Фибринолиз жүйесі

Фибринолиз— қ анның плазминоген-плазмин протеолиздік ферментті жү йесімен жү реді. Плазминоген бауырда, сү йек кемігінің эозинофилдерінде, бү йректе ө ндірілетін гликопротеид. Қ анда оның мө лшері 1-2 мкмоль/л болады. Плазминоген тек фибрин болғ анда ғ ана ә серленеді. Қ ан плазмасында жә не ә ртү рлі тіндерде (жатыр, қ алқ анша без, ө кпе, ұ йқ ыбез, қ уық асты безі) плазминогенді плазминге ауыстыратын ә серлендіргіш заттар (активаторлар) болады. Олар тамырлардың, ә сіресе кө ктамырлардың, венулалардың, ө кпе артерияларының эндотелий жасушаларында ө ндіріледі. Оларды плазминогеннің тіндік ә серлендіргіштері дейді жә не олардың бір ө кілі болып урокиназа есептеледі.

Кейбір бактериялар туындыларының (мә селен, стрептокиназа) плазминогенді плазминге ауыстыру қ абілеті бар. Стрептокиназа тікелей ә сер етпейді. Алдымен ол плазминогенмен қ осылып, стрептокиназа-плазминоген кешенін қ ұ рады, содан кейін осы кешен плазминогенді ә серлейді. Сонымен, плазминоген ә рі ә серлеуші, ә рі ә серленуші зат болады. Қ андағ ы плазминогенді ә серлендіретін заттардын мө лшері қ ол жұ мысынан немесе басқ а ауыртпалық тардан кейін, организмге никотин қ ышқ ылын немесе пирогендік заттар енгізгеннен кейін кө теріледі.

Қ анның тамыр ішіндегі ұ юы фибринолиздік жү йенің негізгі табиғ и ә серлендіргіші болады. Плазминогеннің ә серленуінде белсенді Хагеман факторы (калликреин-кининдік жә не комплемент жү йелерінің қ атысуымен), тромбин жә не фибрин қ атысады.

Фибринолиз лейкоциттердің лизосомалық қ ышқ ыл протеазаларының ә серлерінен де болады. Фибринолиздің ә серлендіргіштерінің ә серінен плазминогеннің молекуласы ферменттік ыдырауғ а тү сіп, плазминге айналады. Плазминнің фибрин - фибриногенге қ арсы протеолиздік қ асиеті бар. Фибриннің ыдырауы бірнеше сатыда ө теді.

Сонымен бірге қ ан сұ йығ ында қ андағ ы плазминогеннің ә серлендіргіштерін бә сең сітетін де заттар болады. Оларды плазминогеннің ә серлендіргіштерінің бә сең сіткіштері дейді. Мә селен, α -глобулиндерге жататын антиплазмин фибринолизді реттейді жә не оның ү демелі қ арқ ынын тежейді.

Фибринолизді емдік мақ сатта арттыру бактериялардан алынатын ферменттердің (стрептокиназа т. б.) немесе урокиназаның кө мегімен жү ргізіледі. Керісінше фибринолизді тежеу ү шін жасампаздық жолмен алынғ ан аминқ ышқ ылдары, сонымен қ атар жануарлардан жә не ө сімдіктерден алынатын антипротеазалар (трасилол, контрикал т.с.с.) қ олданылады.

- сызбанұ сқ а