Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі АҚШ. Трумэн доктринасы және Маршалл жоспары.

Екінші дү ниежү зілік соғ ыстан кейінгі АҚ Ш-тың жағ дайы. «Ә ділетті курс». Екінші дү ниежү зілік соғ ыста АҚ Ш-тың ө зге елдермен салыстырғ анда адам жә не материалдық шығ ыны айтарлық тай кө п болғ ан жоқ, 300 мың адам қ аза тапты жә не хабарсыз кетті. Оның ү стіне соғ ыс Америка экономикасының ө суіне ық пал еткен негізгі факторлардың бірі болды. Соғ ыс жылдарында АҚ Ш-тың ө ндірістік қ уаты 2 есе, ал экспорты 5 есе артты. АҚ Ш соғ ыстан дү ниежү зіндегі ең қ уатты экономикалық жә не ә скери-саяси держава болып шық ты. 1948 жылы капиталистік дү ниедегі АҚ Ш ө ндірісінің ү лесі 54, 6%, алтын қ оры дү ниежү зілік қ ордың 53, 3%-н қ ұ рады. Соғ ыс соң ында капиталистік дү ниедегі ең кө п жә не қ уатты армия АҚ Ш-да болды. 1949 жылғ а дейін АҚ Ш-тың атом қ аруына монополиясы болды.Cоғ ыстан кейінгі кезең де Ф.Д.Рузвельттің «Жаң а курс» бағ дарламасының аясында экономикалық жә не ә леуметтік салада реформалар жү ріп жатты. 1944-1946 жылдары бірнеше заң дар қ абылданды. Бұ л заң дар ә скери адамдардың, сонымен қ атар жағ дайы тө мен халық тардың мү ддесін қ орғ ауғ а бағ ытталғ ан заң дар болды. Бұ л заң дарғ а «Солдаттық билль» де жатқ ызылды, ол бойынша соғ ыс ардагерлеріне айтарлық тай жең ілдіктер берілді. Ең бекпен қ амтамасыз ету заң ы жұ мыссыздық ты қ ысқ артуғ а бағ ытталды, зейнетақ ы, жә рдемақ ыларды кө теру туралы акттер қ абылданды. Осығ ан байланысты Рузвельт қ айтыс болғ ан соң, АҚ Ш президенті болғ ан Г.Трумэн (1945, сә уір) ө з саясатын «Ә ділетті курс» деп атады. Қ оғ амдық – саяси ө мірдегі оң шыл-консервативтік бетбұ рыс соғ ыстан кейінгі жылдарда кү шейе тү сті. Бұ л 30 жылдары қ абылданғ ан ә леуметтік заң дарды қ айта қ арау барысында жү зеге асты. Американдық заң шығ арушылар қ ызметіндегі неғ ұ рлым айқ ын ө згеріс 1947 жылы жұ мысшыларғ а қ арсы Тафт-Хартли (АҚ Ш конгресіндегі заң ды ұ сынушының аты-жө німен аталғ ан) заң ы болды. Оның негізгі мақ саты кә сіподақ тың қ ызметіне шек қ ою жә не бақ ылау орнату болды. Заң мемлекеттік қ ызметкерлердің, сонымен қ атар саяси бағ ыттағ ы ө зге де кө терілістерге тыйым салды. Ү кімет кө терілістер мен толқ уларды 80 кү нге тоқ тату қ ұ қ ына ие болды. Жұ мысшылар қ озғ алысына қ атаң бақ ылау орнату 1959 жылы Лэндрем-Гриффин заң ын қ абылдаумен одан ә рі жалғ асты. Бұ л заң Ең бек министрлігінің кә сіподақ тың ішкі істеріне бақ ылауын кү шейтті, олардың финанс мә селелерін, жоғ арғ ы кә сіподақ жетекшілерін сайлау механизмдерін қ атаң бақ ылады. Осығ ан орай ең бек қ атынастарын мемлекеттік реттеу жү йесі кү шейе тү сті. Қ оғ амда антикең естік, антикоммунистік кө ң іл-кү й орын алды. 1947 жылы мемлекеттік қ ызметкерлерді тексеру басталды, бұ л мемлекеттік аппаратты тазарту болы Соғ ыстан кейінгі сыртқ ы саяси курстағ ы ө згерістер.Оң шыл топтар позициясы сыртқ ы саясатта да кө рініс тапты. Соғ ыс соң ында антигитлерлік коалиция одақ тастарының арасында қ арама-қ айшылық тар кө рініс тапты. Бұ л қ айшылық тардың кү шеюі алдымен коалицияның іс жү зінде ыдырауына, кейіннен «суық соғ ыстың» басталуына ә келді. Бұ л мә селе бойынша инициатива АҚ Ш-на тиесілі болды. «Суық соғ ыс» жә не одан туғ ан сыртқ ы саяси доктриналар халық аралық жағ дайды шиеленістіріп, жаң а дү ниежү зілік соғ ыс қ атерін кү шейтті. «Суық соғ ыс» саясатының шең берінде Трумэн ә кімшілігі бірқ атар сыртқ ы саяси шараларды жү зеге асырды. Олардың қ атарында Трумэн доктринасы жә не Маршал жоспары болды. Трумэн доктринасы Греция жә не Тү ркияғ а кө мек кө рсетуді, бұ л жерлерде солшыл кү штердің жең ісіне жә не КСРО ық палының кү шеюіне жол бермеуді мақ сат етті. Маршал жоспары (сол кездегі мемлекеттік секретарь Маршалл атымен) АҚ Ш-ның одақ тас елдеріне соғ ыс кезінде кү йреген экономикасын қ айта қ алпына келтіру ү шін финанстық жә не экономикалық кө мек кө рсетудің кең масштабтық бағ дарламасы болып табылды. 4 жылда (1948-1952ж.ж.) бұ л бағ дарлама бойынша АҚ Ш 12, 5 млрд. $ қ аржы жұ мсады. Америка Европадағ ы жағ дайды тұ рақ тандыруғ а мү дделі болды.

