Билет №23

1.ХVІІІ ғ. Ұ лы француз буржуазиялық революциясы, оның тарихи маң ызы. Карл Маркс «Еуропалық кө лемдегі революция» деп атағ ан ұ лы революциялардың ішіндегі ең ірісі – XVIII ғ. аяғ ындағ ы ұ лы француз буржуазиялық революциясы болды. Францияда революцияның қ арсаң ында 3 сословие ө мір сү рді: 1. дінбасылар; 2. дворяндар; 3. ауыл шаруашылығ ы жұ мысшылары мен қ олө нершілер жә не буржуазия. XVIII ғ. II жартысында феодалдық – абсолюттік қ ұ рылыстың дағ дарысы кү шейді. Ол елдің ө ндіргіш кү шінің дамуын тежеп, ө ндірістік қ атынастың дамуына кедергі жасады. Ендігі жерде аграрлық мә селені шешу, капитализмнің дамуына қ ажетті ішкі сауданы кең ейту, яғ ни ауыл шаруашылығ ының ө ндрістік ө німіне деген сұ раныс жасау қ ажет болды. Сондық тан революцияның негізгі міндеті – аграрлық мә селені шешу болып табылды. Революцияның қ озғ аушы кү ші – халық бұ қ арасы болды. Революцияның қ арсаң ында феодализмді ә лсіреткен шаралардың бірі – шаруа кө терілісі болды. 1774 ж. Людовик XVI тақ қ а отырғ анда мемлекеттік қ арыз кө бейіп, шаруашылық қ ұ лдырау ү стінде болатын. Халық бұ қ арасының тұ рмысы нашарлап, жер иелері шаруаларды қ анауды тіпті кү шейтіп жіберді. Ә скерге офицерлік қ ызметке тө рт атадан бері дворян атағ ы бар адамдар ғ ана алынды. Бұ л ә скердегі король ү кіметінің ық палын кү шейту ә рекеті еді. Сыртқ ы саясат та буржуазияның наразылығ ын туғ ызды. 1786 ж Франция ү кіметі Англиямен сауда келісімін жасады, ол Франция ө неркә сібіне зиян келтірген келісім болды. Ө йткені ол Англияда ө ндірілген арзан тауарлардың Францияғ а енуіне мү мкіндік берді. Бұ л жағ дай елде революциялық жағ дайды туғ ызды. Елде ө неркә сіп – сауда дағ дарысы басталып, жұ мыссыздар пайда болды. Осы дағ дарыстан шығ удың жолын іздеп король ү кіметі 1789 ж 5 мамырда сонау 1614 ж бері шақ ырылмағ ан Бас штаттарды – 3 сословие ө кілдерінің жиналысын шақ ыруғ а мә жбү р болды. Король мемлекеттік қ азынаның ортайып кеткендігін қ айталап айтып, ел кү ткен реформалар туралы ештең е айтпады. Оғ ан негіз де болды. Бас штаттың бұ л отырысына 47 епископ, 41 аббат, 200 аса кюре қ атысты. Ең басты келіспеушілік дауыс берудің тө ң ірегінде кү шейді, бұ рынғ ы тә ртіп бойынша сословие бө лек – бө лек дауыс берсе, 3 – ші сословие саны кө п болса да дауыс ала алмайтын еді. Ендігі жерде 3 сословие ә р адамның дауыс беруін енгізуді талап етті. Ә рине бұ ғ ан жоғ арғ ы тап ө кілдері қ арсылық білдірді. Ү шінші сословие ө кілдері ө здерін Ұ лттық жиналыс деп жариялап, бұ дан былай салынатын салық тар мен тү рлі шешімдер бізбен келісілуі керек, - деп мә лімдеді. Революция Парижде басталды. 13 шілдеде халық ө кілдері Ұ лттық жиналысты қ орғ ау ү шін жиналды. Король ү кіметінің контрреволюциялық ә рекетіне тойтарыс беру ү шін Ү лттық Гвардия қ ұ рылды. Халық бұ қ арасы ортағ асырлық зорлық – зомбылық тың белгісі – Бастилия қ амал – тү рмесін алуғ а ұ мтылды. Бұ л 14 шілде кү ні болатын. Кө терілісшілерден 100 адам қ аза тауып, қ аруланғ ан халық бұ қ арасы Бастилияны алды. Бұ л кү н (14 шілде) казірге дейін Француз халқ ының ұ лттық мейрамы болып отыр.Осылайша революцияның 14 шілдедегі жең ісі нә тижесінде ү кімет басына буржуазиялағ ан либерал дворяндармен одақ тасқ ан ірі буржуазия (буржуазиялық аристократия – банкир, ірі мануфактура, кә сіпорын иелері, ірі саудагерлер, ірі жер иелері) келді. 1789 ж. 14 шілдедегі Ұ лы Француз буржуазиялық революциясы адамзат тарихындағ ы маң ызды оқ иғ алардың бірі болды. Бұ л революцияны Маркс «Еуропалық кө лемдегі революция» деп бағ алады. Бұ л революция феодалдық шексіз билікті қ ұ латып, феодализмге ақ ырына дейін соқ қ ы берді, капитализмнің дамуына жол ашты. Феодалдық ө ндіріс қ атынастарын қ иратты, жаң а тарихи дә уір – капитализмнің жең уі мен нығ аюын қ амтамасыз етті. Буржуазия Францияда прогрестік тап ретінде революцияғ а жетекшілік жасады. Халық революцияда негізгі кү ш болды. Бұ л революция буржуазиялық – демократиялық революция болды жә не де ө рлей тү сті. Феодализм қ алдығ ынан тазарғ ан Францияда алдың ғ ы қ атарлы капитализм дамыды. Пролетариаттың жасалу процесі тездеді. Революцияда халық ө кілдерінің белсенді араласуына байланысты ұ лттық сана қ алыптасты. Сондай – ақ, дү ние жү зінде алдың ғ ы қ атарлы идеологиялық ойлардың тууына негіз болды.

