Кәсіпорын қорларының құрылымы

Инвестиция (лат. Investire < нем. Investiton) кү рделі қ аржының ә рқ илы тү рлері. Ә ртү рлі ө лшемдер бойынша инвестиция мемлекеттік жә не жеке, тура сондай-ақ портерльдік болып, негізгі материалдарғ а жә не тауар-материалдық қ орғ а, ү йлер мен ғ имараттарғ а, машиналар мен жабдық тарғ а тұ рғ ын ү й қ ұ рылыстарына бө лінеді.

Инвестор (ағ ыл. Investor - кү рделі қ аржы салушы) жеке серіктестіктер мен мемлекет шығ аратын облигация акцияларына жә не басқ а да бағ алы қ ағ аздарғ а қ аржы жұ мсайтын жеке адам немесе фирма.

Инвестициялық саясат - кү рделі қ аржының негізгі бағ ыттарын айқ ындайтын шаруашылық шешімдердің жиынтығ ы, кү рделі қ аржыны шешуші учаскелерге шоғ ырландыру шаралары, қ оғ амдық ө ндірісті дамытудың жаң а қ арқ ынына қ ол жеткізу, экономиканың тең дестірілуі мен тиімділігі, шығ ынның ә рбір тең десіне шақ қ анда мейлінше мол ө німін алу - осы шараларғ а байланысты.

Инвестициялық саясаттың қ азіргі кезең дегі сипатты ерекшелігі - салымның денін жаң а қ ұ рылыстан кә сіпорындарды жаң а техникамен қ айта жарақ тандыруғ а жә не қ айта қ ұ руғ а кө шіру, осы мақ саттарғ а жұ мсалатын қ аржының жалпы кө леміндегі ү лесін кө бейту, ө зара машиналар мен жабдық қ а жұ мсалатын шығ ынның ү лес салмағ ын арттыру. Шағ ын жә не орта бизнес субъектілерін тікелей жә не кө лбеу интеграциялау.

Инвестиция саясатында кү рделі қ аржы салу қ ұ рылымына ерекше назар аударылады. Бұ л орайда, ө ң деуші ө неркә сіптің Инвестициялық тұ тымдылығ ын арттыру жә не қ осымша қ ұ ны жоғ ары тауарларды ө ндіруді демеу ү шін, Ү кімет ө зінің ә рбір Инвестициялық жобағ а қ атысуына байланысты дә лме-дә л шешімдерге келуі керек. Тұ тастай алғ анда, Инвестициялық ахуалдың тұ рақ тылығ ы жә не келісім-шарттардың сақ талуына кепілдік жасау қ амтамасыз етілетін болады. Дамудың қ аржы институттарын қ ұ ру қ ысқ а мерзімдік міндеттер қ атарына жатады, нақ ты сектордың дамуы ү шін зор маң ызы бар.

1. Қ азақ станның Инвестициялық қ оры. Бұ л қ ор қ осымша қ ұ ны жоғ ары тауарлар шығ аратын компания-лардың капиталын жасақ тауғ а ү лестік тұ рғ ыдан қ атысады.

2. Инновациялық қ ор. Бұ л қ ор озық технологияларды жасау мен енгізуді, ғ ылыми зерттеулер мен инновациялық жобаларды талдап-жасауды қ аржыландырады.

3. Экспортты қ амсыздандыру корпорациясы. Ол сыртқ ы нарық тарғ а ө нім шығ аратын Қ азақ стан кә сіпорындарына қ олдау кө рсетуді қ амтамасыз етеді

4. Отандық кә сіпорындарды тікелей несиелеуді дамыта тү су ү шін даму банкінің жарғ ылық қ орын ө cipy де кө зделеді.Индустриялық стратегияны жү зеге асырудың маң ызды факторы ретінде мемлекет пен жеке сектордың тың тұ рпатты жаң а қ арым - қ атынастарын қ алыптастыруды атауғ а болады.

