Delphi ортасы.

1. Басты терезе (Delphi 7 – Project1);

2. Нысандар ағ ашын шолушы терезесі (Object Tree View);

3. Нысандар инспекторы терезесі (Object Inspector);

4. Форма конструкторы терезесі (Form1);

5. Код редакторы терезесі (Unit1.pas);

6. Код сілтеушісі терезесі (Exploring Unit1.pas).

1991 жылы, яғ ни Windows 3.2 операциялық жү йесі пайда болғ аннан кейін Borland корпорациясы Turbo Pascal for Windows программалау жү йесін жарық қ а шығ арды. Ал, 1992 жылы осы программалау жү йесінің жетілдірілген Borland Pascal with Object 7.0 версиясын шығ арды. Бұ л бірінші мамандандырылғ ан қ ұ ралдар Windows-ты негізгі тү рде білуді талап етті жә не оқ ып – білуде кү рделі болды.

Бірақ 1993 жылы Microsoft корпорациясы бірінші Visual Basic кө рнекі программалау ортасын дү ниеге ә келді. Бұ дан кейін, тіпті, Windows ү шін программалау MS-DOS ү шін программалаудан жең іл болып қ алды.

Бұ ғ ан жауап ретінде Borland корпорациясы 1995 жылы Delphi-дің бірінші версиясын шығ арды. Одан кейін бір жыл интервалмен тағ ы да 4 версиясын: 2, 3, 4, 5 жә не 6 шығ арды.

Программалауды оқ ып – білуде жә не тез қ абылдауда ең жақ сы тіл – Паскаль, ал, MS – DOS ү шін ә лемдегі ең жақ сы программалау жү йесі - Turbo Pascal екені даусыз. Delphi Паскаль – бағ дарланғ ан программалау қ ұ ралдарының сериясын жалғ астыра тү сті жә не осы Delphi Windows – прграммалау ү шін барынша қ олайлы қ ұ рал болып табылады.

Жалпы, Delphi ортасының қ ұ рылуының негізі – Object Pascal программалау тілі. Жаң а Object Pascal программалау тілін білмей, мең гермей жатып Delphi-де жақ сы ә рі эффектілі жұ мыс істеу мү мкін емес. Object Pascal-дың негізін салатын инструмент – кластар мен объектілердің маң ызы зор. Барлық қ азіргі кездегі жаң а программалау тілдері (оның ішінде С++ жә не Visual Basic – тер де бар) практикалық тү рде, аз уақ ытта программа қ ұ руғ а жә не оның сапасын жоғ арлатуғ а мү мкіндік беретін объектілі – бағ дарланғ ан программалау методикасын қ олданады.

Delphi- дің мә ліметтер қ орымен жұ мыс басқ а программалау тілдерімен салыстырғ анда ө те жоғ ары сатыда тұ р. Delphi-де мектептер ү шін, жоғ ары оқ у орындары ү шін, банктар ү шін, ү лкен корпарациялар ү шін мә ліметтер қ орымен байланыстырып программа қ ұ руғ а болады жә не ол басқ а программалар тіліне қ арағ анда тиімді жә не объектілі – бағ дарланғ ан программа болғ андық тан қ олданылуда ө те жең іл. Сондық тан да Delphi-ге кө п кө ң іл бө лінетіні де осы да.

Информатика пә нінен оқ у ү рдісін ұ йымдастыру нысанды – бағ ытталғ ан программалауғ а ү лкен кө ң іл бө леді. Нысанғ а бағ ытталғ ан программалау (НБП) қ оршағ ан ортаны модельдеуде сапалы мү мкіндіктерге ие, сезімдік тұ рғ ыдан тү сініктіұ ғ ымдар жиынтығ ы негізінде қ ұ рылады, алдын – ала жазылып қ ойғ ан программа кодын кө п рет қ олдануғ а мү кіндік береді. Delphi жә не Visual Basic НБП іске асырудың танымал қ ұ ралдары болып табылады. Бұ л орталар сонымен бірге визуалды программалау қ ұ ралдар ретінде ұ сынылады, яғ ни объектілерді монитор экранында кө ру жә не оларды программаны орындалуына дейін қ андай да бір тү рде бейнелеу мү мкіндігін береді.

