Билет №10

1.Ежелгі Рим (республика жә не империялық) тарихы. Батыс Рим империясының кү йреуі. Рим тарихын ү ш кезең ге бө леміз: патшалық кезең, Республикалық жә не империялық кезең дер. Римнің алғ ашқ ы патшасы Ромул болды. Римдегі патшалық кезең б.з.д. 753-509 жылдарды қ амтиды. Б.з.д. 509-27 жылдары Рим республикасы ө мір сү рді. Бұ л Рим тарихының екінші жә не ең ұ зақ дә уірі болды. Рим республикасында патрицийлердің ақ сақ алдары қ ұ рғ ан кең ес-сенат Рим ө мірінде ерекше орын алды. Оның мү шелерін сенаторлар деп атады. Олар осы қ ызметті ө мір бойы атқ арды. Сенат қ ұ рамы 300 адамнан қ ұ ралды. Жоғ арғ ы мемлекеттік дең гейге жетті. Сенаттың билігі ү лкен болды. Сенатта қ аражат, соғ ыс бітім, келісім мә селелері кең інен қ аралды. Рим республикасында халық жиналысының 3 тү рі болды: Курия- ру бірлестіктерінің жиыны, центуриат – патрицилер мен плебейлердің жиналысы, трибалар – халық жиналысының соң ғ ысы. Атқ арушы ө кімет билігін жү ргізушілерді магистраттар деп атады. Сенатта қ олдау тауып, Октавиан «Август» (қ асиетті) деген атақ алып, Рим мемлекетін жә не оның бү кіл иеліктерін дара билей бастады. Ол Римде дара басқ арушы император болды. Оның императорлық билігі б.з.д. 27 жылдың 13 қ аң тарынан басталды. Осы кү н Римде империалық дә уірдің басы болып есептелді. Октавианның кезінде елді басқ аруды приципат деп атады. Принципат басқ ару жү йесі б.з.д. II ғ асырғ а дейін сақ талды. Билік бір адамның қ олында шоғ ырланды. Билік мұ рагерлік жолмен берілді. Халық жиналыстары шақ ырылмады. Б.з. 98-117 жылдары ө мір сү рген Рим империясының императоры – Траянды римдіктер «ең жақ сы император» деп атағ ан. Оның кезінде жалғ ан шағ ым мен дарғ а асуғ а тыйым салынды. Рим бойынша тың шыларды тұ тқ ындап, біреудің ізіне тү суге тыйым салды. Римдегі алғ ашқ ы заң дар б.з.д. V ғ асырда он екі мыс тақ тағ а жазылды, сондық тан оны «ХII кесте заң дары» деп атады. Бұ л заң дар ө з тұ рмысы мен ақ сү йектердің ү стемдігіне наразылық білдірген плебейлерді тыныштандыру ү шін жазылды. Ә уелі бай патрицийлердің мү ддесін қ орғ айтын 10 кесте жасалды. Кейін плебейлердің қ ысымынан соң, оғ ан 2 кесте қ осылды. Кесте жұ рттың кө з алдында тұ руы ү шін Форумғ а қ ойылды. Қ алада тұ ратын ә р адам 12 кесте заң дарын білуге міндетті болды. Константин Босфор мойнағ ы жағ асында қ ала салды. Қ ала Константинополь (қ азіргі Стамбұ л) деп аталды. Император Константин б.з. 337 жылы қ айтыс болып, елде билік ү шін талас басталды. Империяның кү ші ә лсіреп тұ рғ ан кезде, оның шекарасына «варварлар» кіре бастады. Олармен бірге ғ ұ ндар мен готтардың шабуылы да кү шейді. 378 жылы Рим ә скері готтармен шайқ асты. Готтар империяғ а ү лкен қ ауіп тө ндіре бастады. 395 жылы император Федосий қ айтыс болғ аннан кейін Рим империясын оның екі баласы ыдыратты. Ағ айынды екеуі империяғ а қ арасты жерлерді бө ліп алды. Нә тижесінде шығ ыс жә не батыс аталғ ан екі империя қ ұ рылды. Шығ ыстың қ ұ рамына Балқ ан тү бегі, Египет жә не Азиядағ ы Рим иеліктері кірді. Батыста Италия, Еуропа мен Африканың батыс бө лігі қ алды. Батыс Римнің жағ дайы барғ ан сайын ушығ ып, елде кө терілістер кө бейді. 378 жылы Адрианополь қ аласы маң ында германдық вестготтар император Валенттің ө зі басқ арғ ан Рим ә скерін талқ андады. Осы жең ілістен кейін Империя оң ала алмады. 410 жылы Аларих бастағ ан вестготтар Римді басып алды. Вестготтарқ аланы ү ш кү н бойы тонады. Бірак олар Римде тұ рақ тап қ ала алмады, азық -тү лік қ оры таусылды, оның ү стіне Империя тұ рғ ындары варварларғ а қ арсы кү ресін тоқ татқ ан жоқ еді. Сол себепті вестготтарОң тү стік Галлияғ а ө тіп кетті. 418 жылы Оң тү стік-Батыс Галлияда Вестгот корольдігі пайда болды. 476 жылы қ ұ л иеленуші Батыс Рим империясының қ ұ лады.

