Рекет ету тұжырымдамасы

Акселерация қ ағ идасы мультипликатор теориясымен тікелей байланысты.Егер мультипликатор теориясы бастапқ ы беттегі автономиялы инвестициялар – ұ лттық табыстың ө суіне ә серін зерттесе, онда акселерация қ ағ идасы – кері қ ұ былыс – ұ лттық табыс ө сімін – инвестициялардың ө су ә серін зерттейді.Бұ л қ ұ былыс ұ дайы ө ндіріс процесі жә не экономиканы кө терудің бірден – бір негізі болып саналады.

Акселерация маң ызы алғ ашқ ы беттегі инвестициялар нә тижесінде алынғ ан, ө скен табыс, тұ тыну тауарларын ө ндіруді ұ лғ айтумен байланысты сұ раныстың ө суін туғ ызады, бұ л жайлар ө з кезегінде, ө ндіріс қ ұ ралдарының ө суіне деген сұ раныс, яғ ни 2 қ ұ рылым бө лімдері ү шін машиналарғ а, жабдық тарғ а, шикізаттарғ а сұ раныстың ө се тү суіне ә келеді.Бұ л, 1 қ ұ рылымдық бө лім ү шін, ұ зақ уақ ыт бойы ірі кө лемдегі шығ ындарды талап етеді.

Акселерация қ ағ идасы, салалар арасындағ ы тізбекті тә уелділіктің кү шінен, тұ тыну тауарларына деген сұ раныс, ө ндіріс қ ұ ралдары немесе инвестициялық тауарлар ө ндірісінің неғ ұ рлым кү шті дамуын туғ ызады.

Мультипликатор теориясының (автономиялық инвестициялар теориясы) ө згешелігі тү пкі сұ раныс немесе сату кө лемінің ө скендік нә тижесі болып саналады.

Орта капитал коэффициенті, сол кезең дегі бү кіл капитал қ орлары мен ө німдер шығ аруды білдіреді.

- ү шіншіден, бұ л себептер, қ азіргі, ә сіресе соғ ыстан кейінгі экономикадағ ы қ ұ лдыраудың шамалы тү рдегі “терең деуіне” ә келді;

- тө ртіншіден, дағ дарысты қ ұ былыстар жиі тү рде бағ алы қ ағ аздар нарық жә не қ аржы дағ дарысы формасында несие нарық та кө рініс берді.

Индустриалды экономикағ а тә н дағ дарыстар тұ тастай циклді ә леуметтік тұ рғ ыдан тү сіндіруге, жаң а мемлекеттік реттеуді жасауғ а кө мектесетін технологиялық талдаулар экономиканың циклдік дамуын талдаудың негізгі қ орытындылары болып саналады.

ХХ ғ асырдың 70- ші жылдарының бірінші жартысы қ азіргі заманғ ы нарық тық шаруашылық тың дамуына жаң а жойқ ын тө ң керіс (катаклизм) ә келді.Іс жү зінде бү кіл қ азіргі капиталистік ә лемді қ амтығ ан мұ най дағ дарысы кең етек алды. Бұ л дағ дарыстың циклдік дағ дарыс ерекшелігі, мұ най жә не мұ най ө німдеріне ә лемдік бағ алардың ө суі ілесіп, ә деттегіден тыс ө су мен қ абаттаса жү руімен сипатталды.

Бұ л қ ұ рылымдық дағ дарыстар жекелеген салалардың дамуы арасындағ ы диспропорция туындайды, созылмалы сипатта жә не циклдік дағ дарыс басталуымен ә рқ ашан да сә йкес келе бермейді.

Мұ най, азық – тү лік, энергетикалық, шикізат дағ дарыстары соң ғ ы он жылдық та валюта жү йелеріндегі жә не экологиялық дағ дарыстармен " толығ а" тү сті.

