Мәтінді форматтау

HTML-да шрифтерді ө згертуді екі нысанада жасауғ а болады. Олар физикалық жә не логикалық стильдер болып табылады.

Физикалық стиль мағ ынасында браузерге тікелей ағ ымдағ ы шрифтерді модификациялауғ а нұ сқ ау беру деп тү сінуге болады. Мысалы < B> жә не < /B> тегтері арасындағ ы мә тін қ ою шрифт болып жазылады, ал < I> жә не < /I> арасындағ ы мә тін кө лбеу шрифтпен жазылады. Тағ ы да ерекше тегтер ретінде < TT> жә не < /TT> тегтерін айтуғ а болады. Олардың арасына алынып жазылғ ан мә тін жазба машинкасында жазылғ андай етіп браузер экранында кө рінеді.

Логикалық стильдерді мә тіннің кейбір бө ліктерін (сө здерді) ерекшелендіріп жазу кезінде қ олданылады. Логикалық стильдерге:

< EM> …< /EM> - Emphasis деген ағ ылшын сө зі – акцент.

< STRONG> …< /STRONG> - Strong emphasis деген ағ ылшын сө зі – кү шейтілген акцент.

< CODE> …< /CODE> - бастама мә тіндердің бө ліктерінде қ олданғ ан дұ рыс.

< SAMP> …< /SAMP> - Sample деген ағ ылшын сө зі – ү лгі. Программалармен экран бетіне шығ атын хабарламалардың ү лгілерін жазғ анда қ олданғ ан дұ рыс.

< KBD> …< /KBD> - Keybord деген ағ ылшын сө зі – пернелер тақ тасы (клавиатура). Пернелер тақ тасынан не енгізілетенін нұ сқ ағ ан кезде қ олданғ ан дұ рыс.

< VAR> …< /VAR> - Variable деген ағ ылшын сө зі – айнымалы. Айнымалылардың аттарын жазғ анда қ олданғ ан дұ рыс.

HTML мә тіннің бү тін абзацтарының кө ріністерін анық тауғ а мү мкіндік береді. Абзацтарды тізімдер тү рінде кө рсетуге, оларды экран бетіне форматталғ ан тү рде шығ аруғ а немесе экранның сол жақ шетін ұ лғ айтуғ а болады. Осының бә рін келесі тү рде жасауғ а болады:

Номерленбеген тізімдер: < UL> …< /UL>

< UL> …< /UL> арасына алынғ ан мә тін номерленбеген тізім ретінде қ абылданады. Тізімнің ә р элементін < LI> тегімен бастау керек. ә р элементтің белгісін < UL> тегіне жазылатын TYPE атрибутымен шең бер (circle), боялғ ан шең бер (disk) жә не боялғ ан квадрат (square) беруге болады.

Номерленген тізімдер: < OL> …< /OL>

Номерленген тізімдер номерленбеген тізімдерге ұ қ сас, тек қ ана ә р элементті белгілейтін белгілердің орнына сандармен немесе ә ріптермен беріледі. ә р элемент белгісін TYPE атрибуты арқ ылы бас ә ріптермен де белгілеуге болады. Солайша ә р элементті римдік сандармен де белгілеуге болады. Ал олардың қ ай саннан немесе алфавит бойынша қ аншасыншы ә ріптен бастау керек екендігін START атрибуты кө мегімен кө рсетуге болады. Егер атрибуттар кө рсетілмесе, онда жай сандармен белгіленеді.

Анық тама тізімдері: < DL> …< /DL>

Анық тама тізімдері басқ а тізімдерге қ арағ анда ө згеше болып келеді. < LI> тегтерінің орнына < DT> (Definition Term – анық таушы термин) жә не < DD> (Definition Definition – анық тама анық тамасы) тегтері қ олданылады.

HTML қ ұ жатына бейне (сурет) қ ою ө те оң ай. Ол ү шін тек қ ана сізде GIF (*.gif кең ейтілуі бар файлдар) немесе JPEG (*.jpg немесе *.jpeg кең ейтілулері бар файлдар) форматындағ ы бейне жә не HTML мә тінінен бір жол ғ ана керек.

