдіру жө нінде ұ сыныстар ә зірлеу болып табылады. Комиссия жұ мысының шең берінде Қ азақ стан Республикасы Премьер-Министрінің 2002 жылғ ы 5 ақ панындағ ы №4 Қ аулысымен мемлекеттік басқ ару дең гейлері мен бюджетаралық қ атынастарды жетілдеру арасындағ ы ө кілеттіліктерді шектеу Тұ жырымдамасының жобасын дайындау жө ніндегі жұ мыс тобын қ ұ рып, жергілікті бюджеттердің тұ рақ тылығ ын қ амтамасыз ететін бюджетаралық қ атынастарғ а оң тайлы кө зқ арасты қ алыптастыру мақ сатында тө мендегідей тө рт нұ сқ а жасақ тады.

Біріншісі — оғ ан тұ рақ тылық элементтерін бере отырып, яғ ни орта мерзімді кезең ге арналғ ан субвенция мен бюджеттік алымдар мө лшерін бекіту арқ ылы қ азіргі тә ртіпті сақ тау. Кө рсетілген тә ртіпке сай бюджет дең гейлері арасында салық тү рлері бойынша нақ ты бө лу сақ талады. Басты проблема -облыстардың, айталық, донорлардың шығ ыстар нормативтерінің жү йесі қ аншалық ты сапалы дең гейде есептелсе де, ә рқ ашан алымдардың белгіленген мө лшерінің ә ділдігі тө ң ірегінде туындайды.

Екінші — ә рбір нақ ты аймақ ү шін жеке орта мерзімдік кезең ге арналғ ан бө лудің тұ рақ ты нормативтерін белгілей отырып, салық тардың реттелетін тү рлерін анық тау. Осы нұ сқ а бюджеттік алымдар тетігін алып тастау мақ сатында тү рлі дең гейдегі бюджеттерді тік тең естіруді кө здейді, яғ ни тө лем салынатын кірістерден жеке табыс салығ ы жә не ә леуметтік салық бойынша тү сімдерді республикалық жә не жергілікті бюджеттер арасында қ айта бө луді жү зеге асыру ұ сынылады.

Ү шінші нұ сқ а — республикалық бюджеттің кірістерінде тө лем кезінен салынатын кірістерден алынатын жеке табыс салығ ын жә не ә леуметтік салық ты орталық тандыруды жү зеге асыру ұ йғ арылды. Осы жағ дайда бюджетаралық қ атынастар орта мерзімдік кезең ге тұ рақ тандырылғ ан республикалық бюджеттен жергілікті бюджетке берілетін субвенцияларды белгілеу арқ ылы қ алыптастырылады. Кө рсетілген нұ сқ а бюджеттік алымдар жү йесінен бас тартып, бюджетаралық қ атынастардың қ арапайымдылығ ын жэне айқ ындылығ ын қ амтамасыз етеді.

Тө ртінші нұ сқ а – кә сіпорындар бойынша тү сімдерді базалық (республикалық бюджетке) жә не аймақ тық экономикағ а (жергілікті бюджетке) бө луге негізделген. Жергілікті бюджеттерді тең естіру ү шін салық тармен реттелетін жеке табыс салығ ын, ә леуметтік салық ты жә не аймақ тық экономиканың кә сіпорындарынан қ осымша қ ұ н салығ ын анық тау кө зделген.

Бұ дан басқ а бюджетаралық қ атынастардың ұ тымды ү лгісін қ алыптастыру шең берің де селолық округтердің бюджеттерін қ алыптастыру жә не аралық жерлерді институционалдық нығ айту мә селесі қ аралатын болады. Осы мақ сатта тұ жырымдамағ а сә йкес ауылдық ә кімдердің аппаратына заң ды тұ лғ а мә ртебесі беріледі. Бұ л оларғ а шаруашылық басқ ару қ ұ қ ығ ындағ ы оқ шауланғ ан мү лікті, ө з атынан мү ліктік жә не мү ліктік емес қ ұ қ ық тар мен міндеттерді сатып алу жү зеге асыру қ ұ қ ығ ы беріледі. Сондай-ақ ө з атауы бар мө р болуын кө здейді.

