Іс-әрекет пен эмоционалды-еріктік аймақтарындағы бұзылыстар

Ерте балалық шақ аутизмі.Аутизм ә ртү рлі қ алыптарда кө рініс табады:

1) қ оршағ ан ортадағ ы оқ иғ аларғ а ешбір жауап қ айырмау;

2) қ оршағ анды белсенділікпен қ абылдамау;

3) аутисттік қ ызығ ушылық тармен ғ ана ісі болу;

4) тілдесуді ұ йымдастыра алмау, басқ алармен байланысқ а тү се алмаудан
қ иналу.

Ерте балалық шақ аутизмі бар балалардың 4 тобы анық талғ ан, қ оршағ ан орта жә не адамдармен ә р топтағ ы балалар ә ртү рлі қ арым-қ атынас жасайды. Бірінші топтағ ы балаларғ а анық жайсыз қ алып жә не ә леуметтік белсенділіктің жоқ тығ ы тә н. Екінші топтағ ы балалар қ оршағ ан ортамен байланысқ а белсендірек тү седі жә не олардың қ арым-қ атынастағ ы сезімталдылығ ы тө мендеу. Ү шінші топтағ ы балалардың аутисттік қ орғ аныс тә сілі қ оршағ ан ортаны қ абылдамау емес, стереотипті тү рде кө рініс табатын ө зінің тұ рақ ты қ ызығ ушылық тарымен айналысу. Тө ртінші топтағ ы балаларда аутизмнің жең іл тү рі байқ алады. Бірінші орынғ а олардың жоғ ары дең гейлі ә серленулері шығ ады, байланыстардағ ы тежелеу /бала кішкентай болсын кедергіге немесе қ арсылық қ а кезіккенде байланыс аяқ талады/.

Ерте балалық шақ аутизмнің белгілерін талдауда дамудың ерекше этиологиялық механизмдерінің зақ ымдануы туралы болжам пайда болады, ол ө зіндік сақ тандыру ырық сыз сезімдерінде жә не қ орғ аныстың аффективті механизмдерінде, анасына полярлы қ атынаста, кү лу қ алыптасуының, кө здер контактінің, эмоционалдық синтония қ иындық тарында кө рініс табады.

Балаларда қ ошағ ан ортаны тануғ а бағ ытталғ ан адекватты емес, атависттік ерекшеліктер бақ ыланады: затты жалау, иіскеу.

Ерте балалық шақ аутизм жағ дайындағ ы алғ ашқ ы бұ зылыстар: жоғ арғ ы сенсорлық жә не эмоционалдық сезімталдылық /гиперстезия/, қ уаттылық потенциалының ә лсіздігі. Екінші дең гейлі бұ зылыстар: аутизм, ө з тітіркендіргіштерінің интенсивтілігімен зақ ымдандыратын, қ оршағ ан ортадан қ ашу, тағ ыда стереотиптік, аса қ ұ нды қ ызығ ушылық тар, қ иялдау, ұ мтылыстардың тежелмеуі - ө зіндік «жасырыну» жағ дайында пайда болатын, аутистикалық кедергіні тү йсіктермен сыртқ ы ә серлер кемшілігін толық тыру арқ ылы тұ рақ тандыру, алдамыш орын толық тыру аутостимуляторлық қ ұ рылымдар.

Жақ ындарына деген эмоционалдық жауап қ айтаруы ә лсіз -«аффективтік қ орғ аныс», кө ру жә не есту тітіркендіргіштеріне жауап қ айтару жеткіліксіз, сондық тан бұ л балалар соқ ыр жә не керең балаларғ а ұ қ сайды.

Ерте балалық шақ аутизмнің клиникалық дифференциациясы емдік-педагогикалық жұ мыстың жә не ә леуметтік болжамның ерекшелігін анық тауда ү лкен маң ызғ а ие.

Ерте балалық шақ аутизмнің ауырлық дең гейіне байланысты классификациясы этиологиялық немесе патогендік принцип бойынша қ ұ рылады. Аутизмнің анық емес кө рінісі - параутизм - Даун синдромында байқ алады. Параутизм орталық жү йке жү йесінің ауыруы, мысалы гаргоилизм жағ дайында да пайда болуы мү мкін. Бұ л ауру негізінде бір топ бұ зылыстар анық талады: байланыстыратын жолдың, орталық жү йке жү йесінің, кө ру ағ заларының, тірек-қ имыл аппаратының жә не ішкі ағ залардың ауытқ улары. Баланың мойны, денесі, аяқ -қ олдары қ ысқ а, кө кірегінің қ аң қ асы зақ ымдалғ ан, ішкі ағ заларында ө згерістер бар. Тү рлі дең гейлі ақ ыл-естің кемістігі кө ру, есту ауытқ уларымен жә не ерте балалық шақ аутизм тү рі бойынша қ арым-қ атынас бұ зылыстарымен бірігеді.

Леш-Ниханның синдромы - ақ ыл-естің кемістігімен, ырық сыз қ озғ алыс тү рінде кө рініс табатын моторика бұ зылыстары, спастикалық церебралды сал

ауруынан тұ ратын тұ қ ымқ уалаушылық ауруы. Мінездейтін кө рсеткіштері болып іс-ә рекеттегі анық бұ зылыстар табылады — аутоагрессия /бала ө з-ө зін жарақ аттауы/.

Ульрих-Нунанның синдромын баланың сыртқ ы келбетінен анық тауғ а болады: монголоидты кескінді емес кө здер, тар жоғ ары жағ ы, тө менгі жағ ының кішкентай болуы, тө мен орналасқ ан қ ұ лақ тары, қ абақ тарының тү сің кілігі. Аяқ -қ олдары, қ аң қ асында ө згерістер, дистрофиялық жалпақ тырнақ тар, терісінде пигменттік дақ тар байқ алады. Интеллектуалдық бұ зылыстар барлық жағ дайларда кездеспейді.

Реттің синдромы - тек қ ыздарда ғ ана кездесетін психоневрологиялық ауру. Мінездейтін кө рсеткіші - бірқ алыпты қ олдар қ имылдары /ү йкеу, кері жақ қ а бұ ру/. Біртіндеп қ ыздың бет-ә лпеті де ө згереді: бет-ә лпеті ерекше «тірі емес» сияқ ты, кө зқ арасы қ имылсыз, бір нү ктеге ғ ана бағ ытталғ ан болады. Ө те тө мен психикалық тонус тә н, жауаптары импульсивті жә не адекватты емес.

Ерте балалық шақ шизофренияда аурудың ү здіксіз ағ ымды тү рі басым болады: баланың психикасы біртіндеп қ ұ лдырайды, аутизм тү рі бойынша жекетұ лғ алық ө згерістер ө се тү седі.

Аутизм церебралды сал ауруы бар, нашар кө ретін жә не соқ ыр, соқ ыр-керең дер жә не басқ а да дамудағ ы ауытқ ушылық тары бар балаларда табылады. Бала қ арапайым тұ рмыстық дағ дыларды мең гермегенмен ол ү шін маң ызды іс-ә рекет тү рлерінде қ ажетті психомоторлық даму дең гейін кө рсетеді.