Кесте < TABLE> тегімен басталып < /TABLE> тегімен аяқ талады. < TABLE> тегі бірнеше атрибуттарды қ абылдай алады:

ALIGN – қ ұ жат шекарасы бойынша кестені орналастырады. Мә ндері: LEFT, CENTER, RIGHT (сә йкесінше сол, орта жә не оң жақ тар).

WIDTH – кесте ені. Мә ні ретінде пиксел тү рінде немесе браузер экранының еніне шақ қ андағ ы пайыз тү рінде кө рсетуге болады.

BORDER – кестенің сыртқ ы рамкасының жә не ұ яшық тарының рамкасының қ алың дығ ын анық тайды (пикселмен). Егер атрибут кө рсетілмесе, онда кесте рамкасыз кө рсетіледі.

CELLSPACING – кесте ұ яшық тары арасындағ ы арақ ашық тық ты пикселмен анық тайды.

CELLPADDING – ұ яшық рамкасы мен мә тін арасындағ ы арақ ашық тық ты пикселмен анық тайды.

Кестеге < CAPTION> жә не < /CAPTION> тегтері кө мегімен кестенің тақ ырыбын қ оюғ а болады.

Ақ парат тү сінігі. Семантикалық, сиктаксистік жә не прагматикалық ақ парат

Ақ парат- информация сө зі латынның «informatio» деген сө зінен шық қ ан, яғ ни істің жай кү йі немесе біреудің іс-ә рекеті турвлы ақ парат мә лімдеме немесе қ андай да бірннә рсе туралы деректер жиыны.Деректерді ақ паратпен тең естіруге болмайды. Ақ парат ол қ абылданып алынғ ан тү сінікті жә не бағ аланғ ан жаң а білім. Яғ ни қ абылданды-тү сінікті жә не бағ аланды деген ү ш сү згіден ө ткен мә лімет. Ақ паратты ү ш дең гейде синтаксистік, семантикалық жә не прагматикалық қ арауғ а мү мкіндік береді. Ақ параттың қ асиеттері: ө зектілігі, толық тығ ы, объективтілігі, жеткіліктігі, адекваттылығ ы, қ олжетімділігі.

Семантикалық ақ парат (семантическая информация; semantic information) — адам табиғ и тіл кө мегімен басқ а адаммен немесе интеллектік жү йемен қ атынас қ ұ ру процесінде тү сінілетін жә не тү сініктеме беретін белгілі бір мағ ынағ а ие ақ парат. Семантикалық ақ паратқ а жатпайтын ақ паратқ а мысал ретінде кодталғ ан мә ліметтерді алуғ а болады.

ғ ылыми-ақ параттық іс-ә рекеттің кейбір тү рлерін, оның ішінде
индекстеуді, автоматты реферлеуді, машиналық аударманы формальдау
жә не автоматтандыру мә селелерін шешумен байланысты
синтактикалық мә селелер топтарын зерттейді.

ақ паратты кодтау ә дістерін сипаттайтын – прагматикалық

Синтаксистік фильтр – тасымалдаушыда сақ талынатын немесе жіберілетін таң балар тізбегінде олардың мағ ыналық мә ні жоқ бө ліктері болуы мү мкін. Осы бө ліктер синтаксистік шуды қ ұ райды жә не оларды синтаксистік фильтр анық тайды. Фильтр дұ рыс (мағ ыналы) жә не дұ рыс емес (мағ ынасыз) таң балар тізбектерін айыра алатын шешуші ережелердің жиынынан қ ұ ралады. 2. Семантикалық фильтр – семантикалық шудың алғ ашқ ы аспектісі қ абылданатын хабарламада жаң а мә ліметтердің болмауымен байланысты, яғ ни хабарлама тұ тынушының білімін кең ейтеді. Семантикалық шудың 2-ші аспектісі синтаксистік фильтрден жалғ ан хабарламаның ө туімен байланысты. 3. Прагматикалық фильтр – ақ параттың тұ тынушы ү шін қ ұ ндылық дең гейін анық тайды. Прагматикалық бағ алау элементтері ә детте ақ параттың толық тығ ын (қ ұ былысты толық сипаттайтын) оның уақ ытқ а сә йкестілігін, ық шамдылығ ын, қ олданымдылығ ы жә не қ ол жетімділігін қ амтиды.