Бюджетаралық қ атынастар мә селесін зерттеушілердің ойлары бойынша, орталық тандырылмағ ан бюджет жү йесі ә лдеқ айда тиімді. Себебі мұ нда шешімдер ә р тү рлі дең гейде қ абылданады. Мұ ндай жү йеде салық салу дең гейі мен бюджеттік қ ызметтердің арақ атынасы біртіндеп сол жердегі тұ рғ ындардың қ ажеттіліктері мен мү дделеріне сә йкестеледі. Сонымен салық тың ә рбір дең гейі жоғ ары қ айтарымдылық қ а ие болады. Бұ л ү шін бірнеше шарттардың орындалуы талап етіледі. Атап айтқ анда, азаматтық қ оғ амның болуы, аймақ тардың ө з ішінде инвестиция тарту ү шін, жұ мыс орындары ү шін ө зара бэсекелестік жү ргізуі, шығ ындық ө кілеттіліктердің нақ ты тү рде бө лініп берілуі жә не табыс кө здері тұ рақ ты тү рде бекітіліп, бюджеттік тең естіру салық тық ә леует пен мен объективті қ ажеттіліктерге сай жасалуы қ ажет. Сонымен бірге, республикалық бюджеттен бө лінетін трансферттер (субвенциялар, субсидиялар, мақ сатты трансферттер) тұ рақ ты ә рі мақ сатты болуы тиіс. Бұ л жергілікті бюджеттерді қ аржылай қ олдаудың механизмінің объективтілігі мен айқ ындылығ ын кү шейте тү седі. Ә р тү рлі бюджет дең гейлері арасындағ ы бюджетаралық қ атынастар жү йесі бірлік жә не дербестік қ ағ идасына негізделуі қ ажет. Бюджетаралық қ атынастар жү йесі нә тижелі жұ мыс істеу ү шін жергілікті ө кілетті жә не атқ арушы органдардың қ ызметін кү шейту керек. Сонымен, бюджетаралық қ атынастарды реформалау, ең алдымен, жергілікті ортаның бюджет ү рдісінің тазалығ ын, айқ ындығ ын қ амтамасыз ететіндей ынталандыруды арттыруғ а бағ ытталуы қ ажет.

Аймақ тардың ө зіндік бюджеттерінің табыстарын қ ұ ру қ ағ идаларына келесілерді жатқ ызуғ а болады:

• тиімділік жә не орындылық;

• аймақ тық саясаттың жалпы мемлекеттік макроэкономикалық саясатқ а сай болуы;

• салық тық баламалылық

Салық тардың белгілі бір билік дең гейіне бекітілуі бюджеттік қ амтамасыздандырылу дең гейлерінде тең сіздікке ә келіп, аймақ тық бюджеттер жү йесін тұ рақ сыздандырады.

Бюджеттік реттеудің мұ ндай тү рін қ олданғ анда жергілікті билік органдары мемлекеттік салық қ ызметіне қ атысу мү мкіндігінен айырылып, мемлекет салық тарынан дайын тү сімдердің белгілі бір бө лігін ғ ана алады. Мұ ндай жү йе кезінде аймақ тар мемлекеттің салық саясатының нә тижелеріне мү лдем мү дделі емес деп айтуғ а болмайды. Керісінше, салық тық тү сімдер ө скен сайын, сол аумақ тық бірлікке арналғ ан абсолютті мө лшері де ө седі. Бірақ олардың мү дделігі «енжар» болып келеді. Бұ л жағ дайда мемлекет пен аймақ тар арасындағ ы қ атынастар икемсіз болып, аймактар ө здеріне аударылғ ан қ аражаттарын алумен ғ ана шектеледі.

Республикада 1996 жылдың аяғ ынан бастап жү ргізіліп кел жатқ ан аймақ тық саясат тұ жырымадамасына сә йкес бюджетте арасындағ ы бө луге бірың ғ ай ұ зақ мерзімді нормативтер негізінде ө ту қ арастырылғ ан. Бірың ғ ай тә сілдеме барлық аумақ тар ү шін бірың ғ ай нормативтік аударымдарды белгілеуді емес бірың ғ ай ә дістемені жә не оларды есептеудің бірдей қ ағ идаларың қ олдануғ а негізделген. Бұ л барлық аумақ тардың ерекшеліктерің олардың қ аржылық -ресурстық ә леуетін ескеруге мү мкіндік береді.

Жоғ арыда аталып ө ткен себептерге сә йкес салық тарды бекіту ә дісі жергілікті бюджеттердің дұ рыс қ ызмет етуін қ амтамасыз етпейді. Сондық тан да табыстық тү сімдерді бө лу кезінде салық тарды бекіту ә дісін салық тық ү лестік бө лу ә дісімен ү йлестіре отырып қ олдану керек деп ойлаймыз.

Салық тарды ү лестік бө лу ә дісін қ олдану мемлекеттік билік дең гейлері арасында бө луге жарамды бюджеттік тү сімдердің тү рлерін дұ рыс таң дауды талап етеді. Салық тарды ү лестік бө лудің келесідей ә дісі бар. Бірінші ә діс бойынша салық тар жиналғ ан аймақ тың аумағ ындағ ы ә кімшілік бірліктің иелігінде қ алады. Бұ л ә дістің артық шылығ ы — оның қ арапайымдылығ ы жә не жергілікті билік органдарына тү сімдердің белгілі бір бө лігін алуғ а кепілдіктерінің болуы.