2.Токугава ә улеті тұ сындағ ы Жапонияның қ оғ амдық -саяси жә не экономикалық жағ дайы. XVIғ. Жапонияның экономикалық дамуы жылдам дамыды. Ауыл шаруашылығ ы тө мен дең гейде дамыды. Халық тың саны XVIғ. Соң ында 16-17 млн болса, XVIIғ. 25 млнғ а жетті. Кен рудниктері, кеме жасау, қ ару-жарақ жасау феодалдардың қ олында болып, монополияланды. Хонсю аралығ ы Санам, Хидро мен Нагасаки Кюсю аралдарында ө ндіріс орындары қ алыптасты. VIII ғ асырдың ортасында Жапонияны Токугава ә улеті билеп отырғ ан феодалдық биге айналды. Сегунат алғ аш 1992 жылы енгізілген Минамето Еритомо бірінші Сегунат Минамето жә не Ходзе (1992-1333), екіншісіне Асикага(1335-1372), ү шіншісі Токугава (603-1867) басқ арды. Жапония бір орталық қ а бағ ынғ ан кү шті феодалдық мемлекетке айналды. Токугава ә улеті кезең інде феодалдық қ ырқ ысу соғ ыстары аяқ талып, Жапонияда феодалдық абсалюттік режим орнады. Бірігу экономикалық -ә леуметтік алғ ышарттардың қ ажеттігінен туды. Ыдырауды жоймайынша, ішкі сауданы жә не қ алаларды жалпы Жапон рыногын дамыту мү мкін емес еді. Жапон қ оғ амының экономикалық негізі феодалдық жерге манаполия болып есептелді, номинальды иеленуші имперетор болса да Токугава ә улеті ең ірі феодалдық ә улет болып, Жапония териториясындағ ы алпыс сегіз провинцияның қ ырық жетісін иемденді. XVIIғ I жартысында-XIX басында 200-300-ге жетіп, 2-топқ а бө лінді. XVII *Бірінші топқ а- фудаи, дайме, такугава ә улеті. *Екінші топқ а- тодзаме, даиме- бө тен даиме, Токугава ә улетіне жатпайтын топ ө кілдері кірді. Токугава ә улетінің ә скери- саяси диктатурасын нығ айтуда тұ тқ ындау жү йесі маң ызды рө л атқ арды. Ә рбір князь жыл сайын Эдо қ аласында 4 ай болуғ а тиіс болды. Осы кезде ә йелі мен баласы (тұ тқ ындық қ а, кепілдікке) алынды. Токугава режимінің ә скери тірегі-ә скери дворяндық топ «самурайлар» ол феодалдың князь (даимелердің вассалары ретінде), паекке курие сыйлық қ а жер алып отырды. Самурайлар халық тың 17%-ін қ ұ рады. Сегун ө кіметі шығ арғ ан заң дар ә скери-феодалдық дактатураны нығ айтуғ а арналып шығ арылды. Жапон императоры мемлекет басшысы саналғ анымен, токуга ә улетіне экономикалық тә уелділікте болды. Халық тың 83%-і ауылда тұ рды, ауылшаруашылығ ымен айналысты. Шаруалар феодалдық - крепосниктік қ анауда болды. Шаруалардың ү лесиндегі жерлер 1-те (га) аспады, олар осы жерлердің ө мірлік жалғ а алушыларына айналды. Жапониядағ ы крепосниктің ерекшелігі барщинаның аз қ олданылуында. Барщина егіншілікпен айналыспайтын аудандарда қ олданылды. Шаруаларды қ амаудың негізгі тү рі- оброк, рента (кү рішпен) жиналды. Шаруалар ө німнің 40% берді. XIXғ. 15010салдық тү рлерің болды. 10-шы Сегун, Токкгава ә летінде Иэхару (1737-1786жж.) т.б. Изоляциялық, томағ а- тұ йық сыртқ ы саяссат ұ стады, ол XYIIғ.360-шы жылдарғ а дейін кү шіне енді, тек кейінірек Қ ытайлық тарғ а сауда жасауғ а рұ қ сат етілді