Ақ параттың сандық мө лшері; Хартли мө лшері; Шеннон мө лшері:

ақ паратты ө лшеу бірліктері. Бү гінгі таң да ақ паратты ө лшеуге келесі тә сілдер қ олданылады:

1. кө лемдік,

2. энтропиялық (анық талмағ андық),

3. алгоритмдік.

1 – тә сіл ақ паратты ө лшеудің ең қ арапайым жә не дө рекі тә сілі болып табылады. Сондық тан бұ л тә сілдегі ақ параттың ө лшем бағ асын ақ парат кө лемі деп айтуғ а болады.

Хабардағ ы ақ парат кө лемі – бұ л хабардағ ы символдар саны.

Қ андайда бір санды ә ртү рлі тә сілмен жазып кө рсетуге болатындық тан: «жиырма бір», 21, 11001, ХХI – бұ л ақ паратты ө лшеу тә сілі хабарды бейнелеу тү ріне сезімтал болып келеді. Есептеуіш техникада барлық сақ талғ ан жә не ө ң делген ақ парат ө зінің табиғ и тү ріне (сан, мә тін, бейне) қ арамастан екілік пішінде (формада) кө рсетіледі. Бұ л жү йеде екі символдан (0 жә не 1) тұ ратын алфавит пайдаланылады. Осындай стандартау екі стандарттық ө лшем бірлікті: бит жә не байтты қ олдануғ а мү мкіндік берді. Байт – 8 биттен тұ рады.

Ақ паратты ө лшеудің 2 – тә сілі ақ парат жә не ақ паратты кодтау теориясында қ олданылады. Бұ л жерде келесі модель іске асырылады. Ақ паратты қ абылдаушы кейбір оқ иғ алар болуы мү мкін екенін біліп отырады. Кө п жағ дайда бұ л оқ иғ алар жалғ ан ақ парат ә келуі мү мкін, сондық тан қ абылдаушы ақ паратты кейбір ық тималдылық пен қ абылдайды. Жалпы анық талмағ андық (энтропиялық) ө лшемі осы ық тималдылық тар жиынының кейбір математикалық тә уелділігімен ө лшенеді. Хабардағ ы ақ парат саны хабарды қ абылдағ аннан кейін осы ө лшемнің қ аншалық ты тө мендегенімен анық талады.

Мысыл ретінде 32 картадан біреуін таң дау ық тималдылығ ы.

Ақ парат теориясында ақ паратты ө лшеуге келесі формула пайдаланылады:

H = log2m, (1)

Мұ нда H – энтропия, m – бірдей ық тималдылық пен алынғ ан таң дау саны (егер m=2, онда H = 1).

К.Шенон ақ паратты ө лшеуге басқ а формуланы ұ сынды:

Формула Хартли: I = log2N

мұ нда Pj – j символды таң дау ық тималдылығ ы.

Ақ паратты ө лшеудің 3 – тә сілі алгоритмдік теориясында пайдаланылады

Ақ параттық жү йе (АЖ) басқ ару функциясын ө ндіру ү шін ақ паратпен ә ртү рлі рангтегі жұ мысшыларды қ амтамасыз ететін объект туралы ақ паратты жинау, жіберу, қ айта ө ң деу бойынша коммуникациялық жү йені кө рсетеді.

Ақ параттық жү йелер ақ паратты ө ң деудің қ азіргі индустриясының негізгі ерекшеліктерін қ анағ аттандырады. Олар басқ ару жә не шешім қ абылдауды ұ йымдастырады жә не қ абылданатын шешімнің сапасын, толық тығ ын, нақ тылығ ын, дұ рыстығ ын жә не ө з уақ ытында берілуін ә лдеқ айда жоғ арлатады. Ақ параттық жү йелер функциялары есептің екі класымен ө ндіріледі: ақ параттық жә не технологиялық.

Ақ параттық есептер ақ паратты қ айта ө ң деу жә не кө рсетуді қ амтамасыз етеді, ол адаммен басқ ару жә не шешім қ абылдау процесінде пайдаланылады. Технологиялық есептер деректер базасын белсендендірумен, оларды бү тіндік жағ дайында қ олдаумен, эксплуатациямен, ақ параттық жү йені баптаумен байланысты.

