Тыңдаймыз. Оқимыз.

«Бюджет» сө зі тікелей аударғ анда «ә миян» деген сө зді береді. Тұ рмыстық дең гейде бұ л сө з ақ ша шығ ыстары мен кірістерін есепке алуды білдіреді. Бюджет екі бө лікке бө лінеді — кіріс жә не шығ ыс. Біріншіден, отбасының барлық шығ ындарын анық тап, оларды топтастыра білу қ ажет: қ ажетті шығ ындар мен уақ ытша шығ ындар. Кейініректе бірінші санаттың шығ ындарынан азық тану, коммуналдық қ ызметтер, кө лік, балаларды оқ ыту сияқ ты отбасылық бюджеттің негізгі кө рсеткіштері қ алыптастырылады. Уақ ытша сипаттағ ы шығ ындарғ а жоспарлы (аяқ -киім жө ндеу, туыстарғ а сыйлық алу, кү тпеген жағ дайлар) жә не уақ ытша «кө ң іл-кү йді кө теретін» жоспарланбағ ан шығ ындар жатқ ызылады. Шығ ындардың соң ғ ы аталғ ан тү рлерін біртіндеп қ ысқ арта бастау қ ажет, себебі олар отбасылық бюджетке орны толмайтын нұ қ сан келтіріп жатады.

Отбасы бюджеті – отбасылық қ аржы, отбасы қ аражаты дегенді білдіреді. Отбасы бюджеті ә ке мен ананың, сонымен қ атар отбасы мү шелерінің ең бекақ ысынан тұ ратын ақ шалай қ аражат. Ә ке – отбасының отағ асы, асыраушысы болғ андық тан, ол кісіге отбасы бюджеті жү ктеледі.

Дә стү рлі тү рде отбасы бюджетінің ү ш тү рі бар деп саналады: бірлескен, бірлескен-жеке жә не жеке бюджет. Отбасылық бюджеттің ең кең тарағ ан тү ріне бірлескен тү рі жатады. Мұ нда ерлі-зайыптылар қ олда бар соманы қ алай жұ мсау керектігін бірігіп шешеді жә не келешек шығ ындарды талқ ылап, бюджетті бірлесіп жоспарлайды. Жеке бюджет тү рінде ерлі-зайыптылар, керісінше, бюджеттерін дербес тү рде қ ұ растырады. Бюджеттің бірлескен-жеке тү рінде ерлі-зайыптылар ү й шығ ындарын бірге кө тереді, бірақ одан қ алғ ан ақ шаларын ә ркім ө з қ ажеттілігіне жұ мсайды.

Отбасы бюджетіне байланысты отбасылар: дә улетті отбасы, орташа немесе қ арапайым отбасы, жағ дайы тө мен отбасы болып қ арстырылады. Мысалы, дә улетті отбасының отбасылық қ аражатының кө лемі ү лкен, ауқ ымды болады, соғ ан байланысты қ аражат кө п жұ мсалады. Ал, қ арапайым отбасы бюджетінде қ аражат есеппен, шектеулі жә не ү неммен жұ мсалады. Дегенмен, қ ай отбасы болмасын, ө з отбасылық қ аражатын ү неммен, есеппен, жоспармен жұ мсай алса, сол отбасы ө з кө здеген мақ сатына жетеді.

Біздің елімізде кө п балалы жә не жаң а туылғ ан нә рестеге отбасы бюджетіне қ осымша тө лемақ ы, жә рдемақ ы тө ленеді.

Кейбір шет мемлекеттерде отбасы бюджетіне мемлекет тарапынан ү лкен қ олдау кө рсетіледі. Мысалы, сә би ө мірге келген кезден бастап банкте есепшот ашылып, ол 18 жасқ а толғ анда беріледі. Бұ л ә р азаматтың ө з бетінше отбасын қ ұ рып, ары қ арай ө мір сү руіне кө мектеседі. Біздің елімізде ондай ә лі қ арастырылмағ ан.

Біздің отбасымызда отбасылық қ аражатты кө бінесе ә кем табады. Анам да ең бек етеді. Екеуі бірге отбасылық бюджетті жоспарлап, ү немдеп жұ мсайды. Мен ол кісілерді ү лгі тұ тамын, жә не ө те бағ алаймын.