2.Екінші дү ниежү зілік соғ ыстан кейінгі Азия жә не Африка халық тарының ұ лт азаттық қ озғ алыстары. Азия жә не Африка елдеріндегі тә уелсіз мемлекеттердің қ ұ рылуы. II дү ниежү зілік соғ ыстан кейін Африка елдерінің ұ лт-азаттық қ озғ алысы бү кіл Африканы қ амтыды. Африка континенті халқ ының кө пшілігі ү шін отаршылдық тан азат болу ең маң ызды міндеттерінің бірі болды.2-дү ние жү зілік соғ ыстан кейінгі жылдары ұ лт-азаттық кү рестің ө суі нә тижесінде Африка қ ұ рлығ ындағ ы халық тардың жаппай отарлық бұ ғ аудан босануы. 2-дү ние жү зілік соғ ыста Солтү стік Африканың едә уір жерінде соғ ыс қ имылдары жү ргізіліп, одақ тас елдер армияларының қ ұ рамында оғ ан африкалық тар, арабтар да қ атысты. Соғ ыс біткен соң Африка халық тарының азаттық алуы бағ ытындағ ы негізгі оқ иғ алар басталды. 1945 —1950 ж. Азиядағ ы отарлық жү йенің ә лсіреуі, халық ар. саяси сахнадағ ы ө згерістер Африка халық тарының санасына ү лкен ық пал етті. Африка халық тарының азаттық алуы бағ ытындағ ы қ озғ алыстар Египетте 1946 — 1952 жылы, Тунисте 1946 — 1948 ж., 1952 — 1954 ж., Алжирде 1954 ж., Мароккода 1952 — 1955 ж. шырқ ау шегіне жетті. Метрополия жаң а отаршылдық саясаттың тү рлі ә діс-тә сілдерін іздестіре бастады. Бірақ Африка халық тарының азаттық алуына жаң а тарихи жағ дайда бө гет жасау мү мкін емес еді. 1951 жылы 24 желтоқ санда Ливияның тә уелсіздігі жарияланды. Египеттегі 1952 жылғ ы шілде тө ң керісі Солтү стік Африка халық тарының азаттық алуынан соң кезек Сахараның оң тү стігіне, Оң тү стік Африкағ а ауысты. 1957 жылы Африка халық тарының ортақ одағ ы қ ұ рылды. Оң тү стік Африкада 50-жылдарғ а дейін отаршыларғ а “бейбіт” қ арсылық жасалса, 50-жылдардан кейін ашық ұ лт-азаттық кү рес ө ріс алды. Уганда, Мадагаскар аралы, Кения, Камерунда қ арулы қ ақ тығ ыстар болды. Экономикалық саяси кү рес ү дей тү сті. Африка халық тарының азаттық алуы Африка халық тарының конференциясы, Африканың тә уелсіз мемлекеттерінің конференциясы ү лкен кө мек жасады. 1956 жылы Марокко, Тунис, Судан, 1957 жылы наурызда Англия отары Гана, 1958 жылы қ ыркү йекте Франция отары Гвинея, 1962 жылы Алжир тә уелсіздік алды. Кү шпен ұ стап тұ руғ а шамасы келмейтін болғ ан соң, батыс мемлекеттері кө птеген отарларымен “бейбіт” тү рде қ оштасуғ а мә жбү р болды. 