Инклюзивті білім берудің маңызы

МАЗМҰ НЫ

І ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУДІҢ ФИЛОСОФИЯЛЫҚ –ГУМАНИСТТІК

МІНЕЗДЕМЕСІ..............................................................................................................................................

1.1 Инклюзивті білім берудің маң ызы..............................................................................................................

1.2 Инклюзивті білім берудің идеологиясы....................................................................................................

1.3 Мү мкіншілігі шектеулі тұ лғ аларғ а қ оғ амдық қ арым-қ атынастың

модельдері....................................................................................................................................................

ІІ ДЕНСАУЛЫҒ ЫНЫҢ МҮ МКІНДІГІ ШЕКТЕУЛІ БАЛАЛАР.......................................................

2.1 Есту бұ зылыстары......................................................................................................................................

2.2 Кө ру бұ зылыстары.....................................................................................................................................

2.3 Қ имыл-қ озғ алыс аппаратының қ ызметіндегі бұ зылыстар.....................................................................

2.4 Сө йлеу тіліндегі бұ зылыстар....................................................................................................................

2.5 Ақ ыл-есі кем балалар................................................................................................................................

2.6 Психикалық дамуы тежелген балалар.......................................................................................................

2.7 Іс-ә рекет пен эмоционалды-еріктік аймақ тарындағ ы бұ зылыстар........................................................

2.8 Кү рделі бұ зылыстары бар балалар............................................................................................................

ІІI ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУДІҢ НОРМАТИВТІ-Қ Ұ Қ ЫҚ ТЫҚ НЕГІЗДЕРІ...........................

3.1 Интегративті процестердің халық аралық жә не отандық нормативті-

қ ұ қ ық тық негіздері.....................................................................................................................................

3.2 Жалпығ а білім беру процесіне мү мкіндігі шектеулі балаларды

қ осудағ ы шетелдік тә жірибе......................................................................................................................

ІV ПЕДАГОГТАР МЕН МАМАНДАРДЫҢ МУЛЬТИПӘ НАРАЛЫҚ Ө ЗАРА

БАЙЛАНЫСТАРЫ.................................................................................................................................

4.1 «Педагогтар мен мамандардың ө зара байланыстары» тү сінігі..............................................................

4.2 Инклюзивті білім беруде педагогтар мен тү рлі мамандардың

қ ызметтік міндеттері..................................................................................................................................

V ИНКЛЮЗИВТІ СЫНЫПТАРДА ЖАЙЛЫ БІЛІМ БЕРУ ОРТАСЫН

Ұ ЙЫМДАСТЫРУ....................................................................................................................................

5.1 «Білім беру ортасы» тү сінігінің мазмұ ны................................................................................................

5.2 Инклюзивті сыныпта пә ндік-білім беру ортасын модельдеу

ерекшеліктері..............................................................................................................................................

VI ИНКЛЮЗИВТІ МЕКТЕПТІҢ БІЛІМ БЕРУ ПРОЦЕСІН БЕЙІМДЕУ ЖӘ НЕ

МОДИФИКАЦИЯЛАУ..........................................................................................................................

6.1 Жалпығ а білім беру процесіне мү мкіндігі шектеулі балаларды қ осу

шарттары.....................................................................................................................................................

6.2 Инклюзивті мектептің оқ у процесін бейімдеу мен модификациялау

стратегиялары.............................................................................................................................................

VІI ИНКЛЮЗИВТІБІЛІМ БЕРУ ЖАҒ ДАЙЫНДА ОТБАСЫМЕН ЖҮ РГІЗІЛЕТІН

ЖҰ МЫС...................................................................................................................................................

7.1 Мү мкіншілігі шектеулі балаларды отбасында тә рбиелеу

ерекшеліктері.............................................................................................................................................

VІІI БАЛАЛАРДЫҢ ЖЕКЕ МҮ МКІНДІКТЕРІН ЕСКЕРУ НЕГІЗІНДЕ

БІЛІМ БЕРУ НӘ ТИЖЕЛЕРІН БАҒ АЛАУ......................................................................................

