Дәріс тезистері. ШПМ – бұл үлкен және әртүрлі микробтар тобының жүйелік қарым-қатынасы

ШПМ – бұ л ү лкен жә не ә ртү рлі микробтар тобының жү йелік қ арым-қ атынасы, яғ ни адамда арнайы жағ дайда ауру шақ ырады. Олардың ө кілі бактерияларда, саң ырауқ ұ лақ тарда, қ арапайымдыларда кездеседі. Кө птеген белгілері бойынша ШПМ – ғ а вирустың бірнеше тү рлері жақ ын (а-герпес вирустары 1 жә не 2, β -герпесвирустар, паповирустар, кейбір аденовирустар, Коксаки жә не ЕСНО вирустары).

ШПМ-ар кейбір жағ дайда адам ағ засымен симбиоздық /комменсализм, нейтрализм/ кейбірлері конкуренттік қ атынасқ а тү сіп, ауруғ а алып келеді. Сондық тан олар «шартты-патогенді» микробтар, яғ ни адамдар ү шін тө менгі патогенділікке ие болғ анымен, ағ заның иммунды статусы тө мендеген кезде аура тудырады. ШПМ-ар ә дебиеттерде жиі «микробтар оппортунисттер» (ағ ылшын тілінен «to take opportunity»), олар шақ ырғ ан аурулар «оппортунистік инфекциялар» деп аталады.

ШПМ-дер экологиялық тұ рғ ыдан біркелкі емес, олардың арасында еркін ө мір сү руші топтар тү рлері болып, негізгі мекен етуші ортасы ә р тү рлі биорганикалық субстраттардан (тағ ам ө німдері, су, дә рілік препараттардың аэрозольдары).тұ рады. Кө бінесе осы тү рлердің кө бі адам ағ засында мекендейді жә не қ алыпты жағ дайда ауру жақ ыруы мү мкін (сапроноздар), олардың тү рінің сақ талуы жә не кө беюіне тірі ортаның болуы маң ызды емес, ауруханалық стационарларда осы тү рлерден клебсиеллалар, протейлер, серрацилер, псевдомонадалар, ацинетобактериялар мекен етеді.

Адам ағ засындағ ы (биотоптарда) кө птеген мү шелерде мекен ететін ШПМ-дар тұ рақ ты «қ алыпты» болып, симбиотикалық қ атынаста болады. Белгілі жағ дайда олар қ ожайынымен қ арсыластық қ атынасқ а тү сіп, ә р тү рлі аурулар тудыруы мумкін, бірақ бұ л қ ұ былыс оларғ а биологиялық ү стемдік бермейді, кейбір жағ дайда қ ожайынын жоғ алтуғ а ә келіп соқ тырады.

Патогенділік факторлары: ШПМ-ның патогенді микробтардан айырмашалығ ы, патогенді микробтарда, ағ зағ а ену ү шін белгілі бір «кіру қ ақ пасы» болса ШПМ ағ зағ а ә р тү рлі жолмен кіріп оппортунистік инфекцияның себепшісі болады. Иммундық жү йенің эллиминациялаушы дефициті жә не инфекцияның дамуы ү шін ШПМ-ң адам ағ засының ішкі ортасына пассивті тү рде енуі қ ажет.

ШПМ-дар кө птеген агрессиялық ферменттер (гиалуронидаза, эластаза, коагулаза, фибринолизин, нейраминидаза, лецитиназа, нуклеаза, дезаминаза, декарбоксилаза жә не т.б.) бө леді, бос немесе жасуша қ ұ рамына кіретін молекула талшық тарына деполимеризациялық немесе конформациялық ә сері етуі. Агрессиялық ферменттердің зақ ымдау ә сері жасуша қ ұ рылымдарын, тіндерді жә не мушелерді бұ зып қ ана қ оймай, ферментативті ө німдердің ыдырауымен токсикалық ә сері (мочевина, кү кіртті сутек, аминдер жә не т.б.).

ШПМ-ң патогенді факторлары кө птеген патогенді микробтарғ а ұ қ сас. Бірақ патогенді микробтарда патогенді факторлары талғ ампаз жә не универсалды болса ШПМ-да олар вариабельді жә не талғ ампаздығ ы тө мен болады.