3, Ежелгі дү ние тарихы курсының мазмұ ны, хронологиялық шегі, қ ұ рылымы, негізгі ұ ғ ымдары мен жетекші идеялары. Орта мектептегі6-сыныптағ ы тарих курстары ө ткендегі қ оғ амдық ө мірдің ә р қ ырын, ол тарихтың барысын, бірі алдың ғ ысының жалғ асы бола тұ рып, одан кейінгісінің себебіне айналатын факторлардың жү йелі тізбегін ашып беретін білімдер жү йесі болып табылады. Ежелгі дү ние тарихында дү ние жү зіндегі тарихи процесс белгілі бір дә уірде қ ай елде неғ ұ рлым толық ә рі айқ ын кө рінген болса, сол елдің тарихы негізінде ашып кө рсетіледі. Мысалы, Ежелгі Шығ ыс елдеріндегі қ ұ л иеленушілік деспотия Египеттің тарихы арқ ылы ашылады.Ежелгі дү ние тарихы курсына 2 тү рлі факторлар: тарихи процестің негізгі кезең і болатын дара оқ иғ алар мен бір-біріне ұ қ сас сан рет қ айталанғ ан дә уірге тә н факторлар енгізіледі. Кейінгісі қ оғ амдық ө мірдің қ ұ былыстары деп аталынады жә не олардың халық бұ қ арасының тарихи рө лін ашып кө рсетуде маң ызы зор, сонымен қ атар олар жинақ талғ ан сипаттама беру арқ ылы, типтік мысалдар арқ ылы суреттеледі. Тарихи адамдарды сипаттау олардың іс-ә рекеті туралы ә ң гіме, қ оғ амдық таптар мен партиялардың кү ресінің мақ сатын ашып кө рсетуге негізделген. Мысалы, б.э.д. ІІ ғ. 30-20 жж Римдегі аристократтар мен кү йзелген шаруалар арасындағ ы кү ресті сипаттауда ағ айынды Гай жә не Тиберий Гракхтардың қ оғ амдық -саяси қ ызметтерімен тығ ыз байланыстырылады.Ежелгі дү ние жә не орта ғ асырлар тарихының мектептегі курстарын қ ұ рудағ ы аса маң ызды мә селелер тө мендегі тарихи ұ ғ ымдар болып табылады:

-Бір немесе бірнеше халық тар мен елге қ атысты ұ ғ ымдар;

-Тұ тас алғ анда формацияғ а тә н ұ ғ ымдар. Мыс; қ ұ л, қ ұ л иеленуші, пролетариат, помещик т.б.

-Бірнеше қ оғ амдық -экономикалық формацияғ а тә н ұ ғ ымдар. Мыс: мә дениет, шаруа-феодал, соғ ыс, тап кү ресі, мемлекет т.б.

Тарих курсы материалдарын іріктеп алудың басты шарты оны қ ұ райтын элеметтердің бір-бірімен сә йкес келуі болып табылады.

Ежелгі дү ние тарихы курсындағ ы ұ ғ ымдар жү йесі. Ежелгі дү ние тарихының негізгі ұ ғ ымдары:

1.Георгафиялық орта, оның қ оғ амдық ө мірін жасаудағ ы ық палы, оның дамуының тездететіні немесе тежейтіні

2.Адамдардың ең бегі – қ оғ амның ө мір сү руінің, дамуының маң ызды шарты, ең бек қ ұ ралдары, ө ндіріс кү штерді дамытудың шешуші рө лі,

3.Қ ұ л иеленушілік қ оғ амдағ ы негізгі қ оғ амдық таптар (қ ұ лдар, қ ұ л иеленуші) осы кездегі тап кү ресі, тарихтағ ы қ озғ аушы кү ш ретінде оның рө лі

4.Қ ұ л иеленуші мемлекет, оның ішкі-сыртқ ы функциясы, мемлекеттің кү шеюі жә не кү йреу себептері.

5.Жаулап алушылық, тонаушылық соғ ыстары, қ ұ л иеленуші қ оғ амдағ ы олардың болуының сө зсіздігі, ә ділетті соғ ыстар.

6.Алғ ашқ ы қ ауымдық қ ұ рылыс жә не қ ұ л иеленуші қ оғ амдағ ы дін, шындық болмыстың дінде теріс бейнеленуі, қ ұ л иеленуші қ оғ амдағ ы діннің ә леуметтік рө лі, дін – қ оғ ам дамуына кедергі.

7.Алғ ашқ ы қ ауымдық қ ұ рылыс жә не қ ұ л иеленуші қ оғ амдағ ы ө нер, оның ә леуметтік сипаты, ғ ылым, оның адам ең бегінің процесінде пайда болуы, қ оғ амда ғ ылыммен шұ ғ ылданатын адамдардың аз болуы.

8.Материалдық игіліктерді (негізгі ө німдер), мә дени байлық тарды жасаудағ ы, ә леуметтік кү рестегі, ұ лттық, тә уелсіздік жолындағ ы кү рестегі халық тың рө лі.

Осы ұ ғ ымдар, олардан туындайтын жеке ұ ғ ымдар ежелгі дү ние тарихының екі ұ ғ ымын, яғ ни алғ ашқ ы қ ауымдық қ ұ рылыс жә не қ ұ л иеленушілік формациялар деген ұ ғ ымдардың, олардың пайда болуы, дамуын, кү йреуін, ө зіне тә н даму заң дылық тарын қ амтиды.