Почтада, шәһәрара сөйләшү бүлегендә.

КӨ НДӘ ЛЕК АРАЛАШУДА Һ Ә М СОЦИАЛЬ-МӘ ДӘ НИ Ө ЛКӘ ДӘ УКУЧЫЛАРНЫҢ КОММУНИКАТИВ Һ Ә М ЛИНГВИСТИК КОМПЕТЕНЦИЯЛӘ РЕН ФОРМАЛАШТЫРУ

Интенция

Билгеле бер коммуникатив мә сьә лә лә рне чишү дә укучы тү бә ндә ге интенциялә рне ү тә ргә тиеш:

- сө йлә мгә катнашып китү, исә нлә шә, ү зең белә н, я булмаса башка берә ү белә н таныштыра белү, танышу, саубуллашу, кемгә дә булса мө рә җ ә гать итү, рә хмә т ә йтү, гафу ү тенү, рә хмә т ә йтү гә һ ә м гафу ү тенү гә җ авап бирү, тә бриклә ү; игътибарны ү зең ә юнә лтү, кабатлауны сорау;

- мә гълү матны сорау һ ә м хә бә р итү: сорау бирү яисә вакыйга, берә р кеше, предмет, предметның саны, сыйфаты, аның кемнеке булуы, эш-гамә л, аның вакыты, урыны, сә бә бе, максаты турында хә бә р итү;

- телә к, ү тенеч, максат, талә п итү, киң ә ш бирү, тә къдимне, чакыру, риза булу һ ә м ризасызлык, кире кагу, рө хсә т итү, тыю, сү з бирү, икелә нү не белдерү;

- нә рсә гә дә булса ү з мө нә сә бә тең не белдерү: предметка, фактка, вакыйгага, эш-гамә лгә, аерым бер кешегә бә я бирү; гаҗ ә плә нү, кызгану, кайгы уртаклашу, кире кагу һ ә м нә рсә гә дә булса ө стенлек бирү не белдерә алу.

1.2. Аралашу ө чен тү бә ндә ге ситуациялә р тә къдим ителә:

Административ хезмә ттә, деканатта, офиста.

1. Ү зең нең исем-фамилияң не, кайдан һ ә м ни ө чен (нинди максат белә н) килү ең не, ү зең нең ү тенечең не хә бә р итү; административ хезмә ттә стандарт сорауларга җ авап бирү.

2. Кирә кле мә гълү матны кайда һ ә м кемнә н белеп булуын ачыклау; кирә кле кешене кайда табарга була, ул кайчан кабул итә; кирә кле документны кайдан табарга була; укырга керергә мө мкинме, аның ө чен нинди документлар кирә к һ.б.

3. Кирә кле документны эшлә п бирү не сорау, башка группага кү черү не, имтиханны вакытыннан алда тапшырырга рө хсә т бирү не, эшкә, укырга алуны сорау һ.б.; мә гълү матны тиешле кешегә тапшыруны ү тенү, башка шә һ ә ргә яисә илгә баруны рө хсә т итү не сорау һ ә м сә бә бен аң лату.

Кибеттә, базарда, даруханә дә.

1. Сатучыга нә рсә алырга, кү пме алырга телә вегезне ә йтү; нинди тө стә, размерда; сезгә тә къдим ителгә н ә йбернең ү зегезгә ошамавын, я булмаса сезгә килешмә вен ә йтә белү.

2. Сезгә кирә кле ә йберне кайда сатып алырга мө мкин, ул ә йбер сатуда бармы, сезгә кирә кле ү лчә ме, фасоны, тө се бармы һ.б., ул кү пме тора, кайда тү лә ргә һ.б.

3. Ү зегезгә кирә кле ә йберне кү рсә тү не, алыштыруны, сайлап алынган ә йберегезне киеп карарга рө хсә т итү не сорау.

Аэропортта, вокзалда.

1. Билет сатып алырга телә вегезне белдерү; нинди билет (купелыга, плацкарт, йомшак, I класслы, туристик); ничә билет кирә к; сез кая барасыз яки очасыз.

2. Поездга, очкычка (самолет) билетлар барлыгын белешү, билет бә ясен сорау, кире кайтырга билет бармы, булса, кү пме тора; билетны билгеле бер кө нгә, билгеле бер ү зочкыч рейсына, яисә аерым бер номерлы поездга сатып алырга мө мкинме; поезд кайчан китә яки ү зочкыч кайчан оча һ ә м кайчан кире килә.

3. Ү зегезгә кирә кле поездга яисә очкычка билет бирү лә рен сорау.

Почтада, шә һ ә рара сө йлә шү бү легендә.

1. Кая шалтыратуыгызны, ничә минут сө йлә шергә телә вегезне, яки бандероль, факс, телеграмма, посылка җ ибә рергә телә вегезне хә бә р итү.

2. Телеграмма ө чен бланкны кайдан алырга, аны ничек тутырырга, халыкара телефон аша сө йлә шү ө чен кайда һ ә м ничек заказ бирергә икә нен, ә леге хезмә т кү рсә тү нең бә ясен белешү.

3. Ү зегезгә кирә кле предметларны (бланк, открытка, марка һ.б.) сорап алу, телеграмманы дө рес тутырырга, посылка, факс җ ибә рергә ярдә м итү лә рен ү тенү.