Аймақ тың экономикалық дамуының негізгі мақ саттары, міндеттері мен қ ағ идалары. Аймақ тық экономика-ө ндіргіш кү штердің ә леуметтік-экономикалық аймақ тық орналасуы мен экономика салаларының дамуын, аймақ тардың маң ызды табиғ и-экономикалық, демографиялық, экологиялық ерекшеліктерін, аймақ аралық, аймақ ішілік экономикалық байланыстары. Аймақ тың дамуын мемлекеттік реттеудің негізгі мақ саты - аймақ тарғ а экономикалық ө суге жету арқ ылы бү кіл республикалық экономиканы жақ сартуды қ амтамасыз ету. Аймақ тық экономикалық саясатты қ алыптастырудың негіздері: 1)Мемлекеттік аймақ тық экономикалық саясатты қ алыптастыруда тү рлі аудандар халқ ының ө мір сү ру дең гейі мен сапасын тең естіру (тұ рғ ындар тығ ыздығ ы (адам/км2), қ алалық жә не ауылдық тұ рғ ындардың арақ атынасы, олардың кірістерінің ің бір жанғ а шақ қ андағ ы дең гейі, тұ тыну бағ аларының индексі, жұ мыссыздардың саны, жұ мыссыздық дең гейі. 2)Аймақ тық экономиканы қ алыптастырудың маң ызды негіздердің бірі елдегі ө ндіргіш кү штерді дамыту мен орналастыруды тиімділеудің объективті қ ажеттілігі қ ұ райды. 3)Мемлекеттік аймақ тық – экономикалық саясаттын қ алыптастырудың анық таушы факторы ретінде республикадағ ы тоқ ырап қ алғ ан ауыл шаруашылығ ы аудандарын, шағ ын жә не орташа қ алаларын айтуғ а болады.

Бү гінгі кү ні Қ азақ станда аймақ тық сипатындағ ы да ү ш мә селені шешудің қ ажеттілігі бар: ә леуметтік артта қ алғ ан, жекелеген шалғ айдағ ы аудандар, тоқ ырағ ан шағ ын жә не орташа қ алалар жә не арнайы экономикалық аймақ.Осы мә селелерді шешеу салық салу, кедендік режим, протекция механизмдерін қ алыптастыруда бағ дарламалы мақ сатты кө зқ арасты жә не олардың басың қ ылығ ын жалпымемлекеттік қ абылдауды талап етеді. Аймақ тық басқ арудың объектісі келесі белгілері бойынша классификацияланады: 1объектінің қ андайда бір формағ а меншік тиімділігі; 2шаруашылық субъектілерінің ө ндіретін тауарлары мен қ ызметінің сипаты; 3шаруашылық субъектілердің аймақ тағ ы экономикалық, ә леуметтік-экологиялық жә не басқ а да қ ұ былыстарғ а ә сер ету сипаты мен дең гейі; 4ө ндірістік емес сферадағ ы адам ө міріне қ ажетті игіліктерді ұ жайы ө ндіру. Аймақ тық басқ арудың принциптері мен ә дістері: Орталық сыздандыру; Ә ріптестік; Субсидиярлық; Мобильділік; Адаптивтілік; Бө лінген компетенция.

Аймақ экономикасына инвестицияларды тарту шаралары. Аймақ тық инвестициялық саясат(АИС)- кез келген бір аймақ тың тұ рғ ындарын жекелеген инвесторлардың мү дделеріне сай инв-қ ресурстарды жұ мылдырып, оларды тиімді пайдалану бағ ыттарын анық тауғ а мү мкіндік беретін аймақ дең гейінде жү ргізілетін шаралар жиынтығ ы. АИС тө мендегі факторларғ а тә уелді: сол аймақ та жү ргізілетін Ә леуметтік экономикалық саясатқ а; сол аймақ тың иелігіндегі бір ө ндіріс қ уатының шамасына; географиялық орналасу жағ дайына; табиғ и ахуал жағ дайына; шет елдік инвестицияны тартудағ ы аймақ тың тартымдылығ ына. Аймақ тағ ы инвестициялық қ ызметті басқ ару жү йесінің негізгі міндеттеріне мыналар жатады: инв.нарық тық инфрақ ұ рылымын қ ұ ру; инвестицияғ а қ аражат жұ мсаудың басты бағ ыттарын анық тау; бюджеттен тыс кө здерден, соның ішінде халық тың бос қ аражаттары, шет ел жә не басқ а да аймақ тардың инвестицияларын тартуғ а жағ дай жасау; аймақ тық инвестициялық нарық тың халық аралық инвестициялық ресурстар нарығ ымен байланысын қ ам-з ету. АИС аймақ тағ ы экономиканы кө теруге жә не ө ндірістің тиімділігін арттыруғ а, ө зін-ө зі қ аржыландыруды қ ам-з етуге жә не аймақ тың алдағ ы уақ ытта дамуына жақ сы қ адам жасауына бағ ытталады. Экономиканы дамытуда жә не ө ндірістің тиімділігін арттыруда салалық инв саясаттың рө лі маң ызды. Ол жекелеген салаларалық кешендер жә не экономика саласы дең гейінде жасаладаы. Салалық инвестициялық саясат- ағ ымдағ ы жә не алдағ ы уақ ыттардағ ы ел экономикасының дамуын жә не Ғ ТП-ті жеделдетуді, дайын ө німді экспортқ а шығ аруды, елдің экономикалық жә не қ орғ аныс қ абілетінқ амтамасыз ететін шаруашылық салаларын таң дап алып, оларғ а инвестициялық қ олдау кө рсету шараларын сипаттайды.

