Тақырып: Активтердің құнсыздануы

Мақ саты: Активтердің қ ұ нсыздануынан болатын ө згерістерді есепке алуды мең геру

1. Активтердің қ ұ нсыздануы, оның анық тамасы мен белгілері

2. Қ ұ нсызданғ ан активтерді бағ алау

3. Қ ұ нсызданудан алынатын зиянды тану.

4. Активтердің қ ұ нсыздануының синтетикалық есебі

1. Активтердің қ ұ нсыздануы, оның анық тамасы мен белгілері

Қ ұ нсыздануда қ олданылатын негізгі тү сініктер:

Белсенді нарық – бұ л тө менде келтірілген талаптардың барлығ ы сақ талатын нарық:

а) нарық тағ ы айналым объектілері бір текті болып табылады;

ә) ə детте, кезкелген уақ ытта мə міле жасағ ысы келетін сатушылар мен сатып алушылар табылуы мү мкін; жə не

б) бағ алар туралы ақ паратқ а баршаның қ олы жетеді.

Қ аржылық жағ дайтуралыесептікқ ұ н – жинақ талғ ан амортизация жə неқ ұ нсыздануданболғ анжинақ талғ аншығ ынсомасышегерілгенненкейін актив кө рсетілетін сома.

Ақ ша қ аражатын қ озғ алысқ а келтіретін бірлік – бұ л басқ а активтерден немесе активтер тобынан тү сетін ақ шалай қ аражаттар ағ ынына едə уір дə режеде тə уелді емес ақ шалай қ аражаттардың тү сімін қ амтамасыз ететін ең аз бірегейлендірілетін активтер тобы.

Корпорациялық активтер – бұ л қ арастырылатын қ озғ алысқ а келтіретін бірліктер, сол сияқ ты басқ а да қ озғ алысқ а келтіретін бірліктер ретінде ақ ша қ аражаттарының болашақ тү сімдеріне салым салатын гудвиллден басқ а активтер.

Есептен шығ ару шығ ындары – бұ л қ аржы шығ ындарын жə не, пайдағ а салынғ ан салық жө ніндегі шығ ыстарды қ оспағ анда, активтің немесе қ озғ алысқ а келтіретін бірліктердің шығ арылуына тікелей байланысты қ осымша шығ ындар.

Амортизацияланатын қ ұ н – актив сатыпалуғ а шық қ ан нақ ты шығ ындар немесе ө зіндік қ ұ н шегеріліп, қ аржы есептілігінде нақ ты шығ ындардың орнына кө рсетілген басқ а ө лшем.

Амортизация – бұ л активтің амортизацияланатын сомасын оның пайдалы қ ызмет мерзімі ішінде жү йелі тү рде бө лу.^*

Сатуғ а жұ мсалғ ан шығ ындар шегерілген ə діл қ ұ н – бұ л жақ сы хабардар, осындай мə міле жасағ ысы келетін жə не бір-біріне тə уелді емес тараптардың арасында мə міле жасалғ ан кезде, есептен шығ ару шығ ындары шегеріліп, активті немесе қ озғ алысқ а келтіретін бірліктерді сату жолымен алуғ а болатын сома.

Қ ұ нсызданудан болғ ан шығ ын– бұ л активтің қ аржылық жағ дай туралы есептік қ ұ нының немесе қ озғ алысқ а келтіретін бірліктің оның ө теу сомасынан асатын сомасы.

Активтің немесе қ озғ алысқ а келтіретін бірліктің ө теу сомасы екі ө лшемнің ең ү лкені: оны сатуғ а шық қ ан шығ ындар немесе шегерілген оның ə діл қ ұ ны немесе оны пайдалану қ ұ ндылығ ы болып табылады.

Пайдалы қ ызмет мерзімі – бұ л не:

(а) ұ йым активті пайдалануды кө здейтін уақ ыт кезең і; не

(b) ө ндіріс бірліктерінің немесе ұ йым активті пайдалануды кү тетін сол сияқ ты бірліктердің саны.

Пайдалану қ ұ ндылығ ы– бұ л активтен немесе қ озғ алысқ а келтіретін бірліктен алынуы кү тілетін ақ шалай қ аражаттардың болашақ ағ ындарының дисконтталғ ан қ ұ ны.

