Сурет. Өлшеу аспабының жалпы құрылымдық схемасы

Тү рлендіру қ ұ рылғ ысының шығ ысында параметрлері санағ ыш қ ұ рылғ ысының кіріс сипаттамаларына сә йкес келетін сигнал пайда болады.

Ө лшеу аспаптарының жіктелуі. Ә р тү рлі ө лшеу аспаптарының ерекшеліктерін есептеу ү шін оларды ә ртү рлі белгілері бойынша жіктейді. Индикациялау тү ріне байланысты ө лшеу аспаптарын мына тү рлерге бө леді:

· кө рсетуші, ө лшенетін шаманың кө рсеткішін ғ ана санайды, мысалы тілшелі немесе сандық вольтметр;

· тіркеуші, кө рсеткіштердің осы немесе басқ а ақ параттарды сақ таушыда тіркелуін алдын ала қ арастырады, мысалы қ ағ аз лентасында. Тіркеме аналогты немесе санды тү рде болуы мү мкін. Оларды ө зінше жазатын жә не жазып шығ арушы деп ажыратады.

Ө лшенетін шаманы тү рлендіру ә дістеріне байланысты аспаптарды тура, компенсациялы (тең естірілген) жә не аралас тү рлендіргіштер деп бө леді.

Тағ айындалуына байланысты ө лшеу аспаптары амперметрлер, вольтметрлер, омметрлер, термометрлер, гигрометрлер жә не т.б. болып бө лінеді.

Қ олданылатын ө лшеу сигналдарын тү рлендіру тү ріне байланысты аспаптар аналогты жә не сандық болып жіктеледі.

Аналогты аспаптар – бұ л кө рсеткіштері мен шығ ыс сигналдары ө лшенетін шаманың ө згеру функциясында ү здіксіз болып келетін аспаптар. Сызық ты аналогты жә не ө лшеу аспаптарының идеалданғ ан тү рлендіру тең деуі мына тү рде болады

Y = KX,

мұ ндағ ы Х - ө лшенетін шама; Y, К – аспаптың сә йкес тү рлендіру кө рсеткіші мен коэффициенті. Кө птеген ө лшеу аспаптары сызық ты болатынын айта кеткен жө н.

Сандық аспаптар – бұ л ә рекет принципі ө лшенетін немесе оғ ан пропорционалды шамаларды кванттауғ а негізделген аспаптар. Мұ ндай аспаптардың кө рсеткіштері сандық тү рде беріледі. Кванттау операциясының бар болуы сандық аспаптарда аналогты аспаптармен салыстырғ анда метрологиялық сипаттамаларын таң дап алу ә дісі, талдау, бейнелеу жә не мө лшерлеу сияқ ты елеулі айырмашылық тарын тудыратын ерекше қ асиеттерінің пайда болуына алып келеді.

Ө лшеу қ ондырғ ысы. Бұ л - ө лшеу қ ұ ралдары (ө лшем, ө лшеу аспаптары, ө лшеу тү рлендіргіштері) мен ө лшеу ақ паратының сигналдарын бақ ылаушығ а тікелей қ олайлы етіп ө ң деу ү шін арналғ ан жә не бір жерде орналасқ ан кө мекші қ ондырғ ымен функционалды тү рде біріккен жиынтығ ы.

Қ андай да бір бұ йымды сынауғ а арналғ ан ө лшеу қ ондыр-ғ ысын сынақ қ абырғ асы (мысалы, электрлі материалдардың ү лесті кедергісін ө лшеу ү шін, магнитті материалдарды сынау ү шін) деп атайды.

Ө Ж-ні салыстырып тексеру ү шін арналғ ан эталондармен қ осылғ ан ө лшеу қ ондырғ ысын салыстырып тексеру қ ондыры-ғ ысы (мысалы, вольтметрлерді салыстырып тексеру қ ондырғ ысы) деп атайды. Негізінде машинажасауда қ олданылатын кейбір ү лкен ө лшеу қ ондырғ ыларды ө лшеу машиналары (мысалы, кү ш ө лшейтін машина, бө лгіш машина) деп те атайды.