Аймақ тың экономикалық дамуының маркетингісі.Аймақ тық менеджментті нарық тық экономика шарттарында аймақ тың ә леуметтік - экономикалық процестерін басқ ару ғ ылымы жә не тә жірибесі сияқ ты қ арастыруғ а болады. Аймақ тық менеджменттің ғ ылыми негіздері - бұ л ғ ылыми білімдер жү йесі, оның теориялық базасы: аймақ тық менеджмент принциптері, аймақ тық менеджмент ә дістері жә не ү лгілері, аймақ тық менеджмент механизмдері, аймақ тық менеджмент жү йесі. Біздің елімізде аймақ тық менеджмент ғ ылыми негіздері қ ұ рылу сатысында тұ р. Ү лкен кең істіктерімен, табиғ и - климаттық, ұ лттық, тарихи жә не басқ а ерекшеліктердің ә р алуандығ ымен шетелдік тә жірибе Қ азақ стан территориялық ұ йымдасуы ерекшілігіне аз жарамды. Ә йткенмен, нарық тық экономикасы бар елдерде аймақ тық менеджмент қ ұ ру тә жірибесі біздің ө зіміздің меншікті тә жірибемізді талдау ү шін, сонымен қ атар оның кейбір элементтерін Қ азақ станда аймақ тық менеджменттің қ алыптасу жү йесі ү шін қ олдану мү мкін.

Басқ ару ғ ылымы ретінде аймақ тық менеджменттің алдында аймақ тық дамудың мақ саттарына нә тижелі жетуді қ амтамасыз ететін механизмдер, ә дістер жә не қ ұ ралдарды табу жә не ө ң деу мақ саты тұ рады. Шаруашылық ты басқ арудың жоспарлы - нұ сқ аулық жү йелерінен аймақ тық басқ аруғ а кө шудің мә ні осындай ө згертулерде: - аймақ тың дамуын ә леуметтік проблемалардың шешіміне, қ оғ амның жоғ ары қ ұ ндылығ ы ретінде адамның тіршілік ә рекетінің жоғ ары дә режесін жә не жоғ ары сапасын қ амтамасыз етуші шарттардың ұ дайы ө ндірісіне бағ ыттау; - экономикалық бостандық жә не шаруашылық дербестікгі принциптарын аймақ тың барлық шаруашылық етуші субъектілерімен орындауғ а арналғ ан ұ йымдық - экономикалық шарттарды қ ұ ру; - аймақ тың инвестициялық жә не қ ұ рылымдық саясатын нарық тың қ ажеттіліктері мен сұ ранысына, тұ тынушылардың ішкі жә не сыртқ ы аймақ тық сұ ранысына бағ ыттау, жә не аймақ тың қ аражаттық дербестігінің жоғ арылауына жағ дай жасай алатын, аймақ аралық жә не шетелдік нарық та сұ ранысқ а ие ө нім тү рлерін ө ндіруді ұ йымдастыру; - аймақ тың ағ ымдағ ы жә не стратегиялық дамуы бағ дарламаларын ө ң деу жә не орындау негізі ретінде аймақ тық маркетингті дамыту жә не қ ұ ру; - аймақ тағ ы ә леуметтік - экономикалық, саяси жә не экологиялық жағ дайды бақ ылау жә не жү йелік талдауды жү зеге асыруғ а арналғ ан заманғ а сай ақ параттық база қ олдануымен аймақ тық статистикадан аймақ тық мониторингіге кө шу; - аймақ тың экономикалық даму дең гейі жә не халық тың тіршілік ә рекеті дең гейі (ә леуметтік стандарттар, қ аражаттық қ амтамасыздық, табыстардың қ ұ рылымы жә не жанұ ялардың шығ ыны, экология, демографиялық жағ дай, экологиялық қ ауіпсіздік жә не т.б.) дә режесінің сә йкестіктеріне байланысты аймақ тық менеджменттің ақ ырғ ы нә тижесін бағ алау.