Азақстан Республикасының кендері мен минералдары. Кеннің түзілу шарттары. Кеннің түрлері. Геохимия заңдары.

Геохимияның ғ ылым ретінде қ алыптасуы

Геохимия – жер қ ыртысының химиялық қ ұ рамы жайлы жә не химиялық элементтердің миграциясы, шашырауы жә не концентрациясы жайлы ғ ыфлым. Ең алғ аш біздің елімізде ХХ ғ асырдың басында пайда болғ ан.

Геохимияның ғ ылым ретінде қ ұ рылуында В.И. Вернадскийдің, А.Е.Ферсманның жә не В.Н.Гольдшмидтің ең бектері жетекші рольді атқ арады.

Ө зінің қ ысқ а ғ ана даму уақ ыты аралығ ында екі ғ ылымның (геология жә не химия) негізінде дамитын геохимия ү лкен жетістіктерге жетіп, геологиялық ғ ылымдар циклінде минералогия жә не петрография ғ ылымдары сияқ ты ө зінің орнын тапты.

1924 жылы В.И.Вернадский геохимия нені зерттейтінін анық тағ ан:

1) Жер қ ыртысының химиялық элементтерін, яғ ни атомдарын, олардың тарихын, таралуын жә не кең істікте – уақ ытта қ озғ алуын жә не олардың генетикалық байланысын;

2) Кейбір элементтердің жер қ ыртысындағ ы жә не оның кейбір бө ліктерінде сандық жә не сапалық таралуын;

3) Элементтердің орын ауыстыру (миграция), шашырау немесе жиналу заң дылық тарын;

4) Жер қ ыртысының ә ртү рлі жағ дайындағ ы элементтердің ө зара байланыс заң дылық тарын;

5) Тірі заттардың, таужыныстардың, топырақ тың қ ұ рылысында элементтердің қ атысу заң дылығ ын.

Геохимия атомды зерттеу негізінде пайда болғ ан. Химиялық элемент, минералдардың жә не таужыныстардың химиялық қ ұ рамы, кендерді жә не пайдалы минералдарды іздеу тү сініктері бұ рыннан келе жатқ ан тү сініктер. Бұ л тү сініктер б.э.д. 460-370 ж.ж. Демокриттің, Аристотельдің жұ мыстарында жә не де Авиценнаның (985-1057), Бойлдың (1627-1691), Лавуазьенің (1743-1794) жә не т.б. жұ мыстарында кө рсетілген.

М.В. Ломоносовтың (1711-1765) жұ мыстарында терең геохимиялық идеалар жатыр. Оның жұ мыстарындағ ы ең негізгісі табиғ аттың қ ұ былыстарына химиялық бағ ытпен жә не тарихи тұ рғ ыдан қ арау. М.В. Ломоносовтың жұ мыстарының негізінде заттың атомдық қ ұ рылысының гипотезасы жатыр. Ол жаратылыстанудың негізгі заң ы болып келетін жә не геохимиялық қ ұ былыстарғ а маң ызды болатын, яғ ни табиғ аттағ ы химиялық элементтердің миграция процесін тү сіну ү шін «Заттың жә не энергияның сақ талуы» атты заң ды шығ арғ ан. М.В.Ломоносовтың геохимиялық кө зқ арастарының негізінде біз ө мір сү ретін ө мірдің ө гергіштігі жайлы идеялар жатыр. М.В. Ломоносов қ азіргі ғ ылымғ а да қ ажетті бірқ атар геохимиялық идеяларды айтқ ан: минералдардың жаралуының жағ дайы жайлы; минералдардың жә не элементтердің парагенезисі жайлы; геохимиялық іздеудің критерийі ретінде минералдардың типоморфтық қ асиеттері жайлы; химиялық элементтердің миграциясы туралы; минералдар жаралудағ ы тірі организмдердің ролі жайлы жә не т.б.

М.В. Ломоносовтың геохимиялық идеяларын В.М. Севергин, В.И.Вернадский, А.Е.Ферсман жә не т.б. орыс жә не қ азіргі ғ алымдар дамытқ ан.