8.1 Білім беру нә тижелерін бағ алау жә не оның қ ұ ралдары........................................................................

8.2 Мү мкіндігі шектеулі балалардың білім алудағ ы нә тижелерін

қ адағ алау ә дістері......................................................................................................................................

8.3 Мониторинг баланың дамуын қ адағ алау процесс ретінде....................................................................

ПАЙДАЛАНЫЛҒ АН Ә ДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.........................................................................................

І Инклюзивті білім берудің философиялық –гуманисттік мінездемесі

Инклюзивті білім берудің маң ызы

Ә рбір адамның маң ызды қ ұ қ ық тары мен еркіндіктері жү йесіндегі негіз қ алаушы фактор болып білім алу қ ұ қ ығ ы табылады. Қ азақ стан Республикасында, барлық дамығ ан мемлекеттерде сияқ ты, аталғ ан қ ұ қ ық қ а, ә леуметтік немесе материалдық дең гейге, жынысы мен діни кө зқ арастарғ а, денсаулық қ алпына жә не т.б. ерекшеліктерге қ арамастан, барша адамдар ие. Біздің мемлекетімізде бірде бір бала дамуындағ ы интеллектуалдық немесе физикалық бұ зылыстар себебінен бұ л қ ұ қ ық тан айырылмайды. Барлық балалардың білім алуғ а қ ұ қ ығ ы біздің мемлекетіміздің басты заң ы - Қ азақ стан Республикасының Конституциясымен кепілденген. 1994 жылы біздің мемлекетіміз БҰ Ұ -ның бала қ ұ қ ық тары жайлы Конвенциясын ратификациялай отырып, денсаулық жә не даму бұ зылыстары бар балаларды «білім беру саласындағ ы қ ызметтерге нә тижелі қ ол жеткізу», баланы, мү мкіндігінше, ә леуметтік ө мірге қ осу арқ ылы жеке тұ лғ а ретінде, мә дени жә не рухани дамуын қ оса алғ анда, дамыту міндеттерін алды.

Осы сә ттен бастап Қ Р-да денсаулық жә не даму бұ зылыстары бар балаларды толық қ анды ө мір сү руге сапалы білім алуғ а қ олжеткізу арқ ылы дайындау міндеті негізгі мә селелердің бірі болып табылады. Мемлекетімізде барлық балаларғ а келешекте қ алыпты дең гейдегі адамдар мен олардың ортасында ө зіндік жә не толық қ анды ө мір сү руге, ең бекте, шығ армашылық та жә не жеке ө мірде максималды жетістіктерге жетуге негіз болатын бірдей мү мкіндіктер жасау басты бағ ыттардың бірі. Осындай бағ ыттардың бірі болып инклюзивті білім беру табылады: даму бұ зылыстары бар балаларғ а білім алуда басқ алармен тең қ ұ қ ылы болып, кез-келген шеттетудің алдын алып, ерекше жағ дайларды (материалды-техникалық, кадрлық, психологиялық -педагогикалық, сауық тыру жә не т.б.) қ арастыратын жалпығ а білім беруді дамыту ү рдісі.

Қ азақ стан Республикасында инклюзивті білім беру идеяларының пайда болуы мен енгізілуі п.ғ.д., профессор Р.А.Сулейменованың атымен байланысты. Р.А.Сулейменова даму кемістіктері бар балалар мен жасө спірімдерді ә леуметтік бейімдеу жә не кә сіби–ең бектік реабилитациялау Республикалық ғ ылыми-практикалық орталығ ының негізін қ алаушы, директоры, соң ынан бас директоры.