Қ олғ а алынғ ан ic-шаралардың бә рі де нақ тылы ғ ылыми-технологиялық саясатпен тиянақ талуғ а тиіс екендігі талассыз. Ғ ылым мен білім тұ рақ ты экономикалық даму факторлары ретінде қ арастырылуда, сондық тан да ғ ылым мен білімнің бү гінгі заманғ а сә йкес келетін жү йесін жасау, Ү кіметтің ic-қ имылындағ ы басым бағ ыттар қ атарына қ осылады. Қ азақ станның ғ ылыми-техникалық секторы ү лкен ә леуетке ие, ол ә леует елдің ә леуметтік-экономикалық даму мақ саттарына барынша жұ мсалады, ә лемдік тә жірибеде сыннан ө ткен инновациялық даму тә сілдері біздің елімізде де қ олданысқ а енетін болады. Бұ л тә сілдердің алғ ашқ ысы технология мен қ ұ рал-жабдық тардың халық аралық нарығ ын тартуғ а келіп тіреледі Оның негізгі тетіктері - трансфер жә не технологияны бейімдеу орталық тары, лизинг бойынша қ ұ рал-жабдық алу, франчайзингті қ олдану, бірлескен кә сіпорындар қ ұ ру ү шін мү мкіндіктерді кең ейту. Екінші тә сіл – тө л ғ ылыми техникалық ә леуетті арттыруғ а негізделеді. Бұ л бизнес-инкубаторларды, технопарктерді, ғ ылыми-техникалық ө німдерді тү пкілікті ө нім дең гейіне жеткізетіндей етіп ө ң дейтін орталық тарды қ оса қ амтитын мамандандырылғ ан венчурлық инфрақ ұ рылымды талап етеді.

Осы тә сілдерді бip-бipiмен салалас-сабақ тас ете, мемлекеттік бюджет пен инновациялық қ ордың мү мкіндіктерін пайдалана отырып, сондай-ақ нормативті-. қ ұ жаттық негізді жетілдіре келіп: " Біз Қ азақ стан ө неркә сібіндегі онды ө згерістерге тың cepпін беретін боламыз" - деді Даниал Ахметов.

2002 жыл ішінде ИДБ (Ислам Даму Банкі) жобаларды, сауда операцияларын, сонымен қ атар жобаларғ а техникалық ық пал жасауларды қ оса есептегенде, қ ызметтің алуан тү рін жү зеге асыруғ а 2, 34 миллиард ислам динары кө лемінде (3, 08 миллиард АҚ Ш доллары) қ аржыны бекіткен. Ү стіміздегі жылы банк «Сукук» халыкаралық қ ұ нды қ ағ аздарын 300 миллион АҚ Ш доллары кө лемінде шығ арды. Бұ л банктің тарихында қ аржыны жұ мылдыруғ а бағ ытталғ ан қ ұ нды қ ағ аздар нарығ ына жасағ ан бірінші қ адамы болып табылады. Ө ткен жылдың соң ында (қ айтарылғ ан операциялардан басқ алары) ИДБ бекіткен қ аржы 23, 14 миллиард ислам динарын (30, 40 миллиард АҚ Ш доллары) қ ұ рағ ан. Осы операциялардың 63 пайызы сауда жасауғ а, ал 35 пайызы жобаларды қ аржыландыру мақ сатына пайдаланылғ ан. Қ алғ ан қ аржы арнаулы кө мек жә не техникалық ық пал бағ дарламалары бюджетіне аударылғ ан. Қ азақ стан 1995 жылы банкке мү ше болып кіргеннен бастап еліміз бен банк арасындағ ы ынтымақ тастық тың қ уаттылығ ын сезіне тү суде.

Ислам даму банкінің Қ азақ станның жеке банктерімен ынтымақ тастығ ы да - біз ү шін нә рлі бастау болды.

Қ азақ станның ислам даму банкінің бағ дарламалары мен институттарына қ атысуының да келешегі кемел.

