Керуенмен саяхаттап әулиелердің басын аралауым

Кү ндердің кү нінде бір кісілер келіп, соларды бес атағ а алып бару керек болды. Тү ктібай атаның басына бардық, жауын қ ұ йып тұ р, ол кезде атаның басы жай ғ ана қ оршау болатын. Қ ұ ран оқ ып отырсам, кө з алдыма Тү ктібай ата келді. Ү лкен ең гезердей мұ ртты қ ара кісі екен.

Шырақ шының ү йіне қ ондық, ә ң гіме басталды. Бір уақ ытта қ арасам, Жамбыл ата аппақ сақ алымен жырын тө гіп отыр, Тү ктібай ата, Сү йінбай аталар да жү р. Бір мезетте ү стінде сауыт саймандары, қ олдарында найзалары бар қ азақ тың жауынгерлері қ аптап, сатыр-кү тір шайқ ас басталып кетті. Шайқ ас біткеннен кейін, сарбаздар отырғ ан адамдардың ә р қ айсының жанына барып сап тү зеп, тұ ра-тұ ра қ алысты, сө йтсем келген адамдардың ойлары шартарапта, ә ркім ө зінше лағ ып отыр екен, осыларды келген сарбаздар жө нге салыпты. Осыдан кейін ә ң гіме тың дамай ө з бетінше қ иқ алаң дап, кү бірлесіп отырғ ан адамдар жым-жырт, ә ң гімеге бар ық ыластарымен ден қ оя бастады.

Таң ата тү с кө ріп жатыр екенмін, Сә рсенбай ағ а оятады:

– Ә й, Аманжол, тұ р кетейік.

– Тү с кө рдім.

– Не кө рдің?

– Есек кө рдім, бірақ сіз оятып жібердің із.

– Е, ол жақ сы тү с екен, ол пайғ амбарымыздың тұ лпары ғ ой.

Таң ертең Жамбыл атаның басына келдік. Сол кезде алдында жатқ ан қ ызыл жолбарыс кө зіме оттай басылды. Сә рсенбай ағ адан сұ радым:

– Мынау не болады?

– Жамбыл атаң ның қ ызыл жолбарысы осы болады.

Жамбыл атаның басына Қ ұ ран оқ ып, Нұ рғ иса ағ аның басына бет бұ рғ ан кезде, ағ амыздың ө зі дирижер болып, керемет кү ймен қ арсы алды. Жанымдағ ылардан сұ рап қ оямын, сендер ә уен, кү й естіп тұ рсың дар ма? Олар бетіме ажырайып қ арайды. Кеткенде де солай кү мбірлеген кү й ә уенімен шығ арып салды.

Енді ә улие аралау керек, Арыстанбабқ а бару керек деген сө з болып жатты, бірақ та менде баратын тиын-тепшек жоқ. Сол кезде менің кө з алдыма бір машинаның бейнесі келіп тоқ тап, ішінен жас жігіт шығ ып, артқ ы есігін ашып тұ рды. Мен таң ырқ ап қ арап тұ рғ анда Сә рсекең келді де: «Аманжол да, Орынбек те барады, машина дайын» – деді.

Қ айттық, қ ызыл жолбарыс бә йге аттар сияқ ты керемет кө сіліп шауып, сол жағ ымызда бізбен ілесіп келе жатыр, мен анық кө ріп келемін. Кө п ұ замай алдымыздан қ айқ алаң дап бір қ атын шық ты: «Қ ап мынау жолымызды кесетін болды ғ ой» – деп ойлап едім, жаң ағ ы жолбарыс барып ә лгі ә йелдің алдына кесе кө лденең деп тұ ра қ алды. Ә йел тұ рғ ан орнында сілейіп қ атып қ алды. Қ ызыл жолбарыс бізді Сарыбай атағ а дейін шығ арып салды.

Ү йге келдік, ертесіне Арыстанбабтың басына баруғ а жолғ а дайындалдық. Сол кезде қ алтамда кө к тиын ақ шам жоқ болатын.

– Сә рсенбай ағ а, мен қ алай барам, қ аражатым жоқ?

– Саспа Аманжол, Алланың мейірімі тү ссе барып қ айтасың.

Сол кү ні аталардың басында мағ ан кө рінген жігіт келді, кө зіме оттай басылды, бірден таныдым ө зін де, машинасын да. Сә рсенбай ағ а: «Міне кө лігің келді, енді барасың» – деді. Ә лгі машинада орын бар екен, отырып алдым.

Арыстанбабтың басына бардық, тү ні бойы намаз оқ ыдық. Ертең іне кетіп бара жатқ анда, мен топтың алдында келе жатыр едім, алдымнан сұ р жылан асық пай керіліп, мағ ан қ арап, жылжып кетіп бара жатқ анда мағ ан қ айта-қ айта қ арай берді, кө зіне кө зім тү сті, кө зі мө п-мө лдір моншақ тай екен. Мен не істерімді білмей, бісмілла, бісмілла деп тұ рып қ алдым, сол кезде Сә рсенбай ағ ам да жаныма жақ ындап келіп қ алды. Менің абыржып тұ рғ ан тү рімді кө ріп:

– Аманжол, неден сескендің?