Ақ параттық жү йелерге келесі талаптар қ ойылады:

• Жаң а функционалды облыстарғ а ө згертуге жә не баптауғ а қ абілеттілігі;

• Уақ ыттың қ ажет периодында пайдаланушылар сұ ранысына жү йенің реакциясы;

• Қ осымшаларды кең ейту жә не жаң а қ осымшаларды қ осуғ а мү мкіндігі;

• Есептеу ресурстарын пайдалану тиімділігі.

Ақ параттық жү йлерді қ ұ рудың итерациялық процедуралары.

Ақ параттық жү йелер екі топқ а бө лінеді: фактографиялық жә не қ ұ жаттық. Фактографиялық ақ параттық жү йелерде белгілі бір объект туралы нақ ты фактілер кө рсетіледі. Фактографиялық ақ параттық жү йелер қ ойылғ ан сұ рағ ың ызғ а бір мағ ыналы, нақ ты жауап береді, мысалы: “ХҚ Ф бірінші курс студенттерінің арасында бокспен шұ ғ ылданатындары кімдер? ” немесе “Астана қ аласы Қ азақ стан республикасының бас ордасы болып қ ай жылы жарияланды? ”. Жалпы фактографиялық акпараттық жү йелерде қ ұ рылымсыз тү рде кө рсетілген мә ліметтер жиындары болуы да мү мкін (текстер, суреттер, дыбыс жә не бейне фрагменттері). Фактографиялық ақ параттық жү йелер барлық салаларда — ғ ылымда, ө ндірісте, мә дениетте, саудада, криминалистикада жә не т.б. қ олданылады. Қ ұ жаттық акпараттық жү йелерде фактографиялық жү йелермен салыстырғ анда, қ ойылғ ан сұ рақ қ а бір мағ ыналы жауап берілмейді. Қ ұ жаттық акпараттық жү йелердің мақ саты- сұ раныстағ ы қ ойылғ ан талаптарды қ анағ аттандыратын қ ұ жаттар тізімін немесе басқ а объектілердің аттарын кө рсету. Мысалы, (адам қ ұ қ ығ ы” деген сө з тіркесі кездесетін заң баптарының тізімін шығ ару.

Деректер қ орының концепциясы.

Мә лімет қ оры (database) - ол ө зі бір немесе бірнеше қ ор астарынан тұ рады (файлдар, кестелер, массивтер), олардың ә рқ айсысы ө зінің агенттік қ орларынан тұ рады (қ ұ жаттар, жазбалар) жазбалар ө здеріне ішкі аттар береді (ISN-intemel sequential number, ЖІН-жазбаның ішкі номері, SDN-Sequential document number жә не т.б.).

1. ақ параттық жү йелердің мә ліметтері операциялық жү йелерді сақ тайтын файлдарда орналасады;

2. файлдардың физикалық қ ұ рылымы белгіленеді, ал мә ліметтердің логикалық қ ұ рылымы оның негізінде кө рсетіледі (мә ліметтердің физикалық жә не логикалық қ ұ рылымы жә не бө лінуі);

3. мә ліметтердің сұ ранысын ө ң деу мә лiметтердi манипуляция жасайтын (ұ йымның мә ліметтерінен программаның тә уелсіздігі) арнайы интерфейс арқ ылы жү зеге асады;

4. программалар біртұ тас пікірдің негізінде мә лiметтердi ө ң дейтiн процедурада жасалады.

Деректер банкіндегі қ олданылатын тілдер: деректерді сипаттау тілі, деректерді тү рлендіру тілі, сұ раныс тілі.

МҚ -да қ олданылатын тілдер: мә ліметтерді сипаттау тілдері, сұ раныс тілдері.

Access ортасына енгізілген VBA (Visual Basic for Applications) тілі – Microsoft Office ортасында қ олдану ү шін арнайы жасалғ ан Basic тілінің бір нұ сқ асы. Ол – тә жірибелі маманғ а мә ліметтер ө ң деудің кү рделі процедураларын программалауғ а мү мкіндік береді. Формалар мен басылымдарды (отчет) қ арап отырып, олардың соң ғ ы қ ағ азғ а тү сетін нә тижелік нұ сқ асының қ андай болатынын білуге болады.

QBE тілі (Query By Example) – ү лгі бойынша сұ раныстар тілі;

SQL (Structurend Query Language) – сұ раныстардың қ ұ рылымдық тілі.