Р.А.Сулейменова берген анық тама бойынша, «инклюзивті білім беру – балаларды бө ліп қ арастыру кедергілерін жоюғ а бағ ытталғ ан, барлық балаларды жалпығ а білім беру процесіне қ осу мен оларды ә леуметтік бейімдеуде жасына, жынысына, этникалық, діни қ атынасына, даму кемшіліктеріне немесе экономикалық статусына қ арамастан, отбасының белсенді қ атысуымен, балағ а тү зету-педагогикалық жә не нақ ты ә леуметтік қ олдау кө рсету арқ ылы, адекватты білім беру жағ дайларын жасауда, балалардың білім алу қ ажеттіліктері мен жеке ерекшеліктеріне баланы емес, ортаны бейімдеуге бағ ытталғ ан мемлекеттің саясаты.

Яғ ни, бұ л анық тамада инклюзивті білім беру жү йесі барлық балаларғ а, олардың физикалық, интеллектуалдық, ә леуметтік, эмоционалдық, тілдік немесе басқ а да ерекшеліктеріне қ арамастан, білім беруді ұ йымдастыруда тең мү мкіндіктер жасалуын қ амту қ арастырылғ ан. Кең мағ ынада, инклюзивті білім беру дегеніміз – балаларды ө здерінен ерекшеленетін қ ұ рдастарымен бірге оқ ыту. Нә тижесінде ө сіп келе жатқ ан адам қ оғ амның толық қ анды мү шесі болып қ алыптаса алады.

Р.А.Сулейменова ұ сынғ ан «инклюзивті білім берудің» анық тамасы Қ Р-ң дамуында тү рлі бұ зылыстары бар тұ лғ аларғ а білім беру аймағ ындағ ы мемлекеттік саясатының негізін қ ұ рады. Білім беру саясатының негізгі ережелері бірқ атар нормативті-қ ұ қ ық тық қ ұ жаттарда қ арастырылғ ан: Қ Р «Білім беру заң ы», «Мү мкіндігі шектеулі балаларды ә леуметтік жә не медициналық -педагогикалық тү зете қ олдау туралы Заң ы», 2011-2020 ж.ж. Қ Р білімді дамыту Мемлекеттік бағ дарламасы жә не т.б. Сонымен қ атар, «2011-2020 ж.ж. Қ Р білімді дамыту Мемлекеттік бағ дарламасы» негізінде Қ азақ стан Республикасында 2020 жылғ а дейін даму мү мкіндігі шектеулі балалар мен ү лкендерге бағ ытталғ ан тиісті дең гейдегі мектепке дейінгі оқ ыту мен тә рбиелеу, мектептік жә не кә сіби білім беруді қ амтамасыз ететін «инклюзивті оқ ыту жү йесі» қ ұ рылады.

Мү мкіндігі шектеулі балалар – қ алыптасқ ан тә ртіпке сай дә лелденген, туа, тұ қ ымқ уалаушылық, жү ре немесе замқ ымдардың нә тижесінде пайда болғ ан аурулардың себебінен ө мірлік іс-ә рекеттерінде шектеулері бар, физикалық жә не (немесе) психикалық кемістіктері бар он сегіз жасқ а толмағ ан балалар.

Мү мкіндігі шектеулі балалардың топтары:

1. Есту бұ зылыстары бар балалар (керең дер, нашар еститіндер, саң ыраулар).

1. Кө ру бұ зылыстары бар балалар (соқ ырлар, нашар кө ретіндер, кө ру мү мкіндігінен кеш айырылғ андар).

3. Қ имыл-қ озғ алыс аппаратының функциясында бұ зылыстары бар балалар.

4. Сө йлеу тілінде бұ зылыстары бар балалар.

5. Ақ ыл-есі кем балалар.

6. Психикалық дамуы тежелген балалар.

7. Іс-ә рекетінде жә не эмоционалдық -еріктік аймағ ында бұ зылыстары бар балалар.

8. Кү рделі бұ зылыстары бар балалар, сонымен қ атар соқ ыр-естімейтіндер.