1960 жылы тарихта “Африка жылы” деген атаумен қ алды. Бұ л жылы Африкада 17 мемлекеттің тә уелсіздікке қ олы жетті. 1956 — 1966 жылы 34 ел тә уелсіздік алды. Арабтардың ұ лт-азаттық кү ресін жандандыра тү сті. 1956 жылғ ы “Суэц дағ дарысы” мен Египетке қ арсы “Ү штік шабуыл” Франция мен Францияның жең ілісімен аяқ талды. 50-жылдары ұ лттық езгіге қ арсы кү рес нә тижесінде Конгрестер Одағ ы (1952), Тә уелсіздік Хартиясы (1955), Оң тү стік Родезияда Африка кә сіподақ конгресі т.б. ұ йымдар қ ұ рылды. 1960 жылы нә сілшілдерге қ арсы жасалғ ан бейбіт демонстрацияны Оң тү стік Африка Одағ ы қ анғ а бө ктірді. БҰ Ұ шешімімен бұ л кү н (21 наурыз) нә сілшілдікке қ арсы Халық аралық кү рес кү ні деп жарияланды. 1963 жылы Родезия Федерациясы тарады. 1964 жылы Малави мен Замбия, 1966 жылы Лесото мен Ботсвана, 1968 жылы Свазиленд тә уелсіздік алды. Бұ рын отарлық билік жү ргізіп келген мемлекеттер Африка халық тарының азаттық алуы қ арсы ұ зақ уақ ыт кү рес жү ргізді. Соғ ан қ арамай 1973-1980 жылдары Португалия отарлары — Ангола мен Мозамбик (1975), Гвинея-Бисау (1973), Сан-Томе, Принсипи т.б. елдер тә уелсіздік алды. Оң тү стік Африка Республикасында 1991 жылы ұ лттық тең сіздік жойылып, 1994 жылы Н.Мандела елдің жергілікті халық тан шық қ ан тұ ң ғ ыш президенті болып сайланды. Сө йтіп, ұ лт-азаттық қ озғ алысы нә тижесінде халық тардың жанқ ияр кү ресі нә тижесінде Африка халық тарының азаттық алуы жү зеге асты. Қ азіргі кезең де Африкада 50-ден астам дербес мемлекет ө мір сү ріп отыр Кейіннен ағ ылшындар, француздар, голландық тар жапондық оккупациядан азат етілген барлық елдерді соғ ысқ а дейінгі қ алпына келтіруге ық пал жасағ ан, бірақ бұ л ә рекеттері Қ арсыласу соғ ысына ә кеп соқ ты, ал олар ө те ұ зақ ұ лттық -азаттық соғ ыстарғ а ұ ласты. Индонезияда бұ л кү рес 1949 жылғ а дейін, Вьетнамда – 1954 жылғ а дейін Малайяда – 1957 жылғ а дейін.Оң тү стік Шығ ыс Азияның басқ ада мемлекеттерінде ә скери қ ақ тығ ыстар болғ ан, бірақ олардың сипаты – саяси кү рес немесе саяси, ә леуметтік жә не эникалық топтардың ішкі дау-жанжалдары болғ ан. Отаршылдар осы дау-жанжардары кең інен қ олдап, ә р тү рлі мемлекеттердің халқ ының бө ліктері арасына ірікті салуғ а ү міттеніп, «адал тө реші» ретінде ө здерінің позицияларын сақ тауғ а тырысты.