Іс - ә рекеттің кез-келген басқ а тү рі сияқ ты программалау да – технология, ол бағ дарлама қ ұ ру процесін межелі ө ң дірістік іс-ә рекетке айналдыру арқ ылы жинақ талғ ан тә жірибе мен білімді жетілдіреді.

Программалау технологиясы кө лемді, ауқ ымды программалық жү йелерді ұ жыммен жасауғ а жә не шағ ын программаларды дербес қ ұ руда қ олданылады. Ү лкен программалық жобаларды мына ә рекеттерге сү йену қ ажеттігі туындайды:

1) Ә рбір кезең ү шін мақ сат, міндет жә не нә тижелерді анық тау арқ ылы жалпы жұ мысты кезең дерге бө лу;

2) Ә рбір кезең дегі міндетті есептеулерді орындаудың баламалы ә дістері мен қ ұ ралдарын пайдалану;

3) Қ орларды жоспарлау, жұ мысты атқ арушығ а бө ліп беру, жұ мыстың барысын басқ ару;

4) Кезең дер бойынша нә тижелерді жә не қ ұ рылғ ан программалық жү йенің сапасын бағ алау.

Осығ ан байланысты шағ ын программа қ ұ ру да программа қ ұ рушыдан ө з ең бегін, яғ ни міндет қ оюдан қ ұ рылғ ан программаның дұ рыстығ ын тексеруге дейінгі кезең дерге бө луді талап етеді.

Программалық жобаларды ү зінділерге бө луде нысанғ а – бағ ытталғ ан тілдер ерекше сипатқ а ие болып келеді. Бұ л тілдердің орталық ұ ғ ымы объект болып табылады. «Ө з мағ ынасы бойынша объект, компьютерге ө ң деуге жә не сақ тауғ а болатын, сонымен бірге басқ а объектілерге жә не есептеу орталарына хабарлар жіберу жә не оғ ан келіп тү скен хабарларғ а назар аудару арқ ылы ә серлесуге икемді қ андай да бір нақ ты объектінің, процестің, жағ дайдың баламасы болып табылады...» Егер объектілер айқ ын ө мірдегі заттың, қ ұ былыстың мағ ынасына сай келсе, онда ұ ғ ым орнына жү ретін кластар абстракция болып табылады. Мұ рагерлік бірнеше маң ызды қ ызмет атқ арады: пә н аймағ ының тұ жырымдық қ ұ рылымын модельдейді; ә ртү рлі кластарды тапсыру ү шін оларды кө п рет пайдалану мү мкіндігін беру арқ ылы сипаттауды ү немдейді; кластарды кө п ретті нақ тылау жолымен ауқ ымды жү йелерді қ адам бойынша программалауды қ амтамасыз етеді. Объектінің аты, оқ иғ асы жә не мү мкін тә сілдер жиынтығ ы болады. Оқ иғ алар айнымалы жиыны мен олардың белсенді мә ндерімен анық талады. Тә сіл – бұ л объектінің басұ а объектілермен байлансыты жолғ а қ оятын жаң а оқ иғ аны (жағ дайды) алу амалдары. Объеімен байланысқ а тү скенде оның аты, қ олданылатын тә сілі жә ні оның ұ сынылғ ан тә сіл ү шін қ ажетті мә ндердің кейбір жиынтығ ы кө рсетіледі. Объектінің жағ дайына ену хабарлар жіберу жолы тә сілімен іске асырылады.

Егер объетілер айнымалылар жиыны, ә дістер жиынтығ ы бойынша бірдей қ асиеттерге ие болса, онда олар бір класс қ ұ райды. Кластар расында мұ рагерлік қ атынасы болуы мү кін, яғ ни қ андай д бір Б класы осы класс ү шін апталық болып табылатын суперкластың қ асиеттерін мұ рагерлікке алады. Программалау практикумы Delphi ортасында жұ мыс істеуге арналғ ан.

