Айназар ата

Шапыраштының Екей руынан шық қ ан Қ айназар атамыз атақ ты «Сарыбай бидің оң қ олы, ә рі серігі болғ ан» деп айтады кө некө з қ ариялар. Сарыбай би Қ айназар атаны сол аймақ тағ ы қ оныс аударғ ан казак-орыстардың озбырлығ ына жергілікті халық ты қ оғ ауды тапсырғ ан екен. Жә не де ру арасында ұ рыс-тартыс, барымта кезінде би атағ а кө п кө мегі тиген. Қ айназар ата «тік мінезді, алғ ан бетінен қ айтпайтын, бірбеткей адам болғ ан» дейді ел ішінде. Кесенесі Алматының маң айындағ ы Жамбыл ауданында.

98. Қ ұ рманғ азы Сағ ырбайұ лы (1818-1889)

Ұ лы кү йші, сазгер, дү лдү л домбырашы. Алғ ашқ ы ұ стазы атақ ты домбырашы Ұ зақ еді. Ұ стазымен бірге ел аралап, домбырашылық ө нерін жетілдіреді, сайысқ а тү сіп жұ рттың назарына ілігеді. Алғ ашқ ы шығ арғ ан кү йлерінің бірі «Кішкентай», бұ л кү й Исатай батырғ а арналғ ан. Осыдан кейін «Ақ сақ киік», «Адай», «Ақ бақ ай», «Тү рмеден қ ашқ ан», «Қ айран шешем» т.б. кү йлерін шығ арады. Қ ұ рманғ азының «телегей тең іздің толқ ынындай, асау тұ лпар тұ яғ ының дү рсіліндей, найзағ ай отының жарқ ылындай» ғ ажайып кү йлері кезінде халық тың кү ш-жігерін тасытып, қ айрат берген. Даланың ә нұ ранындай «Сарыарқ а» тартылғ ан кезде сө зсіз ә р қ азақ тың жү регі тебіренеді.

99. Кең гірбай би (1735-1825)

Тобық ты руынан шық қ ан атақ ты би, ұ лы Абайдың тө ртінші атасы. Кең гірбай би жоң ғ арлардың ү сті-ү стінен шабуыл жасауынан туғ ан жерлерінен ү дере кө шіп кеткен Тобық ты руының басын қ ұ рап, қ айта ата-жұ ртына қ оныстандырғ ан. Ел арасында ынтымақ пен бірлік сақ тап, оның іргетасының сө гілмеуіне ә рдайым кү ш-жігер жұ мсағ ан ә діл би. Семейдің Абай аудапнында жерленген.

100. Абай Қ ұ нанбайұ лы (1845-1904)

Қ азақ тың бас ақ ыны – Абайдан асқ ан бұ рынғ ы-соң ғ ы заманда қ азақ баласында біз білетін ақ ын болғ ан жоқ. Данышпан ақ ын Семейде Шың ғ ыс тауының жайлауында дү ниеге келген. Ә кесі Қ ұ нанбай баласының болашағ ынан зор ү міт кү ткен, ел басқ ару ісіне араластырып, ел ішіндегі дау-жанжалдарды шешкізіп отырғ ан. Бірақ Абай ә ке кү ткендей ә кім болмады, ақ ын болды. Абай адамзат мә дениетіне, философиялық іліміне ү лкен ү лес қ осқ ан «ә лемге ортақ» тұ лғ алардың бірі. Абай ауданында жерленген.

101. Шә кә рім ә улие (1858-1931)

Шә кә рімнің ә кесі Қ ұ дайберді Абайдың туғ ан ағ асы еді. Ә кеден ерте айырылғ ан Шә кә рім Абайдың тә рбиесінде ө седі. Бұ л ә рине оның ақ ын ретінде қ алыптасу жолына ерекше ә сер етті. Арнайы оқ у орындарын бітірмегенмен, Абайдың кө мегімен жә не ө з бетінше іздену нә тижесінде Шә кә рім сол замандағ ы қ азақ арасындағ ы ең ғ ұ лама адамдардың бірі болып шығ ады. Тү рік, араб, парсы, орыс тілдерін жетік білген. Екі қ абат Меккеге барып, «қ ажы» атанып, ел ішінде ү лкен бадалге ие болғ ан. 1931 жылы НКВД атып ө лтірген. Кейіннен Абайдың қ асына жерленген.

102. Ғ абдү шкір ә улие (...-1918)

Найман елінің Тума руынан шық қ ан Жә ментік балалары Бұ хара-шарфтен арнайы кө шіріп ә келген. Заты араб – ә улие, ғ ұ лама ғ алым. Ө з заманының зиялы, білімді қ ауымы «Ғ абдү шкірден оқ ығ ан» деген адамды ең жоғ ары діни ілім иесі деп мойындағ ан. Ғ абдү шкірден оқ ығ ан Шайық молла, Қ азы молла (Рахманқ ұ л), Ә йкежан молла, Хамитхан қ ари, Бекбай молла, Ғ абдыкеш молла, Мұ қ аш молла, Мұ хаметкә рім (Қ ызыл молла), Ұ лық пан молла, Абылхан Нұ рахмет, Жолбарысұ лы Мұ қ ашбек т.б. жалпы жиыны 40 адам есімдері орыс жерінде Семей, Жетісу ө ң ірінде, Қ ытай елінде Тарбағ атай аймағ ы, Ү рімжі ө лкесіне белгілі болғ ан. Бұ лар: араб, парсы, тү рік тілдеріне жү йрік, пері тү сіру, қ ара суды теріс ағ ызу, қ ызынғ ан, есінен адасқ ан адамдарды жазу, жыланның, қ асқ ырдың, ұ рының жолын кесу, бойтұ мар дұ ғ аларына да аса жетік, дуалы, шарапатты жандар болғ ан.

1918 жылы Ғ абдшү кір ә улие мешітте намаз оқ ып отырғ анда ү ш атты қ ызыл ә скер келеді. Ғ абдү шкірді алдына салып айдап бара жатады да, біреуі қ ылышпен шауып жібереді. Ғ абдшү кір ә улие «Аһ, Алла!» деп барып қ ұ лайды.

Ғ абдү шкір зираты қ азіргі Шығ ыс Қ азақ стан облысының Ұ ржар ауданының Барақ бай-Қ арағ аш қ ыстауының маң ында. Мақ аншы-Науалы тас жолының бойында Ғ абдү шкір ә улиенің бейітіне бағ дар сілтейтін белгі бар.