Инклюзивті немесе «біріктіріп қ осылғ ан» білім беру - мү мкіндігі шектеулі балаларды жалпығ а білім беру мектептерінде оқ ыту процесін сипаттауда қ олданылатын термин. Инклюзивті білім беру – адамдардың тү рлі қ ажеттіліктерін ескере отырып ұ йымдастырылғ ан жалпығ а білім беру процесінің дамуы. Инклюзивті білім беру оқ ушылардың айырмашылық тарын мойындаудан басталады. Оқ ытудағ ы инклюзивті бағ ытты дамытуда мұ ндай айырмашылық тар білім беру процесінің негізін қ ұ райды.

Инклюзивті білім берудің концепциясы барлық балалар, олардың мә дени жә не ә леуметтік дең гейлеріне, қ абілеттері мен мү мкіндіктеріне қ арамастан бірдей мектептерге баруы керек, оқ уда тү рлі қ ажеттіліктері бар балалар индивидум болып табылады - деген пікірлерге негізделеді. Бү гінгі кү нде қ арастырылатын нормативті-ә дістемелік қ ұ жаттармен нақ ты анық талғ ан даму мү мкіндігі шектеулі балалар ө зінің мекен-жайына жақ ын орналасқ ан, балағ а қ ажетті тү зету кө мегін кө рсетуі тиіс, кез-келген жалпығ а білім беру мекемесінде оқ и алады. Мұ ндай оқ ыту процесі балағ а отбасынан, ү йінен, туыстары мен жақ ындарынан, достарынан ажырамай білім алуғ а, қ оғ амғ а қ осылып ә леуметтену мә селелерін нә тижелі шешуге кө мек береді. Есейе келе, балалар ө зіндік ерекшеліктерін қ абылдап, басқ а адамдардың ерекшеліктерін ескеруге ү йренеді. Ә леуметтік–философиялық мағ ынада инклюзивті білім беру қ оғ ам мен білім беру институттар жү йесі қ олдап, дамытатын қ алыпты балалар мен мү мкіндігі шектеулі балалардың бірге ө мір сү руінің тү рі (формасы). Бұ л контекстте инклюзивті білім беру ә рбір оқ ушы білім алу орнын, тә сілі мен тілін таң дауғ а қ ұ қ ылы, білім беру мекемесінде мү мкіндігі шектеулі балалардың нә тижелі білім алуы мен дамуына қ ажетті жағ дай жасау, оларды жалпығ а білім беру мекемесінің оқ у процесіне толық қ осу – деп, қ арастырылады.

Инклюзивті білім беру барлық балаларғ а толық мө лшерде балабақ ша, мектеп, институт ұ жымының ө міріне, баршағ а тең қ ұ қ ылы дең гейде ұ жым мен қ оғ амның іс-ә рекетіне қ атысуғ а мү мкіндік береді.

Инклюзивті білім беру келесі ұ станымдарғ а негізделеді:

1. Барлық адамдардың қ ұ қ ық тары тең болу принципі (индивидуалдылық пен ерекшеліктерді ескеру жағ дайында).

1. Кез-келген дискриминациялау тү рін болдырмау, яғ ни мү мкіндігі шектеулі балалардың білім алу мен ә леуметтік ө мірге қ атысу қ ұ қ ық тарын шектемеу.

3. Мү мкіндігі шектеулі тұ лғ алардың ә леуметтік-қ оғ амдық ө мірдің барлық аймақ тарына байланысты ерекше қ ажеттіліктерін қ амту қ ұ қ ық тарын қ абылдау, сонымен қ атар, білім алуда (ә леуметтік инфрақ ұ рылымның нысаналарына қ ол жеткізе алу мен білім алудағ ы ерекше жағ дайлар).

4. Мү мкіндігі шектеулі баланың нә тижелі ә леуметтенуіне қ ажет жағ дайлар мен қ ызметтерді ұ сынудағ ы қ оғ амның міндеттері.