ХІХ соң ында Жапония қ оғ амы терең дағ дарысқ а ұ шырады. Капитализм баяу болса да дами бастады. Мануфактуралар саны артты. ХІХ І жартсында Жапонияда 180 нен астам жаң а мануфактуралар пайда болды, ішкі сауда дамып, қ алалар саны ө сті. Қ олө немен сауданың орталық тар ретінде Эдо, Киото, Осако, Сакай, Хаката сияқ ты жапон қ алалары ө сіп шық ты. Елдегі шарулар кө терілістері сегунаттың билігін ә лсіретті. Солардың бірі 1837 жылы Осако қ аласында болды. Жапония мемлекетінің жері бірнеше аралдардан тұ рды. ХІХ ғ асырда жапондық тар негізінен ү ш ірі аралдардан тұ рды. Хонсю, Кюсю, Сикоку. Соғ ыс қ арсаң ында жапонияда жұ мысшы таптың белсенділігі артады. Ә сіресе, Ресейдегі 1905-1907 жылдардағ ы революциядан соң, мемлекет ішінде жұ мысшылар стачкасы кең етек жаяды. Жұ мысшылардың шырқ ау кезең і 1907 жылы болады. Бұ л жылы елу жеті ұ йымдасқ ан стачкалар тіркеледі. Ү кімет елде қ ауыпты жағ дай ең гізіп, жұ мысшыларғ а қ арулы ә скерді қ арсы қ ояды. Мемлекет бұ л қ озң алысты тоқ тату мақ сатында 1910 жылы жалғ ан айыппен қ озғ алыс басшыларының бірі Котокуды жә не оның жиырма тө рт жақ тастарын абақ тығ а қ амайды. 1911 жылы қ аң тар айында Котоку мен оның он бір кө мекшісі ө лім жазасына кесіледі, ал қ алғ аны каторгағ а аттанады. Дегенмен, Екінші дү ние жү зілік соғ ыс аяқ талғ ан соң бұ л оқ иғ алардың шындығ ы су бетіне қ алқ ып шығ ады. 1913 жылы Жапонияда қ ырық жеті, ал 1914 жылы елу жұ мысшылар белсенділігі байқ алады. Жұ мысшылармен қ атар халық массаларының демократиялық ағ ыны пайда болады. Олар сайлау қ ұ қ ығ ынын жалпығ а бірдей балуын талап 1914 жылы тамыз айында Жапония Антанта қ ұ рамында болып, Германияғ а соғ ыс жариялайды. Бірақ ол ауыз толтырып айтарлық тай соғ ысқ ан жоқ. Ол тиімді сә ттерді пайдаланып Германия иелігіндегі Қ иыр Шығ ыс жерлерін басып алып, Азия рыногынан басқ а соғ ыспен айналысып жатқ ан капиталистік елдердің тауарларын ығ ыстырып шық ты. Бұ л Жапонияның экономикалық жә не ішкі капиталының жылдам қ арқ ынмен дамуына ә сер етті. Бірінші дү ниежү зілік соғ ыс жылдарындағ ы Жапонияның негізгі мақ саты Қ ытайды экспансиялау еді. 1915 жылы ол Қ ытайдың Шаньдун провинциясын басып алып, Қ ытайғ а ультиматум жариялайды. Бұ лталап жайлы Қ ытай тақ ырыбында кең інен суреттеледі, Қ ытай бұ л талаптарды мойындауғ а мә жбү р болады. 1919 жылы Версаль бейбітшілік келісімі бойынша Жапония қ ұ рамына Шаньдун провинциясы мен Королийнский, Маршалов, Марианский аралдары иенеді. Бірінші дү ниежү зілік соғ ыста Жапония ірі табыстарғ а жетті деп айтуғ а болады.

