В городе, за столом, около окна, в книге, из Казани, в Елабугу, на окне, из окна, к двери, к столу, в столе, на кровати, из Москвы, к Елабуге, со стола.

В классе есть три окна. Студент выходит из класса. Учитель входит в класс. Сколько в классе столов? В классе девять столов. Поезд едет (идёт) из Казани в Москву. Этот автобус едет в Альметьевск? Да, этот автобус едет в Альметьевск. Сколько букв в слове «книга»? В этом слове пять букв.

Где находится доска? Она находится в классе за учителем на стене. Где книга? Книга на столе. Сколько углов в квадрате? В квадрате четыре угла. На каком уроке сидят студенты? Студенты сидят на уроке татарского языка.

6. Сорауларга җ авап бирегез:

1) Сыйныф схемасында нә рсә лә р бар?

2) Сыйныф схемасында кемнә р бар?

3) Студент Д кайда утыра?

4) Студент Г ө ченче рә ттә утырамы?

5) Сыйныф уртасында кем утыра?

6) Беренче рә ттә ничә студент утыра?

7) Сыйныфта ничә студент бар?

8) Ишек янында кем утыра?

9) Тә рә зә янында кем утыра?

10) Студент В тә рә зә янында утырамы?

11) Студент Б артында кем утыра?

12) Студент Ә алдында кайсы студент утыра?

13) Сыйныфта кем басып тора?

14) Сыйныфта такта кайда?

15) «Татарстан» сү зендә ничә хә реф бар?

16) Чаллыда трамвайлар бармы?

17) Франция башкаласы нинди шә һ ә р?

18) Квадратта ничә почмак бар?

19) Укытучы сыйныфка керә. Дә рес бетә ме?

20) Студентлар нинди дә рестә утыралар?

Третий урок

Исем

Исемнә р: Булат, Гө лнара, Гү зә л, Искә ндә р, Марат, Алсу…

Исемнә р (грамматик категория): ө стә л, китап, укытучы, дә рес, хә реф, шә һ ә р, автобус…

Исемнә р кем, нә рсә сорауларына җ авап бирә. Татар телендә исемнә р килеш (падеж) белә н тө рлә нә лә р.

КИЛЕШЛӘ Р

Татар телендә алты килеш бар:

Иялек килеше

Кешенең ике аягы бар. Кешенең ике кулы бар. Сыйныфның ике тә рә зә се бар. Балыкның аяклары бармы? Юк, балыкның аяклары юк. Бу җ ө млә нең ничә сү зе бар? Бу кемнең китабы? Бу Маратның китабы.

Сыйныфта ө стә ллә р, урындыклар, такта быр. Ө стә лнең дү рт аягы бар. Тактаның аяклары юк. Сыйныфның ишеге бар. Такта кара тө сле. Ө стә ллә р яшел.

Ак: ландыш чә чә ге тө се; шахмат тактасы аклы-каралы була.

Кара: нефтьне «кара алтын» дилә р.

Яшел: киви тө се; газон яшел тө сле; татарча «Гринпис» (Green Peace) – яшел дө нья

Кызыл: коммунистлар байрагы тө се

Сары: лимон тө се; светофорның урта тө се

Зә ң гә р: глобуста океан тө се; Зә ң гә р кит – дө ньяда иң зур җ ә нлек.

Сыйныфның стеналары нинди тө сле? Сыйныфның стеналары яшел. Светофорның тө слә ре нинди? Светофорның кызыл, сары һ ә м яшел тө слә ре бар. Сыйныфның идә не нинди? Идә н кызыл.

а) Мин студент, мин институтта укыйм. Хә зер мин беренче курста укыйм. Мин институтка барам. Мин татар теле дә ресендә утырам һ ә м тә рә зә дә н карыйм. Укытучы тактада татар сү злә ре яза, мин тактадан укыйм. Мин китаптан дә фтә ргә язам.