5. Барлық балаларды мектепке дейінгі мекемелер мен жалпығ а білім беру мектептеріне қ абылдауғ ажағ дай жасау, барлық мү мкіндіктерді пайдалану.

Анық талғ ан ұ станымдарды мектепке дейінгі мекемелер мен жалпығ а

білім беру мектептерінің педагогикалық ұ жымдарымен қ атар ата-аналар жә не қ атысты тұ лғ алардың ұ жымдары орындаулары тиіс. Инклюзивті білім беру екі ә леуметтік субъекттердің бір-біріне бағ ытталып, жақ ындастыратын екіжақ тамалы процесс:

1. Мү мкіндігі шектеулі балалардың қ алыпты дең гейдегі қ ұ рбыларымен бірге оқ у процесіне қ осылуғ а ұ мтылысы, сонымен қ атар олардың ата-аналары арасындағ ы осындай байланыс.

1. Аталғ ан бірігіп оқ у процесін қ ұ руғ а қ ажетті жағ ымды ұ йымдастыру-функционалдық, адамгершілік-психологиялық жағ дайларын қ амтитын жалпығ а білім беру процесінің ө зі.

Инклюзивті бағ ыт балалардың тү рлі білім алу қ ажеттіліктерін тү сіну мен қ ажеттіліктерді ескеру арқ ылы білім беру процесіне қ атысуғ а керек қ ызметтерді ұ сынуды қ арастырады. Бұ л процеске қ оғ ам қ атысып, білім беру саласындағ ы сегрегация мен дискриминацияны жою тиіс.

Қ алыпты дең гейдегі оқ ушылар ү шін инклюзивті білім беру дегеніміз – инклюзивті жә не қ алыпты сынып арасында таң дау жасаудағ ы еркіндік, жә не де, егер бірінші нұ сқ а таң далса – баланы білім беру стандартында қ арастырылғ ан, білім алу сапасы мен оқ у жылдамдығ ымен қ амту, баланың инклюзивті білім беру ережелері мен белгіленген ә леуметтік ұ станымдарды қ абылдауы. Осындай жағ дайда ғ ана «инклюзивті қ оғ амғ а» кө шу іске асырылады, яғ ни балалар арасындағ ы айырмашылық тар «ө зара байланыста даму» ресурсы деп қ арастырылатын ә леуметтік қ арым-қ атынастар нұ сқ асында.

Инклюзивті бағ ыттың жетістіктері анық:

- мү мкіндігі шектеулі баланың ә леуметтенуіне жағ ымды жағ дайлар жасалады.

- Дамуында тү рлі бұ зылыстары бар балалардың оқ у жә не оқ у іс-ә рекетінен тыс байланыстарғ а тү су мү мкіндіктері қ амтылады.

- Педагогтардың квалификациясы жоғ арылайды.

- Балаларды оқ ыту мен тә рбиелеуде жаң а технологиялар қ ұ растырылып, енгізіледі.

- Арнайы (тү зету) ұ йымдармен, ә леуметтік жә не медициналық мекемелермен ө зара байланыстар орнатылады.

Инклюзивті білім беру жү йесі қ иындық тар мен ө згерістерге берілетін статикалық қ ұ рылым емес, ол балалардың индивидуалды ерекшеліктеріне байланысты оқ ыту жағ дайларын ү немі жетілдіруге бағ ытталғ ан динамикалық процесс. Жалпығ а білім беру мектебінде мү мкіндігі шектеулі балаларды қ алыпты қ ұ рбыларының қ атарына қ осу мен нә тижелі ә леуметтену жағ дайлары ғ ана емес, сонымен бірге баланың барлық потенциалдық мү мкіндіктері анық талып, дамытуғ а бағ ытталғ ан жұ мыс жасалуы керек. Білім беру жү йесінің даму бұ зылыстары бар балаларды жеке тұ лғ а ретінде қ абілеттерінің ашылып, максималды жетілуіне ә сер ететін ә леуметтік-психологиялық реабилитациялауда ү лкен мү мкіндіктері бар.