SQL тілінің қ ұ рамы: Реляциялық операциялар. Мә ліметтермен кү рделі ә рекеттер тілінің бұ йрық тары. SQL тілі кестеде сақ талынатын байланысқ ан ақ параттар жиыны болатын мә ліметтердің реляциялық қ орын қ ұ руғ а жә не жұ мыс жасауғ а мү мкіндік береді. QBE тілінде сұ раныстардың кө мегімен келесі негізгі операцияларды орындауғ а болады: мә ліметтерді модификациялау(ө згерту), жазбаларды жою, жаң а жазбаларды қ ою, мә ліметтердегі есептеулерді жү ргізу, мә ліметтерді таң дау.

Деректермен манипуляция жасау тілі МҚ БЖ ДИСОД файлдар жазбаларының элементтерінің аттары дең гейіндегі қ ордағ ы мә ліметке ДИСОД-тың программалық компоненттері жә не iшкi баптан рұ қ сатын қ амтамасыз етедi. Деректермен манипуляция жасау тілі мә селенiң бағ дарламаларынан мә лiметке қ арау ү шiн қ ызмет кө рсетедi. Язык манипулирования данными служит для обращения к данным из проблемных программ. Деректермен манипуляция жасау тілі қ олданбалы программаларды жазу кезінде қ олданылады. Деректермен манипуляция жасау тілі мә ліметтің элементтерімен, сондай-ақ олардың логикалық сипаттамаларымен манипуляция жасау ү шін тағ айындалғ ан. Функционалды тү рде тіл тағ айындау, орнату, алмастыру жә не алып тастау процедураларына бө луге болатын жеке процедуралардан тұ рады.

Мә ліметтер қ орының тү сінігі мен анық тамасы. МҚ -ның архитектурасы туралы тү сінігі.

Мә ліметтер қ оры — ө зіндік қ ұ рылымы белгілі, деректерді сипаттаудың, сақ таудың жә не ө згертудің жалпы принциптеріне сү йенген қ ағ идалар арқ ылы байланысқ ан деректердің жиыны. МҚ жай мә ліметтер жиынына н ажыратудың 3 жолы бар:

1) МҚ арнайы бір есептеуіш техникасында сақ талады жә не ө ң деледі.

2)МҚ -дағ ы мә ліметтер жақ сы қ ұ рылымдалғ ан, негізгі елементтер ерекшеленген, типтері мен олардың арасындағ ы байланыстар анық талғ ан, мү мкін болатын операцияларғ а шектеулер қ ойылғ ан.

3)Мә ліметтерді ө ң деу мен іздеу қ амтылғ ан. Деректер қ оры негізгі жә не туынды

обьектілерден тұ рады.

Негізгі обьектілерге:

Ө ріс – деп обьектінің данасының белгілі бір сипаттамасын бір текті анық тайтын, екі ө лшемді кестенің бағ анын айтады.

Жазба – дегеніміз обьектінің нақ ты данасының мә ліметтерінен тұ ратын екі ө лшемді кестенің жолы.

Кесте –ө рістер мен жазбалардан тұ ратын ү лгі, сұ раныс, қ орытынды есеп жә не т.б обьектілерді қ ұ ру ү шін қ олданылатын бастапқ ы мә ліметтердің жиыны.

МS Access-тің туынды обьектілеріне:

Сұ раныс– бір немесе бірнеше байланысқ ан кестелерден қ ажетті мә ліметтерді табу ү шін қ ұ рылады.

Қ орытынды есепті баспағ а шығ атын қ ұ жатты жасау ү шін қ ұ рады.

Ү лгілер қ ордағ ы ө зара байланысқ ан кестелерге мә ліметтерді енгізу жә не оларды ың ғ айлы тү рде қ арап шығ у ү шін қ ұ рылады.

Сонымен қ атар макростар мен модульдер, олар осы процестерді автоматтандыру мү мкіндігін туғ ызып, жаң а меню жү йесін, сұ қ баттасу терезелерін қ ұ ру ү шін қ олданылады

Мә ліметтер ү лгілерінің классификациясы. Ү лгілердің сипаттамасы.

