Азақстан 2030» тұжырымдамасындағы мемлекеттілік және құқық мәселелері

(источник: Қ азақ стан-2030)

Кең ес Одағ ы ыдырағ аннан кейін мемлекеттік қ ұ рылыс пен басқ ару мә селелерін кө п ретте жаң адан шешуге тура келді. Ең алдымен бұ л жаң а тә уелсіз мемлекеттің ө мір сү руінің заң дық -қ ұ қ ық тық негізін қ амтамасыз етуге, ә леуметтік-саяси тұ рақ тылық ты дә йектілікпен орнық тыруғ а қ атысты болды.

Қ азақ стан тә уелсіздік алғ аннан кейін:

1.Этникалық, аумақ тық дау-жанжалдардан аулақ болуғ а тырысты;

2.Ө здерінің кауіпсіздік жү йесі, саяси жене экономикалық институттары бар егеменді мемлекетке айналды;

3.Тә уелсіз сыртқ ы саясат жү ргізді;

4.Сауданың, туризмнің, байланыстың нә тижесінде оқ шаулық тан шық ты.

Казақ стан экономикалық ымырашылдық жә не жекешелендіру процессін бастап, демократиялық институттарды енгізуге кадам жасай бастады. Азаматтық қ оғ амның белсенділігі ө сті. Елдің табиғ и байлығ ы шет елдік инвесторларды кызық тыра бастады. Ұ лттық валютаның енгізілуі (1993 жылы), ұ лттық банктың кұ рылуы, мектептік жү йелер ү шін окулық тар жазылып, казақ тілін, мә дениетті қ олдау - ұ лттық болмысты бекіту жолындағ ы маң ызды қ адамдар болып табылды.

Казақ станды Орталық Азияның басқ а республикаларынан ерекше етіп кө рсететін тарихи фактілер - мемлекеттілік мә селесінде ерекше ізін калдырды. Орталық Азия республикаларының бә рі де кө п ұ лтты. Соның ішің де Казақ стан, оны мекендеген халық тардың кұ рамы — алуан тү рлі. Казақ стан тә уелсіздік алғ аннан кейін, одан екі миллионғ а жуық орыстар мен немістер ө здерінің тарихи отандарына оралды. Олардың кө пшілігі — Солтү стік Казақ станның ө неркө сіпті аймақ тарында жұ мыс істеген жоғ ары дә режелі мамандар болатын. Республикада сә билердің кө птеп дү ниеге келуіне байланысты, казақ тардың саны ө се тү сті. Казір Казақ стан тұ рғ ындарының 50%-ін қ азақ тар кұ райды.

Қ азақ стандағ ы мемлекеттіктің қ алыптасу процессі саяси тұ рғ ыдан алғ аң да, кө п ұ лттық негізде жү зеге асырылды. Қ азақ станның тұ рғ ындары ө зін-ө зі билеуге қ ұ қ ы бар, барлық азаматтар ұ лттық жә не діни кө зқ арастарына қ арамастан, заң ның алдында бірдей жауап береді. Қ азақ тілі — мемлекеттік тіл, орыс тілі - ұ лтаралық қ атынас, мемлекеттік институттар мен жергілікті ө зін-ө зі басқ ару органдарының қ олданатын тілі болып қ алып отыр. Конституцияның 7-ші бабы мемлекеттік тілге ғ ана емес, Қ азақ станда тұ ратын барлық халық тардың тілдеріне қ олдау кө рсетуді міндеттеп отыр. Сонымен бірге, Конституция нә сілдік, діни, ұ лттық, таптық, рулық жә не де басқ а белгілермен байланысты қ удалауларғ а тиым салады. Конституцияның 20-шы бабы нә сілдік, ұ лттық, діни, рулық жә не ә леуметтік артық шылық тарды уағ ыздауғ а тиым салады.

Қ азақ стан Конституциясының кө п ұ лтты негізі — плюралистік мемлекет қ ұ руғ а болатын жақ сы негіз калайды. Бұ ғ ан Казақ стандық тар бір-біріне қ алай қ арайды деумен ғ ана жетпейді, сондай-ақ, қ азақ стандық тар басқ а ұ лттар мен мемлекеттердің алдында қ алай кө рінетіндігі арқ асында қ ол жеткізуге болады.

Мемлекеттің қ алыптасу процессі адамдардың кө птеген ұ рпақ тарын қ амтып, ұ зақ қ а созылуы мү мкін. Кең естік жү йенің қ ұ лауына байланысты пайда болғ ан драмалық ө згерістер кө птеген адамдарды шатыстырып жіберді. Олардың ескі қ ұ ндылық гары ө з маң ызын жойды. Бірақ, олар жаң а кұ ндылық гар жасау ү шін кү ресуге тиіс. Жаң а мемлекет, ө зінің тіл туралы саясаты, азшылық қ а қ атынасы, заң ның аддында тең болуғ а кепілдік берулері арқ ылы бұ л процессте маң ызды роль аткарады.

2030 жылдың азаматтары мемлекеттің ө здерінің қ ұ қ ық тарын қ орғ айтынына жә не мү дделерін биік ұ стайтынына сенімді болады. Бұ л ретте олар қ олайсыз жағ даяттар себебімен ө мірден ө з орнын таба алмай, мемлекетке ә леуметтік кө мек сұ рап жү гінуге мә жбү р болғ ан аз ғ ана адамдарғ а да мемлекеттің қ амқ орлық жасайтынын білетін болады.