Инклюзивті білім берудің негізінде 8 маң ызды принциптер жатыр:

1. Адамның қ ұ ндылығ ы оның қ абілеттері жә не жетістіктерімен анық талмайды.

1. Ә рбір адам сезуге, ойлауғ а қ абілетті.

3. Ә рбір адам қ арым-қ атынасқ а, басқ алардың оны естуіне қ ұ қ ылы.

4. Адамдар бір-біріне қ ажет.

5. Білім алу тек нақ ты ө зара байланыстарда ғ ана іске асырылады.

6. Барлық адамдарғ а қ ұ рбыларының қ олдауы мен достық қ арым-қ атынасы керек.

7. Барлық білім алушылардың жетістікке жетуі олардың не істей алмайтынымен емес, не істей алатынымен анық талады.

8. Тү рлілік адам ө мірінің барлық жақ тарын кү шейтеді.

Инклюзивті білім берудің негізгі идеясы - баланың білім беру жү йесіне қ осылуғ а дайын болуы емес, жү йенің ө зінің кез-келген баланы қ осып алуғ а дайындығ ында. Яғ ни, барлық педагогтар мен ата-аналар инклюзивті білім беруді – жалпығ а білім беру мектебі мен балабақ шағ а ашық есік ғ ана емес, сонымен бірге білім беру нә тижесіне жауапкершілік деп тү сінулері тиіс. Оның сапасы мү мкіндігі шектеулі балалардың білім алу қ ажеттіліктеріне байланысты ұ сынылатын қ ызметтердің сай болуына тә уелді. Инклюзивті білім беруде мү мкіндігі шектеулі бала білімдерді жалпығ а білім беру стандартында қ алыпты балаларғ а қ атысты қ арастырылғ ан мерзімде мең геруі тиіс екендігін ескеретін болсақ, онда мұ ндай бағ ыт психофизикалық даму дең гейі бойынша жасына сай немесе оғ ан жақ ын балаларғ а ғ ана қ атысты қ олданылады. Н.М.Малофеев бойынша, инклюзивті білім беруді ұ йымдастыру мектепке дейінгі кезең де ең нә тижелі. Білім беру ұ йымдары оларғ а адекватты жауап беруі ү шін, нә тижелі білім беру стратегияларын іздеп, модельдеп, келешекте тә жірибеге енгізу ү шін сипаттама берулері керек.

Инклюзивті білім беру модельдерінің іске қ осылуының негізгі принциптері:

1. Мү мкіндігі шектеулі балалардың барлық ө мірлік іс-ә рекеттер аймақ тары мен ә леуметтік ө зара байланыстарындағ ы қ ызығ ушылық тарының приоритеті.

1. Психофизикалық дамуында тү рлі дең гейлі балалардың қ ажеттіліктері мен сұ раныстарын ескеру.

3. Тү рлі тежелген даму жылдамдығ ы бар балалардың білім алу қ ұ қ ық тарын ескеру.

4. Инклюзивті процесті мағ ыналық, ә дістемелік қ амту мен басқ аруда жү йелілік бағ ытын ұ стану.

5. Мү мкіндігі шектеулі балаларды оқ ыту мен тә рбиелеу жү йесін қ ұ руда алмастырылатын білім беру бағ ыттарын ескеру (жалпығ а білім беру моделі, арнайы білім беру, инклюзивті білім беру, ә леуметтік реабилитация, қ осымша білім беру тә сілдерімен реабилитациялау, аралас модельдер жә не т.б.).

6. Аймақ тың реабилитациялау кең істігін қ ұ ру мен іске қ осуда жалпы ә дістемелік бағ ытты қ ұ растыру.

7. Балалар мен ү лкендер ортасында пайда болатын жеке немесе ә леуметтік бейімделе алмау жә не ү йлесімсіздік тә уекелдерін ү немі қ адағ алау.

