Триггер. Триггерлер классификациясы

Жадылы карапайым сандык автоматтар катарына триггерлер жатады. Триггер – акпаратты жазып коюга жане сактауга арналган екі орныкты, тепе-тен жагдайларда бола алатын тізбектес арекетті статикалык есте сактау элементі. Кіріс сигналдарынын асерімен триггер бір орныкты жагдайдан екінші орныкты жагдайга ауыса алады. Бул кезде онын шыгысындагы кернеу кү рт озгереді.

Егер триггер нольдік жагдайда болса, онда ол бул жагдайды келесі бірлік сигнал келіп тү скенше есте сактайды. Егер де триггер бірлік жагдайда болса, онда онын кірісіне берілген бірлік сигнал триггерді нольдік жагдайга ауыстырады да бул жагдай келесі сигнал келіп тү скенше узак уакыт есте сактала алады.

Адетте, триггердін тіке жане инверсті (теріс) екі шыгысы болады. Ал кірістерінін саны триггердін курылымы мен аткаратын кызметіне байланысты. Акпаратты жазу тасілі бойынша триггерлерді асинхронды жане синхрондалатын (тактыленетін) деп боледі. Асинхронды триггерлерде информация ү здіксіз тү рде жазыла алады жане сол саттегі онын кірістеріндегі информациялык сигналдармен аныкталады. Егер триггерге информация синхрондаушы деп аталатын сигналдар асер еткен кезде гана ендірілсе, онда мундай триггерді синхрондалушы немесе тактылаушы триггер деп атайды. Синхрондалушы триггерлердін информациялык кірістерінен баска тактылык (синхронизациялык) кірісі болады. Сандык техникада триггерлердін кірістерін былайша белгілеу кабылданган:

S – бірлік жагдайга келтіруші дара кіріс (тіке шыгыста (Q) жогары денгейлі кернеу болады);

R – нольдік жагдайга келтіруші дара кіріс (тіке шыгыста (Q) томен денгейлі кернеу болады);

D – информациялык кіріс (оган триггерге жазуга арналган информация беріледі);

C – синхрондау кірісі;

T – санактык кірісі.

Сандык курылгыларда екі орныктырушы кірістері бар RS – триггер, тактыленетін D – триггер жане санактык T – триггер кен колданылады.

11.3 Радио тарату жане кабылдау курылгылары.

Информацияны беру жү йесінде сигналдар ашык кеністікте элетромагнитті толкындар комегімен тарайды. Радиосызыктар біржакты немесе екіжакты радиобайланыс жасайды. Егер бірінші радиосызык тек кана беру, ал екіншісі тек кана кабылдау радиобайланыстарды жасаса, онда оны біржакты деп атайды. Біржакты радиобайланыста негізгі радиостанциянын тараткан сигналдарын бірнеше корреспонденттер кабылдап отырса, онда мундай адісті циркулярды деп атайды. Біржакты циркуляр радиобайланыстын ү лгілері: хабарлау жү йелері, газет-журналдарга пресс-центрден тараткан хабардар. Екіжакты радиобайланыста ар радиостанция информацияны беру жане кабылдау жумыстарын аткарады. Ол ү шін біржакты байланыс жасайтын курылгылардын екі комплекті болу керек. Ягни ар пункте бергіш (передатчик) те жане кабылдагышта болу керек. Екіжакты радиобайланыс симплексті жане дуплексті болады (1.8.Сурет). Симплексті радиобайланыста ар радиостанцияда информацияны беру жане кабылдау кезек-кезегімен жү реді. Бул жагдайда радиопередатчик те жане кабылдагыштарда бірдей жиілікте жумыс істейді. Дуплексті радиобайланыста беру жане кабылдау бір уакытта жү реді. Сонда ар дуплексті сызыкка артү рлі екі жиілік болінеді. Ойткені кабылдагыш оз пунктегі передатчиктін сигналын кабылдамай баска пунктегі передатчиктін сигналын кабылдау керек. Информация агыны аздау болса симплексті радиобайланыс колданылады, коп болса – дуплексті.