Тә уелсіздік жылдары ішінде біздің еліміз батыл да байсалды экономикалық реформаларды жү зеге асырды.

«Акционерлік қ оғ амдар туралы», «Қ аржы нарығ ын мемлекеттік реттеу жә не қ адағ алау туралы», «Сақ тандыру тө лемдерін кепілдендіру туралы» заң дар осының дә лелі.

Бү гінгі кү ні біз ә лемде Қ ытайдан кейін екінші орынғ а шық тық. Алдағ ы уақ ытта ішкі жалпы ө німнің орташа жылдық ө німін 7-7, 5 пайыз шегінде кө теріп, оның жан басына шақ қ андағ ы дең гейін 2004-ші жылы 2700 АҚ Ш доллары сомасына дейін жеткізуді қ амтамасыз ету қ арастырылады. Инфляция дең гейі 7, 2 пайыз болды.

ХВҚ мен шетелдік жетекші зерттеу орталық тарының ө кілдері, дә йекті макроэкономикалық саясат пен тиімді қ ұ рылымдық реформаларды жү зеге асырудың нә тижесінде, Қ азақ стан қ aзiргi кезде экономикалық дамудың қ арқ ыны бойынша Орталық Азия елдері мен басқ а да бұ рынғ ы кең естік мемлекеттерден ә лдеқ айда озық екенін атап ө туде. Мә селен, ә лемге танымал «Муддис» жэне «Смэндард энд Пуурс» Рейтинг агентіктерінің бағ алауы бойынша, біздің, республика ТМД елдерінің арасында ең биік несие рейтингіне ие болып отыр. «Муддис» агентігінің директоры Л.Джексон-Мурдың пікіріне қ арағ анда, Қ азақ стан ішкі-саяси тұ рақ тылық, заң намалық базаның сә йкестілігі, шeтeлдiк инвестицияларды тартуғ а қ ажетті жағ дайлар туғ ызу жә не мемлекеттік қ аржы жү йесінің институттық негіздері секілді кө рсеткіштер бойынша Ресейден, Украинадан, Беларусьтен, Ө збекстаннан жә не ТМД-ның басқ а елдерінен ә лдеқ айда алда келеді.

Ел экономикасы жоғ ары қ арқ ынмен ө ciп келеді. 2001 жылы ІЖӨ ө сімі 13, 2 пайыз болып, рекордтық дең гейге жетті, 2002 жылы ол 9, 5 пайызды қ ұ рады. Тө рт жылдағ ы ІЖӨ -нің нақ ты ө ciмi 40 пайыз болды. Оның ү стіне қ aзiргi кезде ел экономикасында жекеменшік сектор ү лкен рө л атқ арып отыр, онда ел ІЖӨ -нің 70 пайыздан астамы ө ндіріледі, бұ л ретте экономиканың барлық саласы дерлік тұ рақ ты ө сімге жетуде.

Біз 2015 жылғ а дейінгі мерзімге арналғ ан елімізді индустриялық -инновациялық дамыту стратегиясын қ абылдадық, онда ө неркә сіптік ә леуетті осы заманғ ы технологиялар негізінде 3, 5 есе ү лғ айту тұ рғ ысындағ ы мемлекеттік саясаттың негізгі қ ағ идалары анық талғ ан.

Қ азақ станда мемлекеттік бюджеттің ә лемдік бағ алар конъюктурасына тә уелділігін азайту ү шін қ ұ рылғ ан ұ лттық қ ор жұ мыс істеуде. Қ aзipгi кезде оның кө лемі 2, 2 миллиард долларғ а тең. 2 миллиард доллар жинақ таушы зейнетақ ы жү йесінде шоғ ырландырылғ ан. Бұ ғ ан қ оса біз, жарғ ылық капиталы кө п кешікпей 300 миллион доллар болатын Қ азақ станның мемлекеттік Даму банкін қ ұ рдық. Ол ө ң деу ө неркә сібі мен ө ндірістік инфрақ ұ рылымдағ ы орта жә не ұ зақ мерзімді инвестициялық жобаларды несиелеуге арналғ ан.