Инклюзивті білім беру негізінде барлық балаларды, мү мкіндігінше, олардың арасындағ ы ерекшеліктерге қ арамастан, бірге оқ ыту принципі жатыр. Инклюзивті білім беру концепциясына сә йкес ә рбір баланың қ айталанбас қ асиеттері, қ ызығ ушылық тары, қ абілеттері жә не білім алу қ ажеттіліктері бар, сондық тан ерекше балалар жалпығ а білім беру жү йесіне қ осылу ү шін балалардың қ ажеттіліктеріне бағ ытталғ ан педагогикалық ә дістер кө мегімен осы жү йемен қ амтылуы тиіс.

Инклюзивті білім беру мә селесін зерттеуде оның келесі принциптерін атап ө ту керек:

- қ оғ ам ү шін барлық оқ ушылар мен педагогтардың қ ұ ндылығ ын мойындау;

- балалардың жергілікті мектептердің мә дени ө мірінде қ атысу мө лшерін жоғ арылату, сонымен қ атар балалардың мектептік ө мірден шеттетілу дең гейін тө мендету;

- мектептің жанында тұ ратын барлық балалардың тү рлі қ ажеттіліктерін қ амту ү шін мектептің ә дістемелік жұ мысын талдап, қ айта қ ұ ру жұ мысын жү ргізу;

- мү гедек немесе ерекше білім алу қ ажеттіліктері бар балалар ү шін ғ ана емес, сонымен бірге барлық оқ ушыларғ а білім алу мен мектеп ө міріне толық қ атысуғ а мү мкіндік бермейтін кедергілерді жою;

- кедергілерді жою жолдарын зерттеп, талдауда ө згерістер енгізу;

- оқ ушылар арасындағ ы ерекшеліктер жойылуы тиіс кедергілер емес, олар педагогикалық процесті дамытатын ресурстар;

- баланың мекен-жайына жақ ын орналасқ ан мектепте білім алуғ а қ ұ қ ығ ын мойындау;

- мектептегі жағ дайды тек оқ ушыларғ а ғ ана емес, мұ ғ алімдер ү шін де жақ сарту;

- мектептің рө лі оқ ушылардың академиялық кө рсеткіштерін жоғ арылатуда ғ ана емес, сонымен бірге қ оғ амдық қ ұ ндылық тарды дамытуда да маң ызды екендігін мойындау;

- мектепаралық жә не жергілікті ұ йымдар арасындағ ы біріккен іс-ә рекет пен қ олдау кө рсетуді дамыту;

- инклюзивті білім беруді қ оғ амдағ ы тең дік аспектілерінің бірі ретінде қ абылдау.

Инклюзивті бағ ыт ЮНЕСКО бойынша келесідей мағ ынағ а ие:

- мектеп жасындағ ы барлық балалар толық қ анды білім беру процесіне белсенді қ атысады;

- сапалы мектептік білім алуда барлық балалардың мү мкіндіктері тең;

- барлық балалардың ерекшеліктеріне қ арамастан, бірге оқ уғ а мү мкіндіктері бар;

- барлық балалар бірге ө мір сү руге ү йренулері керек;

- инклюзивті бағ ыт инклюзивті қ оғ амның дамуы мен оның жетілуінің негізі.

Сонымен қ азіргі таң дағ ы білім беру жү йесі мү мкіндігі шектеулі адамдарды шешімін табуы тиіс мә селе деп қ арастырмай, білім алушылардың тү рлілігін жағ ымды қ абылдап, индивидуалды ерекшеліктерді барлығ ы білім алу процесін кең ейту мү мкіндігі, - деп бағ алайды. Қ азақ стан Республикасында сапалық жағ ынан жаң а білім беру жү йесін жалпы жә не де инклюзивті бағ ытта қ ұ ру ә леуметтік–экономикалық жағ дайдың ө згеруімен байланысты. Қ азақ стан Республикасында инклюзивті білім беруді дамыту негізінде келесі маң ызды принциптер мен қ ұ ндылық тар қ арастырылғ ан:

1. Ә рбір баланың жалпығ а білім беру мекемелерінде оқ уда жә не сапалы білім алуда тең қ ұ қ ылы болуы.

