Бекет-Ата ескерткіштері

Аң ыз бойынша XVIII ғ асырдың екінші жартысында Бекет Ата ө мір сү рген. Атырау облысының Қ ұ лсары аулының жанында туып, 14 жаста ақ ылғ ой дана Шопан Атағ а бас июге келген болатын. Ү шінші тү нде Шопан-Ата оқ уғ а бұ йрық береді. Оқ ушы алыс Хивағ а барып, медреседе оқ ығ ан болатын. 40 жасқ а жеткенде ол ұ стаз болып, балаларды оқ ытқ ан. (А Қ осымшасы) Бекет-Ата бірніше қ асиетті жер жолдарын қ иып, қ айтадан Маң ғ ыстауғ а қ айтып келеді. Ол адамдар емдеп, оларғ а дегн ө мірлік кү штерді сыйлады. Сұ рау сұ рақ тары тұ ғ анда ол даналығ ымен екі жақ тың бір келісімен ә келеді. Бекет-Ата ө зінің айтылымдарында шындық пен жол ашатын болды. Халық тың жадында ақ ылгө й жә не қ алмақ тармен соғ ысқ анда қ олбасшы ретінде сақ талғ ан болатын. Ол батырлық мінезімен оның арғ ы атасы – Есет-батыр сияқ ты болғ ан.

Ол 4 мешітті салғ ан: Қ ұ лсарысының біріншісі – Ақ -мешіт, екіншісі Бейнеу ауылынан 20 километр жерде, ү шіншісі – Ү стірттегі Байшатыр, тө ртіншісі жерсасты мешіті шың массивті Оғ ланды. Бө лмелері – жеті. Оның ішінде киелі акустика. Осы мешіттің жанында жерленген. Бекет-Ата – діни, тарихи жә не сә улет ескерткіші.

Бекет-Атағ а жол Шопан-Ата арқ ылы ө теді. Бекет-Ата ө зінің соң ғ ы кү ндеріне дейін Ұ стазына, Шопан-Атағ а мұ сылмандар келгенде ерекше қ уанатын. Бү гінгі кү нге дейін Шопан–Атағ а бару Бекет-Атағ а соғ у дә стү рлі бағ ыт болып кеткен.

Тарихи ескерткіштердің ү лкен топтың жераст қ ұ рылыс орын алады. IХ-Х Шақ пақ -ата мешіті – ең ежелгісі. Кө лемі жағ ынан алтқ анатты киіз ү йден кішкене ү лкен. Қ абырғ алары кішкене қ абыржық тан тұ рып, тө бені ұ стайтын бағ аналар орнаменттермен оюланғ ан. Тасты мешітте Шакпақ -Ата ұ стазы ө зінің оқ ушыларымен жау шапқ ыншылығ ында қ орғ алды. Ө мірінің соң ғ ы жылдары ол ө з орнынан кетпей, жерасты тұ рғ ыны болды.

Маң ғ ыстаудың қ асиетті жерлерін айтып, Шерқ алыны да тыс қ алдырмау қ ажет. VIII-IХ ғ асырда араб шапқ ыншылығ ы кезінде шың да жасалғ ан бекініс-қ ала ретінде белгілі болғ ан. Адаммен жасалғ ан тау, қ амалы арыстанды еске тү сіретін, сондық тан оны “арыстан–қ ала” деп атап кеткен болатын.

Шерғ ала (Шерқ ала) – Шетпе қ аласынан алыс емес, Ақ тау қ аласынан 170 километр жерде ерекше формадағ ы бір жалғ ыз тұ рғ ан тау. Бір жағ ынан қ арайтын болсақ тау ақ кигіз ү йді білдіреді, ал екінші жағ ынан Шерғ ала басын табанына салып, ұ йық тап жатқ ан арыстанның бейнесін береді. Сондық тан тауды – Шерғ ала деп атап, тү рік тілінен аударсақ “Тау-арыстан” немес “Арыстанды тау”.

Арыстанды тау аң ыздар бү ркітпен табылды. Оның ә йгілі шың дары ү лкен шатыр қ ұ рып, кигіз ү йдің тө бесіне еске тү сіреді. Оның ү стіне кө терілу ү шін арнайы кө терілім қ ажет. Шерқ аланы айналу ү шін бір сағ аттай уақ ыт керек. Ал егер кө птеген тау ү ң гірлерін аралап, ежелгі қ оныстар орындарын аралап, ө ркениеттер дә лелі болатын бас сү йектерді іздегің із келсе онда бір сағ ат аз болады. Халық тың ырымы бойынша егер Шерқ алыны айналар алдында арманды жоспарласаң, ол міндетті тү рде орындалады. Бірақ ең бастысы ә рбір қ ийылыстан кейінгі кө рініс ә р тү рлі болып, жаң а жерге тү скен сияқ ты керемет кө ріністі ә сер береді.

Осындай бір ү ң гірлердің ішінде қ ұ дық болғ ан. Жергілікті тұ рғ ындар оның таза суын ішіп, таудың басында орналасқ ан жаупардан қ орғ анды. Қ азір қ ұ дық жабылып қ алды. Біз оның тек қ алдық тарын ғ ана кө ре аламыз.

Шерқ алы айналасындағ ы ұ сақ тау жыныстарының ү лкендігі тү рлі болып келеді. Кө бі жел ә серінен ө згеріп қ алды. Кейбір тастар бұ зылып қ алды. Ішінде – кішкене қ абыршақ тың жә не балық тардың іздері. Тау бө ктеріндегі дала гү лденіп, шө птенеді. Шерқ алыдан алыс емес жерде кө к оазис бар. Бұ л Ақ мыш кішкене ө зені жә не бұ лақ. Бұ л жерде кө пғ асырлы ағ аштардың кө лең кесінде қ ұ стардың шиқ ылдауының астында Маң ғ ышлық қ алашығ ы туралы аң ыз тың дау ерекше ә сер береді. Ол Бұ харамен жә не солтү стік жерлерімен жү зжылдай уақ ытта сауда жү рген керуен жолында қ ұ рылды. Бұ л қ ала жү з жылдық ты қ амтиды.

Қ амалдың қ абырғ асымен мың жылдық тағ ы бас сү йектерді іздеп, ал егер жолың ыз сә тті болса, кішкене моншақ тарды тауып, кірпіштерді жә не ыдыстарды жандыратын ү лкен пештерді зерттеп, қ оршағ ан айналаны кө руге болады. Осы жерден біз Батыс Қ аратау қ ара-кө к таулардың қ ырларын кө ре аламыз.