Delphi - программалау жоғ арғ ы дең гейдегі тілдерді оқ ып – ү йренудің логикалық жалғ асы. Негізгі алгоритмдерді білуді бекітуге ық пал етеді жә не дамудың сапалы шың дарына кө терілуне мү мкіндік береді. Бұ л кезде білімгерлердің алғ ашқ ы кезең дерінде НБП оқ ып – ү йренуде программалаудың жаң а тұ жырымдамасына ө тудегі қ иындық тарғ а кездесетіндігін атап кө рсетуге ьолады. Алғ ашқ ыда оларғ а программалау туралы тү сініктерін қ алыптастыруғ а тура келеді.

Лабораториялық жұ мыстарды орындау Delphi ортасын жә не оның қ ұ ралдарын оқ ып ү йренуден бастады. Ә рбір жұ мыс сайын белгілер компоненттермен танысып отырады. Ал кіріспе бө лімінде НБП негіздерін қ ұ райтын ұ ғ ымдар мен Delphi-дің визуалды программалау қ ұ ралдарыменжұ мыс істеуге дайын жоба программалау қ ұ ралдарымен жұ мыс істеуге, дайын жоба программалар мен жеке орындау ү шін ұ сынылғ ан есептер жү йесінен тұ рады.

Лабораториялық жұ мыс жеке жоба-жұ мыстарды қ ұ ру жә не оны мұ ғ алімге тапсырып-ө ткізу іскерліктермен аяқ талады. Жоба программамен жұ мыс істеу деп – білімгерлердің алғ ан білімдерін мең геру жә не оны демонстрациялауды, яғ ни ө здерінің шығ армашылық іс-ә рекетін толығ ымен жү зеге асыру деп тү сінеміз.

Толық қ анды жоба жасау ү шін білімгерлер ө зіндік жұ мысқ а бө лінген уақ ытты пайдаланады. Delphi-дің одан ә рі қ арай оқ ып-ү йрену жә не НБП қ уатты идеологиясын қ олдану педагогикалық - программалық қ ұ ралдарды (электронды оқ улық тар, логикалық ойындарды жә не т.б.) қ ұ ру технологиялары курсында курс жұ мыстарын орындауында жалғ асын табуда.

Қ азіргі кезде программалық жабдық тарды жасау былай сипатталды, яғ ни ауқ ымды тұ йық талғ ан программалар емес, программалық жү йелердің компоненттері қ ұ рылады.

Мұ нын себебін былай тү сіндіруге болады:

· Қ ұ рылғ ан компоненттерді сақ тауғ а жә не алгоритмнің сипаты жә не ақ паратты ө ң деу тә сілдері жағ ын жақ ын болатын басқ а программалық жү йелерде қ айта қ олдануғ а ұ мтылу;

· Ү лкен ұ жыммен жасалынатын жә не оны жасау, ө ң деу жә не икемдеу ұ зақ мерзімді қ ажет ететін ауқ ымды кө лемдегі программалық жабдық ты жасау қ жеттілігі;

· Бір есепті емес, ө зекті саланың толық бір есебін шешуге арналғ ан қ олданбалы программалық жабдық тардың пайда боуы, мынағ ан алып келеді, яғ ни саланың нақ ты бір есебін есебін шешу ү шін программа алдын-ала бар компоненттерден жиналады жә не оның орындалу реті осы берілген есептен тә уелді болады;

· Программалауғ а дейінгі ақ параттық моделді жеткілікті дең гейде ерекшелеудің мү мкін еместігі, нә тижеде ақ параттық моделді нақ тылау жә не қ адамдарғ а бө лу есептеу тә жірибесімен бір мезгілде жү ргізіледі.

Сонымен программалауғ а оқ ытуда мұ ғ алім ә рбір нақ ты оқ ушымен ұ тымды қ арым-қ атынас жасау мү кіндігіне ие болады. Оқ у ү рдісінде компьютердің ық палының белсенділігі, яң ни оқ ушымен де, мұ ғ аліммен де, ө зара ә рекетте болғ андық тан жоғ ары екендігі белгілі. Бұ л жағ дайда оқ ушының танымдық іс-ә рекетінің белсенділігі артады. Информатика пә нінің НБП бө лімін оқ ып-ү йренуде, НБП ә дістемесә н мең геру, белгілі программалау тілдері арқ ылы НБП техникалық икемділігін игеру жә не оқ ушылардың жалпы білімдік дең гейі іске асырылады.