Дүниетанудан білім берудің бір түрі - үлескендігі сарамандық сабақ.

Ә дістемелік қ ұ ралдарда ү лескідегі сабақ ты ұ йымдастырудың ә діс-тә сілдеріне кө п тоқ талмай, мұ ндағ ы істелетін жұ мыс тү рлері ғ ана сө з болады. Ал дү ниетануды оқ ыту мә селесімен, оның ішінде табиғ атты оқ ытудың ә дістемесімен айналысқ ан В. М. Пакулова, З. И. Кузнецовалардың ең бектерінде жұ мыс тү рі мү лде аталмайды. Сол сияқ ты В. П. Горощенко, В. С. Никитина жә не басқ алардың ең бектерінде «ү лескідегі ең бек» деп аты аталып қ ана ө теді де, талдау берілмейді.

«Ү йрену» деген ұ ғ ымның мазмұ ны ө те кең. Психолог М. Н. Мұ қ ановтың пікірінше «ү йрену» ұ ғ ымының кең болуы кез-келген керекті де, керексіз де оқ ушы алдына осыны ү йренейін деп мақ сат қ оймаса да ү йренуі мү мкін. Ал оқ у барысында білім алу арқ ылы ү йрену белгілі мақ сатқ а негізделеді. Білім берудің мақ саты жү йелі тү рде ғ ылыми мазмұ нды іске асыру болса, ү лескідегі сабақ тың да кө здейтін мақ саты-осы. Мә селен, 1-сыныпта оқ ушыларғ а ө сімдіктің тұ қ ымнан ө сетіні жайында ұ ғ ым беру кө зделіп отыр. Білімді практикалық жұ мыс атқ ару барысында мең геруді жү зеге асыру ү шін ү лескідегі сабақ ретінде ұ йымдастыру, біріншіден, ө сімдік тұ қ ымының ө нуі ү шін қ ажетті жағ дайды кө рсетуге (топырақ, оны қ опсыту, тұ қ ымды отырғ ызу, су қ ұ ю т. б), екішіден тұ қ ымды отырғ ызу ережесімен таныстыруғ а, ү шіншіден, ө сімдіктің тұ қ ымымен танысуғ а, оны кө ріп, ұ стап, топырақ қ а отырғ ызып, тү рі-тү сін, пішінін байқ ауғ а (қ ұ рғ ақ, сулы, тү сі, тү рірі т. б) мү мкіндік береді. Практикалық жұ мыс нә тижесінде мең герген ұ ғ ым арқ ылы оқ ушыда тұ қ ым туралы тиянақ ты білім қ алыптасады. Оғ ан қ ажетті жағ дайлар жайында ұ мытпастай елес пайда болады. Ө сімдіктер мен танысқ ан кезде де бұ л білім негіздері ә рі қ арай дами тү седі.

Ү лескідегі сабақ тың ерекшелігі-тірі табиғ аттың дамуы туралы ғ ылыми қ алыптасуына кө мектесетіндігі. Ө сімдіктердің ө ніп-ө суін, дамуын кү нбе-кү н бақ ылап, кө ріп, тұ жырымдау арқ ылы оқ ушының ой-ө рісі де дамиды. Ө сімдіктердің дамуын кадағ алай отырып білім жү йелілігі де іске асады. Алғ ашқ ы сабақ тұ қ ым отырғ ызуғ а арналса, келесі сабақ тарда ол ұ ғ ым терең дей тү сіп, тұ қ ымның қ алай ө ң генін, оның кү тудің жолын, ең алдымен ө сімдіктің қ андай бө ліктерінің пайда болғ анын (ө ркен, ө скін, сабақ, жапырақ т. б), оның дамуындағ ы ерекшеліктерін мең геру арқ ылы олардың ұ ғ ымы жең ілден ауырғ а қ арай кү рделенеді. Ү лескідегі сабақ белгілі мазмұ нғ а арналғ ан білім берумен оқ ушыны адамгершілікке ең бекке баулу, ү немшілдікке ү йрету, экологиялық тә рбие беру мақ саттарын жү зеге асырады.

Оқ ушылардың ү лескідегі ө здігінен атқ аратын жұ мыстары барысында ізденушілігі артып, шығ армашылық дағ дылары қ алыптасады, ө здері қ олымен істеген істерінің нә тижесін кө реді. Ү лескідегі сабақ тың тағ ы бір тиімділігі-атқ арылатын жұ мыс ү зілмей жалғ аса отырып, оқ ушылардың білім алудағ ы іс-ә рекеттерінің ұ йытқ ысы болады. Ү лескідегі сабақ тан алғ ан білім сыныптағ ы сабақ пен жалғ асып, байланысып кірігеді. Отырғ ызғ ан тұ қ ымдардың суретін салу, ү лескінің сұ лбасын сызу, тә жірибелер жасау (топырақ тың қ асиетін анық тау) сыныптағ ы сабақ та жү зеге асады.

Ү лескідегі сабақ барысында оқ ушылар ө сімдікке зиянды кө белектер мен оның қ уыршақ тарын кездестіреді, олардың ө сімдікке қ андай зиян келтіретінін бақ ылап біледі. Мұ ндай жағ дайда мұ ғ алімнің «ө сімдікке зияны бунақ денелілер» тақ ырыбына арнап жеке сабақ ұ йымдастыруына болады. Бағ дарламада мұ ндай тақ ырыптардың ө тілуі талап етілген. Сайып келгенде, ү лескідегі сабақ - белгілі мақ сатқ а арналып, оқ ушылардың ө здігінен атқ аратын практикалық жұ мыстары негізінде ұ йымдасқ ан тү рде білім берудің бір тү рі.