Қ азіргі заманғ ы нарық тық шаруашылық дамуының жалпы суреті дә стү рлі схемалармен сә йкес келмейтін болды. Қ ұ рылымдық дағ дарыстар неғ ұ рлым кү рделі сипат ала бастады, экономикалық проблемалар ғ аламат саяси процестер ә серін молырақ тигізетін болды. Мә селен, ұ лттық жә не аймақ тық қ ақ тығ ыстар мен социалистік жү йенің қ ұ лауы, " ислам" факторы деп аталатын жағ дай, біртұ тас Еуропаны қ ұ ру процесіндегі қ арама - қ айшылық ты процестердің ө се тү суі жә не т.б. бө ліп кө рсетуге болады.

Акселерация коэффициенті, ө з кезегінде, капиталдың ө суі (ынталандыру, инвестициялар) мен ө ндірудің ө суі арасындағ ы байланысты анық тайды.

Мультипликатор мен акселератор ө зара ә рекеті ө німдер ө ндіру мен табыстардың ү здіксіз жә не прогрессивті ө суін туғ ызады. Бұ л ү лгілердің мә нісі: мысалы, егер тә уелсіз немесе автономиялы " А" инвестициялар ө сетін болса, онда мультипликатор соғ ан сә йкес шығ арылатын ө німдердің ө суін туғ ызады. Ө німдерді шығ аруды ұ лғ айту акселераторды ә рекетке келтіреді жә не (индукция - еркін туындату) капитал жұ мсаудың пайда болуымен ілесіп жү реді.

Аталмыш модельдің мағ ынасы: автономиялы инвестициялардың ө суі мультипликатор шамасына сә йкес ө сетіні тұ рады. Табыстың ө суі, ө з кезегінде, тұ тыну тауарларына деген сұ раныстың ө суі мен оларды ө ндірудің ө суден ә келеді.

Сонымен, акселераторды, тө мендегі формула арқ ылы, инвестицияларды тұ тынуғ а деген (дайын ө німдер) сұ раныс немесе ұ лттық табыстың ө суіне қ атынасы тү рінде беруге болады:

ИТ

А=

ДТ-1-ДТ-2

бұ л жерде: А - акселератор

И- инвестициялар

Д - табыс (немесе тұ тыну сұ ранысы)

Т - инвестициялар жү зеге асырылғ ан жыл.

Мысалы, егер тұ тыну сұ ранысының ө суі 1995 жыл жә не 1994

жылдар арасында болса, онда инвестициялар 1996 жылы жү зеге асырылғ ан болады немесе

И 1996

А =

Д 1995 - Д 1994

Экономикалық циклді зерттеген экономистердің бә рі де белгілі бір дә режедегі акселерация қ ағ идасын қ арастырғ ан Бірақ, оның шынайы тү рде кө рінуі туралы мә селедегі акселерация қ ағ идасын бағ алауда, тү бегейлі айырмашылық тар бұ рынғ ыша қ алуда. Мә селен, Самуэль-сон, мультипликатор мен ү йлесімді Акселерация қ ағ идасы кумулятивті дефляцияны немесе Инфляциялық спиральды тудырады деп болжайды. Тұ тастай алғ анда, Акселератор ә сері экономиканың тұ рақ сыздығ ынан туындайтын, экономикалық ауытқ улар бө лінбейтін элементі ретінде қ арастырылады. Ө ркендеудің басталуы, жинақ тау сондай жағ дайғ а жетумен сә йкес келеді, соғ ан орай ө ндірістің жаң а негізгі қ орларын қ ұ ру ү шін, капиталды тиімді инвестициялау мү мкіндігі туады. Кө терілу, орта мерзімдік циклдегі ө неркә сіп дағ дарысынан туындайтын орта мерзімдік циклдердің шиеленісуімен қ оса қ абаттасып жү реді.

Экономикалық ө мір қ арқ ының тө мендеуі немесе факторлардың жиынтығ ымен пайда болғ ан тө мендету толқ ыны, ө з негізінде жетілдірілген техниканы жасау саласындағ ы ізденіс жә не капиталды ө неркә сіптік = қ аржылы топтардың қ олдарына шоғ ырландыруды кү шейтеді. Осылардың барлығ ы жаң аша ө ркендеу ү шін алғ ышарттар жасайды жә не ө ндіргіш кү штер дамуының жаң а басқ ышы болып, цикл қ айталанады.