Кейінгі уақ ытта республика нарығ ында бірнеше серпінді дамушы банктер ө здерін бірден кө рсете білді, оның ішінде «Валют-Транзит Банк» жылдан жылғ а кө рсеткіштерін тіптен еселей отырып, ө зіне кө ң іл аудартуда.

Егер жеті жыл бұ рын банк активтері 2 млн. тең гені қ ұ раса, қ азіргі уақ ытта 20 млрд.тең геден асады, «Валют-Транзит Банктің» жеке капиталы 4 млрд. тенгеге жетті. Банк Қ азақ стандағ ы ipi банктердің бiрiнші ондығ ына кіреді, оның тарамданғ ан филиалдары, есеп айырысу кассалық бө лімшелері, қ олма-қ ол валюта айырбастау желілері бар.

- Бизнестің ә р кезең і, - дейді Валют Транзит Банк ААҚ Директорлар Кең есінің тө райымы Ә.Ә лкеева-Беляеева, - мейлі қ алыптасу кезең і болсын, бә секелестік ө су жағ дайында кө п кү ш жұ мсауды талап етеді. «Валют-Транзит саудалы маркалы кә сіпорынның кө псалалы қ ызметіне қ атысты айтар болсақ, бұ л сауатты есеп пен тапқ ырлық жә не тың шешімдер нә тижесі. Мұ нда ең бастысы - ә ркімге ө з бө лімі мен дарынын кө рсете білуге кө мектесетін қ олайлы жағ дай қ алыптасқ ан. Тек оны дұ рыс, орынды пайдалана білу қ ажет. Біз қ олма-қ ол валюта айырбастау бекетінен бастағ ан болатынбыз. Айырбастаудың тиімді бағ амы мен қ ызмет кө рсету жағ дайына байланысты біздің қ ызметіміз ү лкен сұ раныста болды.

- Ә рине, кездейсоқ сыз болмайды, бірақ басқ а жағ ынан алып қ арағ анда ә рбір кездейсоқ тық қ олайлы мү мкіншіліктерді тудырады, бұ л зандылық деп есептеймін. Негізінде, біздің бизнесте барлығ ы ой елегінен ө ткізіліп жоспарланады.

Біріншіден, Қ арағ анды Қ азақ станның географиялық орталығ ы. Екіншіден, бұ л - мү мкіншілігі зор индустриялы дамығ ан ө неркә сіптік аймақ. Ү шіншіден, мұ нда ө те жоғ ары парасатты мү мкіншілік бар. Тө ртіншіден, космополиттік аудан бар. Бесіншіден, нарық тағ ы бос қ уыстың болуы. Алтыншыдан, дә л осы жылдары елорданы - Астана қ аласына кө шipy жоспарланды.

Кө птеген біздің жаң а идеяларымыз, жаң а қ ызмет тү рлері болсын, не акцияда болсын ә ріптестер тарапынан қ олдау тауып, банк бизнесінің жү йесіне табысты енгізілуде.

Егер «Валют-Транзит Банк» енгізген соң ғ ы ноу-хоу туралы айтатын болсақ, несиеге қ ол жеткізуді қ амтамасыз ету ү шін банк «ізгi шешім» атты пайызсыз несие беру бағ дарламасын ә зірледі. Иә, иә, пайызсыз несиелер. Бағ дарлама тең дессіз, ө те тиімді жә не де патенттелген.

2003 жылдың қ ыркү йек айында Қ арағ анды қ аласында жалпы пайдалы аумағ ы 20000 шаршы метрді қ амтитын «Валют-Транзит» сауда-каржылық гипермаркеті ашылды, ол толығ ымен ә лемдік қ ызмет кө рсету стандартына сә йкес келеді. Бұ л шара Қ арағ анды қ аласының 70 жылдығ ына арналды. Жә не бұ л банк жоспарлағ ан жаң а жобалардың алғ ашқ ысы ғ ана.