Радиостанциянын барлыгы антеннамен жабдыкталган. Жіберу антеннасы электр сигналын радиотолкын тү рінде таратады. Ал кабылдагыш антенна токындарды электр сигналдарына айналдырып, кабылдагышка жібереді. Антенналар радипередатчик пен жане кабылдагыш пен фидер сымдарымен жалгасады. Бул антенно-фидер курылгылары оте манызды роль аткарады. Коп жагдайда антенналар бір багытта сигналды таратады жане кабылдайды. Антенна бір багытта таратса, передатчиктін куатын ү немдеуге болады. Ал кабылдагыш антенналар бул жагдайда сигнал-шу катынасын арттырып, радиопередатчиктін куатын азайтуга оз ү лесін береді. Радиосызыктын жаксы істеп туруы тек кана аппаратуранын сапасына байланысты емес, сонымен катар радиотолкындардын кеністікте тарауна тауелді. Кеністіктін кү йі температурасы, кысымы т.т. кубылып турады.

Радиожібергіш курылгысы (радиопередающее устройство) электромагнтті тербелістердін генераторы мен модулятордан курастырылады. Кабылдагыш пункте осы толкындарды электр тербелістерге айналдыратын антенна болу керек. Антеннага тү сетін коптеген артурлі жиілігі болатын толкындардын арасынан бізге керекті радиостанция жиілігін кабылдауымыз керек. Ол ү шін кабылдагыштын кіріс жагында антенна дан кейін тиісті жиілікті тандап, кабылдап алатын курылгы, ягни осы жиілікке бапталган тербелмелі контур туру керек. Жібергіш курылгысында жанагы аталган тү рлендіргіш, модулятор, тасымалдау жиіліктін генераторы, куатты кү шейткіш жане жіберу антеннасы болады.

Модуляцияланган электромагнитті тербелістерді (радиосигналды) жіберу жане кабылдау антенналар комегімен іске асады. Кабылдагыш антеннадан кейін сигнал тандау кү шейткішке тү сіп кү шейтіледі жане коптеген тербелістер арасынан кажетті радиостанция жиілігін тандап шыгарады. Ал бірнеше радиостанцияларды сапалы тү рде кабылдау ү шін соншама тандау кү шейткіштер кажет болады. Мундай киындыктан арылу ү шін тү рлендіргіш курылгысы колданылады. Тү рлендіргіштін кіріс жагында араластыргыш (смеситель) схемасы бірнеше радиостанциялардын тасымалдау жиіліктерін арнайы гетеродин генераторымен «араластырып» біргана аралык (промежуточная частота f_пч) жиілігін шыгарады.Аралык жиілігі тасымалдау жиілігінен кішкене томендеу болады. Аралык жиілік аргарай аралык жиілік кү шейткішінде(АЖК) кү шейтілі береді жане кабылдагыштын негізгі кү шейткіші болып табылады. АЖК комегімен кез келген радиостанцияларды кабылдай беруге болады. Мундай кабылдагышты супергетеродин кабылдагышы деп атайды.

АЖК дан модуляцияланган жане тү рлендірілген сигнал детекторга тү седі немесе демодулятор деп аталады. Детекторда модуляциланган жогаргы жиіліктегі сигналдан томенгі хабар сигналы болініп шыгады, ягни алгашкы хабар сигналына келеміз. Бул болінген хабар сигналы куатты кү шейткіште кү шйтіліп, мысалга зорайткышка жіберіледі.

Кабылдагыш курылгылардын элементтеріне кіріс тізбектері, жогары жиілікті кү шейткіштер (ЖЖК), аралык жиілікті кү шейткіштер (АЖК), араластыргыш (смеситель), гетеродин (аз куатты), детектор (амплитудалык, фазалык), томен жиілікті кү шейткіштер (ТЖК) кіреді.