3.«Ежелгі Қ азақ стан тарихы» пә ні жә не курстың мақ саты мен мазмұ ны. Хронологиялық шегі. Кіріспе курс Қ Р-ның Білім жә не ғ ылым министрлігінің шешімі бойынша 2005-2006 оқ у жылынан бастап 5-6 сыныптардағ ы тарихты оқ ытуғ а ішінара ө згерістер жасалды. Бұ ғ ан дейін 5-сыныпта оқ ытылып келген «Қ азақ елінің қ ысқ аша тарихы» ә ң гімелер курсы енді оқ ытылмайды. Тарихтың жү йелі курстары 5-сыныптан бастап қ атар оқ ытылады, барлық сыныптарда (5-9) екеуіне сағ ат бірдей бө лінген. 5-сынып оқ ушыларын тарихтың жү йелі курсын оқ ып, мең геруге дайындау ү шін осы сыныпта оқ у жылының алғ ашқ ы жартысында екі курстан да «тарихқ а кіріспе» бө лімі оқ ытылады.

Қ азіргі мектептегі 5-6 сыныптарда оқ ытылатын Ежелгі Қ азақ стан тарихының ә рқ айсысына жылына 34 сағ ат беріліп, хронологиялық шегі 5-сыныпта алғ ашқ ы адам пайда болғ аннан – б.з.б. 8 ғ асырғ а дейінгі аралық ты қ амтыса, 6-сыныпта б.з.б. 8-7 ғ ғ.-б.з. 6 ғ. дейінгі кезең ді қ амтиды. Ал, 7-сыныптағ ы орта ғ асырлардағ ы Қ азақ стан тарихына 51 сағ ат бө лінген жә не курстың хронологиясы 6-18 ғ асырлар аралығ ын қ амтиды.

Мектепте оқ ытылатын тарих пә нінің мемлекеттік білім стандарты мен бағ дарлама талаптарына сә йкес оқ ытылуы бұ л пә ннің 5-ші сыныпта қ алай оқ ытылғ анына да байланысты.

Бастауыш мектепті бітіріп, 5 – сыныпта тарих пә нін оқ уғ а кіріскен оқ ушы минутына 130-140 сө зді ә деби нормағ а сай дауыстап, мә нерлеп оқ уы (іштей 100-130 сө з), оқ ығ анын тү сініп, саналылық пен мең геруі; оқ ығ ан мә тіннің жай жоспарын жасауы; оқ ығ ан мә тінге тақ ырып қ оюы; ө зі жасағ ан жоспар бойынша 90-100 сө зден қ ұ ралатын мә тінді сауатты жазуы; оқ улық тағ ы немесе тақ тағ а ілінген бояулы сурет бойынша ә ң гіме қ ұ растырып айтуы; оқ улық мә тіні мен суреттеріне сү йене отырып, олардың негізгі мазмұ нын ә ң гімелеп айтып беруі; оқ улық тағ ы материалдарды пайдалана отырып, адамдардың ең бек қ ұ ралдарына, тұ рмыс жағ дайларына сипаттама беруі; ө зі тұ рғ ан ө лкенің тарихы, мә дениеті т.б. туралы материал жинап, ө здігінше ауызша жә не жазбаша ә ң гіме қ ұ растыруы, туғ ан ө лкенің тарихын баяндайтын фотоальбом жасауы тиіс. Сондық тан 5 сыныпта алғ ашқ ы тарих сабақ тарында оқ ушыларда қ андай дә режеде біліктердің қ алыптасқ анын анық тап алу қ ажет. Осы жұ мыстың қ орытындысымен оқ ушылардың ө здерін таныстырғ ан дұ рыс. Мұ нан ә рі кү нделікті сабақ тарда 5 сынып оқ ушыларында қ алыптасатын біліктерді ғ ана емес, олардың бұ ғ ан дейінгі сыныптарда қ алыптасып ү лгірмегендерін де жетілдіруге ү немі назар аударылып отырғ аны дұ рыс. Алдымен қ андай біліктерге назар аудару керек десек, бірінші орынғ а оқ ушылардың шапшаң оқ уын қ оямыз. Екінші орында - оқ ушылардың оқ улық пен, басқ а да кітаптармен жұ мыс істей алуы, яғ ни оқ улық тағ ы мә тінмен жұ мыс істеуге, тарихи оқ иғ аны, фактіні талдауғ а машық тануы, оқ улық тағ ы суреттермен, атаулармен, даталармен т.б. жұ мыс істей білуі, мә тін соң ында берілген сұ рақ тар бойынша оны бө ліктерге бө ліп, ә р бө ліктің басты, негізгі ойын аң ғ ара білуі. Осының бә рі оқ ушыларды оқ ылғ ан мә тіннің жай жоспарын дұ рыс жасауғ а ү йретеді.