2. Ә р баланың оқ уғ а қ абілеттілігін мойындап, қ ажетті жағ дайлар жасау.

3. Балаларғ а отбасында дамуғ а жағ дай жасап, барлық мә дени, білім беру, денсаулық сақ тау мекемелерінің жә не басқ а да қ оғ амның жетістіктерін пайдалануғ а мү мкіндік беру.

4. Ата-аналарды балаларының бірінші мұ ғ алімдері, тең қ ұ қ ылы серіктестері ретінде оқ у процесіне қ осу.

5. Жеке тұ лғ алық, жекелік бағ ыт негізінде қ ұ растырылғ ан оқ у бағ дарламаларын бейімдеу. Бағ дарламалар мү мкіндігі шектеулі тұ лғ алардың оқ у дағ дыларын ө мір бойы дамытуғ а ә сер етіп, қ оғ амның ө міріне толық қ анды қ атысу мү мкіндіктеріне бағ ытталуы тиіс.

6. Инклюзивті білім беруде мү мкіндігі шектеулі тұ лғ алардың білім алудағ ы ерекше қ ажеттіліктерін ескере отырып, арнайы жағ дайларды жасау қ ажет екендігін мойындау.

7. Оқ ытудың инклюзивті моделін іске асыруда заманауи зерттеулер мен тә жірибелердің нә тижелерін қ олдану.

8. Мү мкіндігі шектеулі балаларды оқ ыту мен тә рбиелеуде пә наралық жә не топтық бағ ыттарды қ олдану, ол ү шін педагогтар, ата-аналар, логопедтер, психологтар, дефектолог-мұ ғ алімдер жә не т.б. мамандар бірігіп жұ мыс жасаулары керек.

Инклюзивті білім беруді дамытуғ а қ ойылатын негізгі талаптар:

- тү рлі мү мкіндіктері бар балалардың барлығ ы білім беру ортасына қ осылғ анда ө здерінің мү мкіндіктері шектеулі екендігін сезінбеулері керек.

- Қ андай да бір кө рсеткіштері бойынша балаларды топтарғ а бө лмей, біріктіріп оқ ыту.

- Мү мкіндігі шектеулі балалар ө з жастарына сай қ ұ рбыларымен бір сыныпта оқ ытылады.

- Мү мкіндігі шектеулі балаларды нә тижелі оқ ыту мен тә рбиелеу ү шін арнайы жағ дайлар жасау.

Яғ ни, инклюзивті білім беру жаң а жү йе болып табылады, онда оқ ушылар мен педагогтар – «барлық балаларғ а сапалы ә рі қ олжетімді білім беру» - деген жалпы мақ сатқ а ұ мтылады.

Заманауи педагогикада интеграциялау процесінің дамуына білім берудегі жаң а қ ұ ндылық тардың пайда болуы ү лкен ә сер етті. Білім саласындағ ы қ ұ ндылық тар, ә леуметтік жү йе ретінде, адам мен қ оғ амның дамуына жағ дай жасайды. Білім беру жү йесі оқ ушылардың қ ажеттіліктерін қ амтып, білім алып, қ ұ қ ық тарын қ орғ ай алуғ а кө мек береді. Мұ ның барлығ ы жалпығ а білім беру жү йесінен шеттетілген балалардың топтарына бағ ытталғ ан мемлекеттің білім беру саясаты. Инклюзивті білім беруді іске асырудағ ы қ ажетті кө рсеткіштердің бірі – білімнің сапасы. Мұ нда білім алу қ ұ қ ығ ы тек қ олжетімділік ғ ана емес, сонымен қ атар балалық шақ тан ү лкен болғ анғ а дейін білім алу процесіндегі ә р адамның жетістіктерге жетуі.