3.Аралас сабақ, оның бө лімдері мен ұ йымдастыру жолдары. Оқ ытудың барлық элементтері бар немесе аралас сабақ.

Қ азақ мектептерінің ерекшелігін, бағ дарламада кө рсетілген сабақ санының қ ысқ аратынын ескерсек, ә рбір сабақ сайын жаң а материал ө туге тура келеді. Сондай-ақ сол сабақ тың ү стінде ө тілген жаң а сабақ ты пысық тау-кү рделі мә селелермен, ұ ғ ымдармен, терминдермен арнайы жұ мыс жү ргізіп, олардың бұ рын мең герген біліктерін жетілдіре тү су, жаң аларын мең геру қ ажет. Ә рбір кезекті сабақ сайын ө ткен сабақ тардың материалы, ү й тапсырмасы қ айталанып, сұ ралып отырады. Осы жағ дайларғ а байланысты сабақ тың бұ л тү рі қ азіргі мектептер ү шін тарих сабағ ының жиі қ олданылатын типі болып табылады. Сабақ тың бұ л типі ө з дә режесінде ө ту ү шін оның тө мендегідей буындары болуы тиіс: 1.Ұ йымдастыру кезең і. 2.Ү й тапсырмасын тексеру. Ә р сабақ сайын ү й тапсырмасын тексеріп отыру қ ажет. Бұ л оқ ушылардың білім дә режесін анық тауғ а, есепке алып, бағ алауғ а мү мкіндік береді. Ү й тапсырмасын сұ рау тә сілдері кө п. Жеке оқ ушылар тақ тағ а, картағ а шығ ып, сұ рақ тарғ а жауап беріп, орындап келуге берілген тү рлі жазба жұ мыстары-конспект, хабар, жоспар жасау, кесте, схема-сызу т.б. тексеріледі. 3.Ө ткен материалды қ орытып, жаң а сабақ пен байланыстыру жә не сыныпты жаң а материалды оқ ып ү йренуге дайындау. Жаң а материалдың тақ ырыбымен, мақ сат-міндетімен, негізгі мә селелерімен таныстыру жә не қ андай материалғ а, сұ рақ қ а баса назар аудару қ ажеттігін ескерту, алдын ала проблемалық, логикалық тапсырмалар беріп қ ою тү рліше тә сілмен жү зеге асуы мү мкін. Сө йтіп жаң а бастар алдында сыныпты оғ ан дайындап, оқ ушыларды оны оқ ып-ү йренуге барынша жұ мылдыру қ ажет. Оқ ушылар жаң а сабақ тың маң ызын, мақ сат-міндетін, оны оқ ып-ү йренудегі ө з міндетін, оның ә діс-тә сілдерін жә не кү тілетін нә тижелерді анық білмесе, сабақ қ а деген ынтасы кемиді. 4.Жаң а материалды оқ ып-мең геру. Жаң а оқ у материалы ө тілетін сабақ та шешуші рө л атқ арады. Сабақ уақ ытының кө бі жаң а материалды оқ ып ү йренуге жә не оны мең геруге жұ масалады. Жаң а материалды оқ ытып мең гертудегі басты міндет-оның қ иындау, кү рделілеу мә селелерінің негізін барлық оқ ушығ а сабақ ү стінде мең герту. Ол мә селерді мұ ғ алім толық, тү сінікті етіп ә ң гімелейді жә не талдап тү сіндіреді. Сабақ тың қ иындау мә селелерінің бірін мұ ғ алім 4-5 минут ә ң гімелеп тұ рып, тақ таны, тарихи картаны, оқ улық ты жә не оның иллюстрацияларын, тарихи қ ұ жаттың т.б. ү зінділерін, бояулы суреттер не техникалық қ ұ ралдарды пайдаланып, сол ө тіліп отырғ ан материалғ а байланысты сұ рақ қ ойып, оқ ушыларды тікелей қ атыстырып отырады. Сабақ тың екінші кү рделі мә селесі бойынша алдымен оқ ушылар оқ улық, тарихи қ ұ жат, сызбалар, кестелерт.б. жұ мыс істеп, соң ынан сұ рақ тар қ ойып ә ң гімелесіп, ортақ қ орытынды жасалса тиімді болады. Ү йге тапсырма беру.