Алғ ашқ ы сабақ тардан бастап-ақ оқ ушылардың тарих пә нінен берілетін ауызша жауабына қ ойылатын бірың ғ ай талапты жү зеге асыра бастау керек. Берілген сұ рақ қ а тез, дә л, анық жә не қ исынды жауап беруге ү йретіп, оларды осы бастан кө п сө зділіктен, жалпылама сө йлеуден, тарихи терминдер мен атауларды бұ рмалаудан немесе орынсыз қ олданудан сақ тандыру керек.

5 - сынып оқ ушыларын тарихи ә ң гіме айтуғ а ү йретудің бір жолы-тү рлі иллюстрациялар бойынша ә ң гіме қ ұ растыру. Оның ү лгісін де мұ ғ алімнің кө рсетіп бергені дұ рыс. Сабақ та оқ у картинкасын (бояулы сурет) пайдаланғ ан уақ ытта алдымен оқ ушыларды оның мазмұ нымен таныстырып, оның қ андай оқ иғ ағ а арналғ анын хабарлап барып, осыдан кейін суретте не бейнеленгенін ә ң гімелеген орынды. Оқ ушыларды ә сіресе суреттегі жеке бейнелерді жә не олардың арасындағ ы ө зара байланысты кө ре білуге ү йрету керек. Олардың ө здерінен де тү рлі суреттер бойынша ә ң гімені осылайша қ ұ растыруды талап ету қ ажет.

Шығ армашылық пен ойластырылғ ан жағ дайда кү нделікті сабақ тың ең болмағ анда бір-екі буынында біліктерді қ алыптастыру немесе одан ә рі жетілдіре тү су бағ ытында жұ мыс жү ргізуге болатынын тә жірибе кө рсетіп отыр.

Мектепте тарихты оқ ыту сапасының басты кө рсеткіштерінің бірі-оқ у бағ дарламасында кө рсетілген негізгі тарихи ұ ғ ымдарды қ алыптастыру. Бұ л талап бұ рын 6-сыныптан бастап ендірілетін. 5 - сыныпта жү йелі курс емес, эпизодтық ә ң гімелер оқ ытылғ андық тан, тарихи ұ ғ ымдарды қ алыптастыру талап етілмейтін, оның орнына ең негізгі тарихи тү сініктерді мең геру талап етілетін. Енді 5 - сыныптан бастап бағ дарламада кө рсетілген ұ ғ ымдарды барлық оқ ушыларда қ алыптастыру міндеті жү зеге асырылады.

