Главная страница Случайная страница
Разделы сайта
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Тәуелдік жалғау
|
|
| Қ азақ тілінде қ андай да бір заттың кімге меншікті екенін тә уелдік жалғ ау арқ ылы білдіріледі І жақ жалғ аулары: В казахском языке любой конкретный предмет кому-то принадлежит и это отношение выражается при помощи окончания принадлежности. І лицо имеет следующие окончания: жекеше кө пше | |||
| Менің | Мой, моя, мое | Біздің | Наш (наше, наша) |
| Егер сө з дауысты дыбысқ а аяқ талса: | |||
| ана+м | мама | ана+мыз | ... мама |
| ә ке+м | отец | ә ке+міз | ... отец |
| Егер сө з дауыссыз дыбысқ а аяқ талса: | |||
| ұ стаз+ым | учитель | ұ стаз +ымыз | ... учитель |
| дә рігер+ім | врач | дә рігер+іміз | ... врач |
| Екінші жақ тың жалғ аулары: Второе лицо имеет след знач. жекеше кө пше | ||||||
| Сенің, | Твой, твоя, твое | Сендердің | Ваши, ваша | |||
| Егер сө з дауысты дыбысқ а аяқ талса: | ||||||
| ана+ң | мама | ана+ларың | ...мама | |||
| ә ке+ң | отец | ә ке+лерің | ...отец | |||
| Егер сө з дауыссыз дыбысқ а аяқ талса: | ||||||
| ұ стаз+ың | учитель | ұ стаз+дарың | ...учитель | |||
| дә рігер+ің | врач | дә рігер+лерің | ...врач | |||
| ІІ жақ (сіздің, сіздердің) жекше кө пше | ||||||
| Сіздің | Ваш, ваша, ваше | Сіздердің | Ваши | |||
| Егер сө з дауысты дыбысқ а аяқ талса: | ||||||
| Ағ а+ң ыз | брат | Ағ а+ларың ыз | братья | |||
| Іні+ң із | Младший брат | Іні+лерің із | Младшие братья | |||
| Егер сө з дауыссыз дыбысқ а аяқ талса: | ||||||
| Ұ стаз+ың ыз | учитель | Ұ стаз+дарың ыз | учителя | |||
| Дә рігер+ің із | врач | Дә рігер+лерің із | врачи | |||
| ІІІ жақ (Ол, олар, олардың) жекше кө пше | |||
| Ол-Оның | Его(ее) | Олар-Олардың | Их |
| Егер сө з дауысты дыбысқ а аяқ талса: | |||
| Ағ а+сы | брат | Ағ а+лары | братья |
| Ә ке+сі | отец | Ә ке+лері | отцы |
| Егер сө з дауыссыз дыбысқ а аяқ талса: | |||
| Ұ стаз+ы | учитель | Ұ стаз+дары | учителя |
| Дә рігер+і | врач | Дә рігер+лері | врачи |
Ілік септік
| Ілік септік меншіктілікті білдіреді. Кімнің? Ненің? | ||
| мысалы | Жалғ аулардың жалғ ануы | Орыс тіліндегі баламасы |
| қ ұ рылысшы+ның киімі? мұ ғ алім+нің сө зі | дауысты; м, н, ң | одежда строителя слова учителя |
| ұ стаз+дың ә ң гімесі колледж+дің студенті | ү нді: р, й, у, л; ұ яң: з; | рассказ учителя студент колледжа |
| жұ мыс+тың уақ ыты мектеп+тің ауласы | қ атаң; ұ яң: в, г; | рабочие время школьный двор |
| Ілік септік ө зінен кейін тә уелдік жалғ аудың тұ рғ анын талап етеді. |
Ауыспалы осы шақ
Кү нделікті дағ дылы болып жатқ ан іс-қ имылды білдіретін шақ тың тү рін ауыспалы осы шақ деп атаймыз.
Ет+-а, -е, -й+жіктік жалғ ау
-а, -е > дауыссыз дыбыстан кейін;
| І Мен бар-а-мын, кел-е-мін | І Біз бар-а-мыз, кел-е-міз |
| ІІ Сен бар -а-сың, кел-е-сің | ІІ Сендер бар-а-мыз, кел-е-міз |
| Сіз бар-а-сыз, кел-е-сіз | Сіздер бар-а-сың дар, кел-е-сің дер |
| ІІІ Ол бар- а-ды, кел-е-ді | ІІІ Олар бар-а-ды, кел-е-ді |
-й> дауысты дыбыстан кейін;
| І Мен оқ -и-мын, сө йле-й-мін | І Біз оқ -и-мыз, сө йле-й-міз |
| ІІ Сен оқ -и-сың, сө йле-й-сің | ІІ Сендер оқ -и-сындар, сө йле-й-сің дер |
| Сіз оқ -и-сыэ, сө йле-й-сіз | Сіздер оқ -и-сыздар, сө йле-й-сіздер |
| ІІІ Ол оқ -и-ды, сө йле-й-ді | ІІІ Олар оқ -и-ды, сө йле-й-ді |
|
|