Популяциялар. Патогенді микробтарғ а қ арағ анда, ШПМ популяциясының гетерогенділігі жоғ ары дә режеде айқ ындалғ ан. ШПМ популяциясы гетерогенділігі ә р – тү рлі белгілермен айқ ындалады, ерекше антибиотиктерге, антисептиктерге, дезинфектанттарғ а, физикалық факторларғ а, бактериофагқ а жә не бактериоциндерге тұ рақ ты болады. Кө пшілік жағ дайда ШПМ –дің антигендік қ ұ рылымының гетерогенділігі жоғ ары екендігі мә лім, бө лінген дақ ылдың идентификациясында қ иындық туғ ызады.

ШПМ микробиоценоздары. Дені сау адамдардың биотобында ауруханалық стационарда табылады. Шартты патогенді микроорганизмдердің госпитальды эковарларының колонизациясы стационардан тыс адамдарда ерекшеленеді.

Колонизация жиілігі иммунды тапшылық тү рлерінде жоғ арғ ы категорияда болып, медициналық қ ызметкерлерде де жоғ ары дә режеде кездеседі. Микробиоценоздар биотоптардың патологиялық ө згеруі стационарлы науқ астарда аутостабилизацияғ а қ абілеттілігінің тө мендеуімен ерекшеленеді, микробиоценоз мү шелері арасындағ ы бә секелестікті арттырады жә не жеке ө кілдері қ ожайын ағ засындағ ы ішкі жиілікті кө бейтеді жә не популяция аралық – генетикалық алмасуды арттырады.

Биотопта сол тү рге арналғ ан типтік емес ә сіресе оларлың госпитальды эковарларына пайда болуына ә келетін аутохтонды тү рлердің жойылуына немесе бірден тө мен тү суіне ә келеді.

4. Иллюстрациялы материалдар: таблицалар, плакаттар, схема, мультимедиялық проектор.

5. Ә дебиет:

Негізгі:

1. Воробьев А.А., Кривошейн Ю.С., Широбоков В.П. Медицинская и санитарная микробиология М.: Издательский центр " Академия" – 2003. – 464 б.

2. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология.- М.: МИА, 2001.- 734 б.

3. Внутрибольничные инфекции // Под ред. Р.П. Венцелла - М.: Медицина, 1990.- 656 б.

4. Маянский А.Н. Микробиология для врачей. – Нижний Новгород: Издательство Нижегородской государственной медицинской академии, 1999. — 400 б.

5. Актуальные вопросы эпидемиологии и инфекционных болезней. / Н. А. Семина. – М.: Медицина, 1999

6. Внутрибольничная инфекция. / Шерертц, Хэмптон, Ристуцина. – Под ред. Р. П. Венцела. – М.: Медицина 1990.

7. Внутрибольничная инфекция. / соавторами. – учебно-методическая пособия, Иркутск, 1999. – 32 б.

8. Медицинская микробиология / Под ред. акад. РАМН В.И. Покровского. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2001ж.

Қ осымша:

1. Борисов Л.Б., Козьмин-Соколов Б.В., Фрейдлин И.С. Руководство к лабораторным занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии, иммунологии. - М.: Медицина, 1993.

2. Медицинская микробиология / Гл. ред. В.И. Покровский, O.K. Поздеев. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 1998, 2001, 2006. — 1200 б.

3. Определитель бактерий Берджи / Под ред. Д. Хоулта, Н. Крига, П. Снитаи др.// М.: Мир, 1997. - В 2 том.

4. Методические указания, составленные сотрудниками кафедры. 2009 ж.

5. Дезинфекционное дело. / Гандельсман Берта Израиловна. – Под ред. И. И. Карон. – М.: Медицина, 1971ж

6. Медицинская микробиология. / Гл. ред. В.И. Покровсктй, О. К. Поздеев – М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 1998. – стр. 631-656б

7. " Медицинская энциклопедия" РАМН 2001 Russ Portal Company Ltd.

8. Санитарная микробиология и вирусология./ З. Н. Качемасова, С. А. Ефремова, А. М. Рыбакова – М.: Медицина, 1987. – 352 б.

9. " Справочник госпитального эпидемиолога". М.: Хризгостом, 1999ж

10. Эпидемиология внутрибольничной инфекций. / Р. Х. Яфаев, Л. П. Зуева. – Ленинград: Медицина, 1989ж

11. Эпидемиологические особенности внутрибольничных инфекции в районах Сибири и Крайнего севера. / Ратушняк С. С. – автореферат, Иркутск, 1999ж