Қ азақ стан тарихы ғ ылымының қ ол жеткен соң ғ ы жаң алық тарынан хабардар болып, оларды оқ ушылардың ерекшелігін ескере отырып, сабақ тарда пайдаланғ ан дұ рыс. Оқ у материалын қ азіргі кезең мен, оқ ушыларды қ оршағ ан ө мірмен байланыстыру ү шін мұ ғ алімнің болып жатқ ан аса маң ызды оқ иғ аларды, ө згерістерді, жаң алық тарды, шаруашылық пен мә дениет саласындағ ы жетістіктерді біліп отыруы қ ажет. Сондай-ақ, орын алып отырғ ан қ иындық тар туралы да толық хабары болуы қ ажет.

Ә рбір кезекті сабақ қ а дайындалғ анда оқ у бағ дарламасы, оқ улық, хрестоматия, тарихи карта т.б. қ атар тарихи қ ұ жаттардың, ғ ылыми-кө пшілік кітаптардың, тарихи-кө ркем ә дебиеттердің, мерзімді баспасө з материалдарының ү зінділерін, мұ ражай, мұ рағ ат қ ұ жаттары мен экспонаттарын, оқ у фильмдері мен диафильдерді де назардан тыс қ алдырмау керек. Кезекті сабақ та ө тілетін материалдың мазмұ нымен танысқ ан соң, сол сабақ тың білімдік, тә рбиелік, дамытушылық міндеттері анық талады. Қ ысқ аша айтқ анда, тарих сабағ ының міндеті-осы сабақ тағ ы ғ ылыми білім негізі болып табылатын басты мә селелерді ашып кө рсете отырып, оқ ушылардың есінде қ алдыру жә не оларды сол мә селелерден туындайтын қ орытындығ а ә келу. Сабақ материалы мазмұ ны мен сипаты жө нінен бірдей болмайды. Кейбір тарихи материалдар нақ ты білім беруге бейім болса, енді бірқ атары білім бере отырып, оқ ушылардың ой-ө рісін дамытуғ а немесе оларды тә рбиелеуге тиімді келеді. Мұ ның ө зі сабақ тың тарихтың қ ай саласын: шаруашылық ты, қ оғ амдық -ә леуметтік қ ұ рылысты, мә дениетті басымырақ баяндауына байланысты.

Сабақ тың материалымен танысып, оның білімдік, тә рбиелік міндетін анық тағ аннан кейін, оқ улық материалын сын елегінен ө ткізу керек. Сабақ тың білімдік міндеттерін жү зеге асыруғ а оқ улық тағ ы айқ ын жә не нақ ты фактілер жеткілікті ме, егер жеткіліксіз болса, жоғ арыда аталғ ан ә дебиеттерден қ осымша деректер іздестіру қ ажет. Білімдік маң ызы бар материалдарды іріктегенде олардың қ азіргі тарих ғ ылымының даму дә режесіне сай келуін, ә сіресе тарихи оқ иғ алар мен фактілерді тек қ ана шындық тұ рғ ысынан баяндауды, тарихта бұ ғ ан дейін орын алып келген ақ таң дақ беттерді дұ рыс ашып кө рсетуді мұ қ ият ескеру керек.

Сабақ тың сапалы ө тіп, мақ сатына жетуі мұ ғ алім мен оқ ушылардың сабақ ү стінде оқ у қ ызметін қ аншалық ты белсене атқ аратындығ ына да байланысты. Егер осы екі жақ тың бірі оқ у қ ызметін атқ армаса немесе оғ ан ойдағ ыдай қ атыспаса, ол сабақ ты қ азіргі талаптарғ а толық жауап береді деуге болмайды. Сондық тан да тарихшы мұ ғ алім ө зінің ең алғ ашқ ы сабағ ынан бастап барлық оқ ушылардың оқ у қ ызметімен айналысуын қ амтамасыз етуі тиіс. Ә детте тө менгі сынып оқ ушылары, соның ішінде бесінші сыныптағ ылар да тарих сабағ ына белсене қ атысады. Мұ ғ алім осы белсенділікті тиімді пайдалануы керек. Мұ ның ө зі олардың бү кіл сабақ бойы оқ у қ ызметімен айналысуын ұ йымдастыруғ а мү мкіндік береді. Бірақ барлық оқ ушыны оқ у қ ызметімен шұ ғ ылдандыру ү шін оларда кем дегенде мына ү ш сапа: тарих пә нін оқ ып ү йренуге деген ынта, Қ азақ стан тарихын оқ ып ү йренуге қ ызығ ушылық пен жауапкершілік жә не тарих пә нін оқ ып ү йрену тә сілдері қ алыптасуы тиіс. Осы ү шеуінің екеуі қ алыптасып, біреуі қ алыптаспағ ан оқ ушы тарих пә нінен жү йелі де берік білім ала алмайды.