Ү лгі – бұ л мә ліметтер қ ұ рылымы тұ ратын жә не оларды ө ң деу операциялары. Ол кестелер ө рістерінен кұ рылады да, ө згерту тә ртібінде деректерді қ арап шығ у мү мкіндігін береді. Мә ліметтердің тармақ тық ү лгісі қ атаң тә ртіппен байланысқ ан элементтерден тұ рады. Тармақ тық ү лгінің негізгі тү сініктеріне дең гей (уровень), элемент (тү йін-узел), байланыс (связь) жатады.

Тү йін — бұ л қ андай да бір объектіні сипаттайтын деректер атрибуттарының жиыны. Иерархиялық ү лгінің схемасында тү йіндер графтардың жоғ арғ ы нү ктесі ретінде кө рсетіледі. Желілік ү лгіде ә р элемент басқ а кез келген элементпен байланыса алады.

Қ асиеттері:

· Ә р тү йін бір ғ ана тү йінмен байланысады, жоғ арғ ы тү йінді ескермегенде;

· Бір ғ ана тө беден тұ рады, басқ аларғ а бағ ынбайды;

· Ә р тү йіннен тө беге бір ғ ана жол бар;

· Дең гейлері қ атар емес тү йіндерде байланыс орнамайды;

· Алғ ашқ ы дең гейдің байланысы анық талмайды.

Қ атынастарды нормалау. I, II, III, IV нормалау формалары. Нормалау шарттары.

Қ атынастық деректер қ орының жобасы дегеніміз – барлық атрибуттары, қ атынастардағ ы бастапқ ы кілттер жә не де қ ордағ ы деректер бү тіндігін сақ тау принциптерін қ олдайтын кейбір қ осымша қ асиеттері анық талғ ан ө зара байланысқ ан қ атынастарды топтамасы. Неліктен ө зара байланысқ ан қ атынастар дегенге келетін болсақ, сұ раныстардың орындалуы барысында біз қ атынастарды біріктіреміз, сондық тан да бірдей мә ндер барлық кестелерде(қ атынастарда) бірдей белгіленуі тиіс.

Қ атынастық деректер қ орында келесі нормальды формаларды қ арастырамыз:

1) бірінші нормальды форма (1NF); Егер ә рбір бағ ан мен ә рбір жолдың қ иылысуында тек атрибуттардың элементарлы мә ндері орналасқ ан болса, қ атынас сонда ғ ана бірінші нормаланғ ан формада болады.

2) екінші нормальды форма (2NF); Егер қ атынас бірінші нормаланғ ан формада болса жә не қ ұ рамына алғ ашқ ы кілттің атрибуттарынан толық емес функционалдық тә уелділікте болмайтын алғ ашқ ы кілт емес атрибуттар кірмесе онда ол екінші нормаланғ ан формада болады.

3) ү шінші нормальды форма (3NF); Егер қ атынас екінші нормаланғ ан формада болса жә не атрибуттар арасында транзитивтік тә уелділік болмаса онда ол қ атынас ү шінші нормаланғ ан формада деп аталады.

4) Бойс— Коддтың нормальды формасы (BCNF); Егер қ атынас ү шінші нормаланғ ан формада болса жә не қ атынастың ә рбір детерминанты қ атынастың мү мкін кілті болатын болса, онда ол қ атынас Бойс—Коддтың нормаланғ ан формасында.

4) тө ртінші нормальды форма (4NF); Егер кө пмә нді функционалды А -» В тә уелділігі болса жә не R қ атынасының басқ а атрибуттары Адан функционалды тә уелді болса, онда R қ атынасы тө ртінші нормаланғ ан формада (4NF).

5) бесінші нормальды форма, немесе проекция-біріктіру формасы (5NF немесе PJNF).

Нормальды формалардың негізгі қ асиеттері:

-Ә рбір келесі нормальды форма алдың ғ ысының қ асиеттерін жақ сарту нә тижесінде алынады;

-Келесі нормальды формағ а ө ту барысында алдың ғ ы нормальды формалардың қ асиеттері сақ талады.

-Декомпозициялау барысында кері қ айту проблемасы туады, яғ ни бастапқ ы схемағ а оралу.

-Декомпозициябір схеманы келесісімен ауыстырғ ан кезде МҚ -ның схемаларының эквиваленттілігін сақ тауы керек.