– Ағ а, ана жыланды кө рдің із бе, неге мағ ан қ арайды?

– Жолымыз болады екен Аманжол, Ақ моншақ сағ ан рахмет – деп жыланды шығ арып салды. Жылан ғ айып болды.

Одан Қ ұ л Қ ожахмет Йассауидың басына келіп бата алдық, бірақ бабамыздың аруағ ын анық кө ре алмадым. Сол жерге жерленген батырлардың басына барып Қ ұ ран оқ ығ анда: «Рахмет балам, жарайсың!» – деп баталарын берді. Батырларды сауыт-саймандарымен, кейбіреулерін анық кө рдім.

Домалақ ананың басына келіп тү неп, ертесіне Бә йдібек бабаның басына келдік. Осы арада сары бә йбіше Марау анамыздың бейнесін кө рдім, сұ ң ғ ақ бойлы, ә деміше келген орта жастағ ы кісі болып кө рінді, ризашылығ ын білдірді. Бә йдібек бабамыз да, тура суреттегідей екен. Қ азіргі кезде қ асиетті ата-бабаларымыздың суреттері аянмен салынғ ан.

Бала Бө ген ө зенін жағ алай отыра Қ ошқ ар атаның басына келіп тірелдік. Осында ө зінің ұ рпағ ынан шық қ ан шырақ шы отыр екен. Басында кішкентай мешіт пен атаның кү мбезі бар. Шырақ шының айтысында, ол бұ рын трактор айдап, тылсым дү ниені мойындамай жү рген пенде екен, бірақ та аталар сынақ қ а салып, содан аттан жығ ылып, біраз кү н жатып қ алады. Тү сінде: «Кілтті ө з қ олың а ал деп» аян береді. Амал жоқ, кү мбездің кілтін кө рші ауылдағ ы молдадан сұ рап ә кеп ашайын десе, алдында ұ зын, қ ызғ ылт тас тү стес жуандығ ы білектей жылан керіліп жатады. Сол кезде ол кісі сасқ алақ тап тұ рып қ алады. Жылан басын кө теріп: «Е, ұ рпағ ым келдің бе, рахмет сағ ан» – деп ысылдағ ан кү йі атаның қ абіріне кіріп кетеді.

Қ ошқ ар атаның басында Қ ұ ран оқ ып отыр едім, оң жағ ымнан ысылдап айдаһ ар келді де, ө зінің қ абіріне кіріп бара жатып: «Ей, ұ рпақ тарым келдің дер ме?» – деп ризашылығ ын білдіргеннен соң, Сә рсенбай ағ ағ а қ арап: «Балам, сені кө птен бері кү тіп едім» дегенде, Сә рсенбай белбеуін мойнына салып, екі кө зінен жас парлап, екі бү йірін таянып, бар даусымен: «Ата, алдың а келіп отырмын, біліп істеген, білмей істеген кү нә ларымды кеше гө р, бұ дан былай кү на істейтін болсам, мойынымды қ айырып артыма сал» – деп ант берді.

Таразғ а Айша Бибі ана аруағ ының басына келдік, сол кезде баяғ ыда Сә рсенбай ағ аның жанында отырып кө рген аквариум кө зіме оттай басылды, қ ара жылан зу етіп, жоғ ары қ арай ө тіп кеткенін анық кө рдім. Қ ұ ран оқ ыдым, осы кезде менің арқ ама Айша Бибі анамыз аюдың терісін жауып, батасын беріпті, бірақ оны ө зім байқ ағ ан жоқ пын, мұ ның бә рін Сә рсенбай ағ а мен бір жігіт айтты.

Айша Бибі анадан шығ ып, Қ арахан батырдың басына бардық, ө зім Қ арахан батырды 20 жастағ ы сауыт сайман киінген батыр бейнесінде анық кө рдім. Шырақ шығ а сұ рақ қ ойдым: «Ағ а, біреулер Қ араханды 80 жасқ а келген шал деп еді ғ ой, мен оны жас қ алпында кө рдім, неліктен?».

Шырақ шы мағ ан былай деп айтты. Қ арахан 20 жастағ ы қ ылшылдағ ан жас жігіт батыр болғ ан. 16 жастағ ы Айша Бибі екеуі бірін-бірі ұ натып, осы ө ң ірде кездесіп, сө з байласып қ осылмақ шы болады. Екі жастың қ осылуына Айша Бибідің ә кесі қ арсы болып: «Сені қ арасудың бойында қ ара жылан шағ ып ө лтірсін» – деп теріс батасын береді.