Қ ай сынып екеніне қ арамастан, тарих пә нін оқ удың не ү шін керектігін, оның маң ызын айту артық емес. Ә сіресе, бұ л пә ннің бү кіл адам баласы басынан кешкен тарихты таныстыратынын, мұ ны білудің ілгері даму ү шін, келешекті болжау ү шін аса қ ажеттігін ескерткен пайдалы.

Қ азақ стан тарихы курсының негізгі мақ саттары мынадай:

тарихи дә уірлерге талдау жасау;

• этностық тарихқ а талдау жасау;
• тү рлі тарихи кезең дердегі ә леуметтік ұ йымдарды зерттеу;
• тү рлі тарихи кезең дердегі мә дениетті зерттеу.

Қ азақ стан тарихы келесі кезең дерге бө лінеді:

- ежелгі дә уірлерден б.д. VI ғ. дейін - Қ азақ станның ежелгі тарихы;

- б.д. VI ғ асырынан б.д. XVIII ғ. дейін - ортағ асырлық Қ азақ стан тарихы;

- XVIII ғ асырдан XX ғ. басына дейін - Қ азақ станның жаң а тарихы;

- 1917-1991 жж. - Қ азақ станның қ азіргі кезең дегі тарихы.

- 1997 жылдан тә уелсіз Қ азақ стан тарихы. Қ азақ стан тарихы мол дерек кө здеріне ие. Оғ ан мыналар енеді:

- археологиялық деректер;

- этнографиялық деректер;

- жазба дерек кө здері;

- халық ауыз ә дебиетінен алынатын ақ параттар.

«Тарихқ а саяхат». Оқ ытудың формасы ретінде саяхат дегеніміз – оқ ушылардың зерттелуші объектінің орналасқ ан жеріне барып, онымен тікелей танысу (мысалы: табиғ ат, ө ндіріс орындары, тарихи ескерткіштер, ө лкетану мұ ражайлары т.б.) жә не оғ ан қ атысты білім негіздерін мең геру.

Саяхат сабақ тары оқ ытуды ұ йымдастырудың тиімді формасы бола отырып, бірқ атар маң ызды дидактикалық функциялар атқ арады. Атап айтсақ:

-саяхат арқ ылы оқ ытудың кө рнекілік принципі жү зеге асырылады. Ө йткені оқ ушылар процесс барысында зерттеліп отырғ ан пә нмен жә не қ ұ былыстармен тікелей танысады;

-саяхат оқ ытудың ғ ылыми маң ызын кө теріп, оның ө мірмен жне тә жірибемен байланысын бекітеді;

-оқ ушыларғ а ө ндірістік іс-ә рекетте бағ ыт-бағ дар беруде саяхат маң ызды рө л атқ арады.

Мектептегі саяхат сабақ тарын бірнеше тү рге бө луге болады: ө ндірістік саяхат, табиғ и-ғ ылыми саяхат, ә деби-тарихи жә не ө лкетану саяхаттары.

Олардың ішінде тарихты оқ ытуда ә деби-тарихи жә не ө лкетану саяхаттарының маң ызы зор. Ә деби-тарихи саяхаттар – тарих, ә дебиет, адам жә не қ оғ ам пә ндері бойынша тарихи-ә деби мұ ражайларда, тарихи маң ызы бар жерлерде, ә ртү рлі кө рмелерде, сурет галереяларында, кітапханаларда т.б. орындарда ұ йымдастырылады.