б) Син кем? Син эшче. Син студентмы? Юк, син студент тү гел. Син укыйсың мы? Юк, син укымыйсың, син эшлисең. Син хә зер эшкә барасың. Синең китабың бармы? Юк, синең китабың юк.

в) Студент китап укый. Китапта кү негү лә р бар. Ул кү негү лә р эшли. Дә рестә укытучы студентка кү негү лә р бирә һ ә м ул кү негү лә рне эшли. Ә хә зер ул диктант яза.

г) Без – студентлар. Без хә зер сыйныфта. Без татар теле дә ресендә утырабыз. Укытучы такта янында басып торпа. Ул тактада сү злә р яза, ә без аларны укыйбыз. Без дә фтә рлә ргә татар сү злә ре язабыз.

д) Сез эшчелә рме? Юк, сез эшчелә р тү гел. Сез дә студентлар. Сез нә рсә эшлисез? (нә рсә эшлисез = нишлисез)? Сзх хә зер дичтант язасыз. Семестр бетә, һ ә м укытучы сездә н зачёт ала.

Сез нишлисез? Без институтта укыйбыз. Сез ничә нче курста укыйсыз? Без беренче курста филология факультетында укыйбыз.

е) Алар кемнә р? Алар эшчелә р. Алар студентлар тү гел. Алар интститутта укымыйлар, алар заводта эшлилә р. Аларның китаплары бармы? Юк, аларның китаплары юк.

ж) Бу – сыйныф. Сыйныфның ишеге ак. Сыйныфның тактасы кара, стеналары яшел. Ә тү шә м нинди? Сыйныфның тү шә ме ак. Ө стә ллә р нинди тө стә? Алар яшел. Ә укытучының ө стә ле нинди? Ул зә ң гә р.

Машинаның дү рт тә гә рмә че бар. Велосипедның ике тә гә рмә че бар. Кешенең ике кулы һ ә м ике аягы бар. Балыкның аяклары һ ә м куллары буламы? Юк, балыкның аяклары һ ә м куллары булмый. Банан яшел буламы? Ә йе, банан яшел була. Ә бу банан яшелме? Юк, бу банан сары. Алмы нинди тө сле була? Ә бу алма кызылмы? Юк, бу алма яшел.

КҮ НЕГҮ ЛӘ Р

1. Рус теленә тә рҗ емә итегез (сү злек кулланыгыз):

Алар бирә лә р; сез килә сез; без китә без; син аласың; ул китапны ала; алар җ авап бирә лә р; сез Чаллыга барасыз; без Чаллыдан кайтабыз; алар сыйныфтан чыгалар; мин сыйныфка керә м; мин эшлә мим; мин укыйм; мин Казанга китә м; ул Мә скә ү гә китә м; алар укыйлармы?; алар эшлилә р; без татар теле дә ресендә утырабыз; без институтта укыйбыз.

Һ ә р кешенең башы бар. Баш хә реф. Һ ә р җ ө млә баш хә рефтә н башлана. Рим – Италиянең башкаласы. Лондон нинди илнең башкаласы? Лондон – Англиянең баш шә һ ә ре. Дә рес башланамы? Ә йе, хә зер дә рес башлана. Хә зер нинди дә рес була? Хә зер татар теле дә ресе була. Лимон кызыл буламы? Юк, лимон сары була. Ә нә рсә лә р кызыл була? Помидор, алма кызыл була.

Син хә зер нишлисең? Мин хә зер институтка китә м. Ул институтка барамы? Юк, ул студент тү гел, институтка бармый. Ул эшче, ул хә зер заводка эшкә китә.

Сез хә зер нишлисез? Без хә зер татар теле дә ресендә утырабыз. Без кү негү лә р эшлибез. Син студентмы? Юк, мин студент тү гел, мин укучы; мин мә ктә птә укыйм.

2. Ү рнә к буенча эшлә гез:

Ү рнә к: Мин эшлим. Син укыйсың мы? Юк, мин укымыйм. Ә син нишлисең? Мин эшлим.