Айша Бибі қ ара судың бойында, уә делескен жерде Қ араханды кү тіп суғ а тү сіп жуынып жатқ анда қ ара жылан шағ ады, Айша Бибі жан тә сілімін бермей Қ араханды кү тіп жатады. Қ арахан келгеннен кейін ө здері ақ некесін қ идырғ аннан соң, Айша Бибі бақ и ә лемге аттанады. Осындай қ атігездікті тү сінбеген кө пшілік Айша Бибінің ә кесінен сұ райды: «Сіз неге ө з қ ызың ызғ а теріс батаң ызды бердің із?». Сонда байғ ұ с ә ке: «Осы сұ рақ ты халқ ымның қ оятынын біліп едім. Себебі, Қ арахан батыр – ө мірі ат ү стінде, елдің шетінде, жаудың бетінде, желдің ө тінде, қ ырғ ын қ антө гісте ө теді. Қ арахан соғ ыста қ аза тапса зиярат етуге бара алмаймын, баламның жастай жесір қ алуын қ аламап едім, Алла тілеуімді берді» – деп ө кініштен ө зегі ө ртенген сорлы ә кенің жауабы осы болыпты.

Кө зге кө рінбейтін кө кжал, тә ж киген жылан, тайраң дағ ан тайлақ

Сә рсенбай ағ аның қ орғ аушы жай пенденің кө зіне кө рінбейтін арлан қ асқ ыры бар, ылғ и қ асында жатады, ол тек кө рінетін адамғ а ғ ана кө рінеді. Мен оны анық кө ремін. Осы ордада тағ ы бір кө ретінім Райымбек атамыздың тайраң дап тайлағ ы да келеді. Тайлақ келгеннен кейін жү рекке қ ұ йылатын сө з келеді. Ол жә й келмейді, бір хабар алып келеді. Сонан кейін біреулердің алыстан не жақ ыннан қ андай мақ сатпен келе жатқ анын білдіреді.

Тағ ы бір ғ ажайып Сә рсенбай ағ аның «Ақ моншақ» атты, басына тә ж киген ақ жыланы бар, келгенде билеп келеді. «Ақ моншақ» та келген адамдардың қ андай оймен, қ андай пиғ ылмен келгенін хабарлайды жә не аурулардың емін айтады. Ол Сә рсенбай ағ аның ойына, тілегіне байланысты келеді, сұ рақ тарының жауабын айтады.

Кей кездерде жазылмайтын сырқ ат адамдар келеді, сонда оларды жайма шуақ татып шығ арып салың дар деген аталардың ә руақ тарынан сө з келеді. Ондай ауруларды мә йпездеп қ ана жолғ а шығ арып саламыз.

Астанағ а қ айтып келдім, намаз оқ имын, сол кезде Сә рсенбай ағ аның қ асқ ыры қ асымда бірге жатады. Жаныма келіп отырады, кей кезде алдыма келіп жатып алады. Кей кездерде екі бү йірі ентігіп, тілін салақ татып келеді. Жү рекпен сұ раймын:

– Қ айда барып келдің із?

– Жә й, жан-жақ ты біраз жортып, шолып келдім – деп жауап береді.

Ү лкен ұ лым Мә рлен ү йленді, қ ұ даларым Талдық орғ аннан екен, тойын жасадық. Той болғ аннан кейін амалсыз арақ -шарап қ ұ ясың. Той ойдағ ыдай ө тті, Қ арлығ аш екеуміз Қ абанбай ауданындағ ы қ ұ даларымызғ а барып қ айттық. Намазымды қ аза қ ылмай оқ ып жү рмін, бірақ арлан қ асқ ырым ұ шты кү йлі ғ айып боп кетті. Кү ндердің кү нінде жолым тү сіп, Сә рсенбай ағ ағ а келдім. Ордағ а кірдік, ә ң гімелесіп отырғ анда:

– Аманжол, сен кө кжалды неге ренжіттің?

– Мен ренжіткен жоқ пын, бірақ кетіп қ алды.

– Ренжіткенде сен онымен ұ рсысып тө белескен жоқ сың, сенің ү йің де арақ қ ұ йылыпты, соғ ан кө кжал ренжіп кетіп қ алыпты. Мен кө кжалды сенің қ асың а ө зің ді қ орғ ап-қ олпаштап жү рсін деп ә дейі жіберіп едім, кө кжал енді мені қ айтып жібермең із деп жатыр. Ә ттеген-ай! Қ айталанбас қ ателік жіберіп алғ ан екенсің бауырым!

Сә рсенбай ағ аның қ орғ аушы кө кжалы қ асымда жү ргенде тылсым дү ниенің ғ ажайыптығ ын сезінетінмін. Жұ мысым да керемет ө рлеп шарық тағ ан. Ө кінішке орай, қ азір бойыма Алланың берген кө птеген қ асиеттерінен айырылып қ алдым. Осы тылсым қ ұ былыстардың бә рі – Сә рсенбай ағ аның ордасында екі апта шә кірт болғ андағ ы кө рген тылсым дү ниелерім – нә зік ә лемнің фә ни заттық ә леммен байланысын, қ арым-қ атынасын айқ ындайтын дә йекті, бұ лжытпас, бұ лтартпас дә лелдерім.