2. Активтің қ ұ нсыздануы мү мкіндігінің кө рсеткіш болу-болмауын анық тағ анда, ұ йым, ең кемінде, тө мендегі кө рсеткіштерді, қ арастыруы тиіс:

Ақ параттың сыртқ ы кө здері

а) кезең ішінде активтің нарық тық қ ұ ны уақ ыт ө ткеннен кейін немесе қ алыпты пайдаланылғ аннан кейін кү туге болатынғ а қ арағ анда айтарлық тай елеулі ө лшемге азайғ ан;

ә) ұ йым ү шін теріс ə сер ететін елеулі ө згерістер кезең ішінде болғ ан немесе таяу болашақ та ұ йым жұ мыс істейтін технологиялық, нарық тық, экономикалық немесе заң дық жағ дайларда немесе актив арналғ ан нарық та кү тіледі;

б) кезең ішінде инвестициялар кірістілігінің нарық тық пайыздық мө лшерлемелері немесе басқ а нарық тық кө рсеткіштері ұ лғ айғ ан жə не осы ұ лғ аюлар, бə лкім, активті пайдалану қ ұ нын есептеген кезде дисконттау мө лшерлемесіна ə сер етуі жə не оның ө телетін сомасын елеулі тү рде азайтуы мү мкін;

с) ұ йымның таза активтерінің қ аржылық жағ дай туралы есептік қ ұ ны оның нарық тық капиталдандыруынан асып тү седі.

3.Егер активтің ө телетін сомасы оның қ аржылық жағ дай туралы есептік қ ұ нынан аз болғ ан кезде ғ ана, қ аржылық жағ дай туралы есептік қ ұ н активтің ө телетін сомасына дейін азайтылуы тиіс. Бұ л азайтылу қ ұ нсызданудан болғ ан залал болып табылады.

Егер актив басқ а Стандартқ а сə йкес (мысалы, 16 Жылжымайтын мү лік, ү йлер мен жабдық тар (IAS) ХҚ ЕС-ына сə йкес қ айта бағ алау ү лгісі бойынша) қ айта бағ алану бойынша кө рсетілмесе, қ ұ нсыздану залалы пайдалар мен залалдар туралы есептің ө зінде танылуы тиіс. Қ айта бағ аланғ ан актив бойынша қ ұ нсызданудан болғ ан кез келген залал осындай басқ а Стандартқ а сə йкес қ айта бағ алаудан болғ ан қ ұ нның азаюы ретінде есепке алынуы тиіс.

Қ айта бағ аланбағ ан актив бойынша қ ұ нсызданудан болғ ан шығ ын пайдалар мен шығ ындар туралы есепте танылады. Алайда, қ айта бағ аланғ ан актив бойынша қ ұ нсызданудан болғ ан шығ ын, қ ұ нсызданудан болғ ан шығ ын осы активті қ айта бағ алаудан болғ ан кіріс ө лшемінен аспағ ан дə режесінде, басқ а толық табыс арқ ылы танылады. Осындай бағ аланбағ ан актив бойынша қ ұ нсызданудан болғ ан шығ ын осы активті қ айта бағ алаудан болғ ан кіріс ө лшемін азайтады.

Қ ұ нсызданудан болғ ан залалдың бағ алау ө лшемі ол жатқ ызылғ ан активтің қ аржылық жағ дай туралы есептік қ ұ нынан кө п болғ ан кезде, егер мұ ны басқ а Халық аралық қ аржы есептілігі стандарты талап етсе ғ ана, ұ йым міндеттемені тануы тиіс.

Қ ұ нсызданудан болғ ан шығ ын танылғ аннан кейін осы актив бойынша амортизациялық аударымдар активтің ө згертілген қ аржылық жағ дай туралы есептік қ ұ нын бө лу ү шін, оның жою қ ұ нын шегере отырып (егер ондайлар бар болса), оның қ алғ ан пайдалы қ ызмет мерзімінің ішінде жү йелі негізде болашақ кезең дерде тү зетілуі тиіс.

Қ ұ нсызданудан болғ ан шығ ындар танылғ ан жағ дайда, кейінге қ алдырылғ ан барлық салық тық активтер немесе міндеттемелер 12 Пайдағ а салынатын салық тар (IAS) ХҚ ЕС-ына сə йкес активтің ө згертілген қ аржылық жағ дай туралы есептік қ ұ нын оның салық тық базасымен салыстыру арқ ылы анық талады

Ө зін- ө зі бақ ылау сұ рақ тары:

1. Активтердің қ ұ нсыздануы, оның анық тамасы мен белгілері

2. Орны толтырылатын қ ұ н.

3. Сату бойынша шығ ындарды алып тастағ андағ ы ә ділетті қ ұ н.

4. Қ олдану қ ұ ндылығ ы. Басты (генерирующая) бірлік

5. Қ ұ нсызданудан алынатын зиянды тану.

6. Қ ұ нсызданудан алынатын зиянды қ айта қ алпына келтіру (реверсирование)

7. Активтердің қ ұ нсыздануының синтетикалық есебі