Алтын Урда вакыты. 6. Болгарларның дин кабул итүе

6. Болгарларның дин кабул итү е

7. Татарстан Республикасы тө зелү

А Безнен җ ирлә ребезгә беренче кешелә р моннан миллион ел чамасы элек килеп утырган. Борынгы кешелә р бергә лә п ауга йө ргә ннә р, балык тотканнар, игенчелек һ ә м терлекчелек белә н шө гыльлә нгә ннә р.

Ә Болгар дә ү лә те Кама һ ә м Идел елгалары буенда мең еллар элек барлыкка килгә н. Ә кренлә п шә һ ә рлә р, авыллар тө зелгә н. Болгар шә һ ә рлә ре тиз ү сеш алган. Уникенче гасырда һ ә м унө ченче гасыр башларында болгарлар башка дә ү лә тлә р белә н сә ү дә иткә ннә р, акча сукканнар, тө рле кораллар, савыт-саба, чү лмә клә р эшлә гә ннә р. Алтыннан, кө мештә н бизә нү ә йберлә ре ясаганнар.

Б Болгарларның ү з язулары булган. Анда фә н, мә дә ният, мә гариф нык ү скә н. Кү п китаплар басылган, мә дрә сә лә рдә дә реслә р укытылган, тө рле фә ннә р ө йрә нелгә н.

В 922 елда болгарлар ислам дине кабул иткә ннә р. Бу вакыйга Болгар дә ү лә те ү сешенә зур йогынты ясаган. Шул вакыттан Болгар дә ү лә те алга киткә н ислам иллә ре белә н тыгыз бә йлә нешлә р урнаштырган.

Г 1236 елда Болгар дә ү лә тен монгол явы басып ала. Болгар дә ү лә те җ имерелә һ ә м Алтын Урда составына кертелә. Бу вакытта мә дә ният ү сү дә н туктый, чит иллә р белә н элемтә лә р югала.

Д Алтын Урда таркалгач, яң а дә ү лә т - Казан ханлыгы тө зелә. Монда яшә ү че­лә рне Казан татарлары дип йө ртә башлыйлар. Алар игенчелек, сә ү дә, тукучылык белә н шө гыльлә нә лә р, бизә нү ә йберлә ре ясыйлар. Бу чорда бик матур биналар, мә четлә р, мә ктә п-мә дрә сә лә р тө зелә. Бирегә тө рле иллә рдә н сә ү дә гә рлә р товарлар алырга килә лә р. Казан сә ү дә гә рлә ре дә товарларын кү п иллә рнең базарларына алып барып саталар. («Ватаным Татарстан» китабыннан}

3 нче бү лек

Прочитайте текст. Преобразуйте слова, написанные заглавными буквами в конце строк, обозначенных номерами В4 - В9 так, чтобы они грамматически соответствовали содержанию текста. Заполните пропускы полученными с.ювами. Каждый пропуск соответствует отдельному заданию.

В4

В5

В6

В7

4 нче бү лек

(I. Сез татар дустыгыздан хат алдыгыз. Шушы сорауларга жавап биреп, ана хат языгыз. Язма эшегез 70-80 сү здә н торырга тиеш.

... Мин йө зү белә н шө гыльлә нә м. Атнага ике тапкыр бассейнга йө рим. Йө зү буенча ярышларда да катнашам.

Син спорт белә н кызыксынасың мы? Син спорт секциясенә йө рисең ме? Спорт ярышларында катнашканың бармы?

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

С2. Сө йлә м ситуациясенә туры килгә н репликаларны языгыз.

1, Спросите у учителя, когда в вашей школе состоится встреча с известными татарскими поэтами.

______________________________________________________________________________________________

2. Попросите друга (подругу) ответить на вопросы по истории Казани.

_____________________________________________________________________________________________

3. Спросите у мамы, где бы ей хотелось отдохнуть в этом году.

_________________________________________________________________________________________

1. Поинтересуйтесь у одноклассника, когда он начал заниматься плаванием и в каких соревнованиях участвовал.

___________________________________________________________________________________________

5. Представьте. что вы будете участвовать во встрече с Президентом Республики Татарстан. Какой вопрос вы зададите ему?

Нчы вариант

2 нче бү лек

Прочитайте текст. Определите, какие из приведённых утверҗ дений А7- А17 соответствуют содержанию текста (1 - туры ки.кх. какие не соответствуют (2 - туры килми), и о чем в тексте не сказано (3 - текстта ә йтелми).

Балачакта кемнең генә тизрә к ү сә се килми икә н? Зурларча киенергә, йө рергә тырышасың. Кайбер балалар олыларның гадә тлә рен ү злә ренә кү черә лә р, лә кин гадә тлә рнең начарлары да була. Шулармын берсе - тә мә ке тарту.

Тә мә ке тө тенендә кө чле агу - никотин бар. Яшь организмга тә мә ке тө тене бик начар тә эсир итә. Яшү смернең хә тере начарлана, акылы һ ә м физик ү сеше тоткарлана. Димә к, зурларга охшарга тырышкан яшү смер, киресенчә, ү сеш ягыннан артта кала.

Сә ламә тлек - кешенең, иң зур байлыгы. Озак һ ә м бә хетле яшисең килсә, тә мә ке тартма! Спорт белә н дус бул һ ә м иртә н физик кү негү лә р ясарга онытма.

Сә ламә т тормыш алып бару ө чен, кү п витаминнар ашарга кирә к. Алар яшелчә һ ә м җ илә к-жимешлә рдә кү п. Саф һ авада йө рү, йө герү дә сә ламә тлеккә файдалы. Урманга ешрак йө рергә кирә к. Урман һ авасы - иң чиста һ ава.

А7. Барлык балалар да олыларның гадә тлә рен ү злә ренә кү черә лә р. 1) туры килә 2) туры килми 3) текстта

А8. Яхшы гадә тлә р дә, начар гадә тлә р дә бар. 1) туры килә 2) туры килми

А9. Ә тиемнең начар гадә тлә ре юк. 1) туры килә 2) туры килми

АЮ. Тә мә ке тарту - начар гадә т. 1) туры килә 2) туры килми

АН. Яшь организмга тә мә ке тә эсир итми. I) туры килә 2) туры килми

А12. Мин тә мә ке тартмыйм. 1) туры килә 2) туры килми

А13. Тә мә кенең файдасы да бар. 1)туры килә 2)туры килми

3) текстта ә йтелми 3) текстта ә йтелми 3) текстта ә йтелми 3) текстта ә йтелми 3) текстта ә йтелми 3) текстта ә йтелми

А14. Сә ламә т булу ө чен, витаминнар ашарга кирә кми. 1) туры килә 2) туры килми

А15. Саф һ авада йө рү бик файдалы. 1) туры килә 2) туры килми

А16. Кызганычка каршы, шә һ ә рдә һ ава чиста тү гел. 1) туры килә 2) туры килми

А17. Урманга ешрак барыгыз. 1) туры килә 2) туры килми

3) текстта ә йтелми 3) текстта ә йтелми 3) текстта ә йтелми 3) текстта ә йтелми

ВЗ.

Прочитайте тексты и установите соответствие между заголовками 1 -6 и текстами А - Д. Запишите свои ответы в таблицу. Используйте каҗ дую букву только один раз. В задании есть один лишний заголовок.