Ббббббб

Бандының тү сінігі, белгілері жә не нысандары. Қ ылмыстық кодекстің бұ л тарауында екі тү рлі топка жататын кылмыстардың тү рі кө рсетілген. Оның біріншісі коғ амдык қ ауіпсіздікке қ арсы қ ылмыстар. Қ оғ амдық кауіпсіздік деп — адамдардың кауіпсіз ө мір сү руін, бірқ алыпты қ ызметін, радиоактивті материалдарды залалсыз пайдалану, қ аруды, оқ -дә ріні жарылғ ыш заттарды немесе жарылғ ыш кондырғ ыларды тиісінше жә не қ ауіпсіз пайдалану, сондай-ақ тау-кен немесе қ ұ рылыс жұ мыстарын кауіпсіз жургізуді реттейтін коғ амдык катынастарының жиынтығ ы болып табылады. Бұ л қ оғ амдык. қ ауіпсіздікке карсы қ ылмыстардың топтык объектісі болып табылады. Қ оғ амдык, қ ауіпсіздікке қ арсы қ ылмыстардың тікелей объектісі қ оғ амдық қ ауіпсіздіктің жекелеген салалары болып табылады. Осы топқ а жататын кейбір қ ылмыстардың қ осымша тікелей объектісі адамнын ө мірі, денсаулығ ы болуы мү мкін. Объективтік жағ ынан алғ анда коғ амдык кауіпсіздікке жататын қ ылмыстардың кө пшілігі ә рекет арқ ылы; ал қ айсыбіреулері ә рекет немесе ә рекетсіздік кү йде жү зеге асырыладьцКейбір қ ылмыс қ ұ рамының нормалары бланкеттік диспозицияғ а негізделген. Кө птеген қ ылмыстар қ ұ рам жағ ынан формальдық ал қ айсыбіреулері материалдык кұ рамғ а. Бандитизм 1. Азаматтарғ а немесе ұ йымдарғ а шабуыл жасау мақ сатында тұ рақ ты қ арулы топ (банда) қ ұ ру, сол сияқ ты осындай топты (банданы) басқ ару - мү лкi тә ркiленiп немесе онсыз сегiз жылдан он бес жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а жазаланады. 2. Тұ рақ ты қ арулы топқ а (бандағ а) немесе ол жасағ ан шабуылдарғ а қ атысу - мү лкi тә ркiленiп немесе онсыз алты жылдан он екi жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а жазаланады. 3. Осы баптың бiрiншi немесе екiншi бө лiктерiнде кө зделген ә рекеттердi адам ө з қ ызмет бабын пайдалана отырып жасаса - мү лкi тә ркiленiп немесе онсыз он жылдан он бес жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а жазаланады.

Басқ а біреудің мү лкін қ асақ аналық пен жою немесе бү лдіру. Бө тен адамның мү лкін едә уір зиян келтіру арқ ылы қ асақ ана жою немесе бү лдіру ғ ана қ ылмыстық іс-ә рекет деп танылады. Осы қ ылмыстың затына кез келген мү лік: қ озғ алатын немесе қ озғ алмайтын, оның ішінде азаматтық айналымнан алынғ ан мү ліктерде жатады. Кө рсетілген баптағ ы қ ылмыс объективтік жағ ынан бө теннің мү лкін жою немесе бү лдіру ә рекеттері арқ ылы жү зеге асырылады. Бө теннің мү лкін жою деп оны мақ сатты пайлалануғ а мү лдем жарамсыз етіп тастауды, нә тижесінде ол тү кке жарамсыз болып ө зінің шаруашылық -экономикалық қ ұ ндылығ ын толық жоюын айтамыз. Бө теннің мү лкін білдіру деп оны ішінара жарамсыз ету, соның нә тижесінде мү лік ө зінің мақ сатты пайдаланылуының бір бө лігін жоғ алтады, сө йтіп ол қ алпына келтірілмесе немесе толық жө нделмесе пайдалануғ а жарамсыз болады. Бұ л қ ылмыстың субъектісі болып 16-ғ а толғ ан, есі дұ рыс азамат танылады, ал ауырлататын мә н-жайлар негізінде мү лікті қ асақ ана жойғ аны немесе бү лдіргені ү шін қ ылмыстық жауаптылық қ а 14 жасқ а толғ ан адам тартылады. Субъективтік жағ ынан қ ылмыс кінә лының қ асақ аналық нысаны арқ ылы жү зеге асырылады. Бұ л ретте қ асақ аналық тікелей немесе жанама да болуы мү мкін. Ө рт қ ою, жару арқ ылы немесе ө зге де жалпы қ ауіпті ә дістермен; абайсызда денсаулық қ а ауыр немесе орташа ауырлық тағ ы зиян келтіруге ә кеп соқ қ ан; жә бірленушінің ө зінің қ ызметтік немесе қ оғ амдық борышын орындауымен байланысты не ө зінің жақ ын туыстары жө нінде нақ сондай себептермен жасаса; ә леуметтік, ұ лттық, нә сілдік немесе діни араздық ты себептер бойынша жасалса, онда олар осы қ ылмыстың ауырлататын тү рі болып табылады 1. Бө тен адамның мү лкiн қ асақ ана жою немесе бү лдiру, едә уiр зиян келтiрсе - елуден жү з айлық есептiк кө рсеткiшке дейiнгi мө лшерде немесе сотталғ ан адамның екi айғ а дейiнгi кезең дегi жалақ ысының немесе ө зге де табысының мө лшерiнде айыппұ л салуғ а, не жү з сағ аттан жү з сексен сағ атқ а дейiнгi мерзiмге қ оғ амдық жұ мыстарғ а тартуғ а, не бiр жылғ а дейiнгi мерзiмге тү зеу жұ мыстарына, не ү ш айғ а дейiнгi мерзiмге қ амауғ а, не екi жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а нeмece нақ сол мерзiмге бас бостандығ ын шектеуге жазаланады.

Басқ а біреудің мү лкіне абайсыздық тан зақ ым келтіру немесе жою. Осы қ ылмыстар ү шін қ олданылытын жаза шегі. Заң ғ а сә йкес бө тен адамның мү лкін ірі зиян келтіріп абайсызда жою немесе бү лдіру ғ ана қ ылмыс болып табылады. Қ ылмыс объективтік жағ ынан қ ұ қ ық қ а қ айшы іс-ә рекеттерден мү лікті жою немесе бү лдіру, сондай-ақ іс-ә рекет пен одан туындағ ан зардаптың арасындағ ы себепті байланыстан тұ рады. Қ ылмыс заң да кө рсетілген зардап орын алғ ан уақ ыттан бастап аяқ талғ ан деп танылады.Субъективтік жағ ынан қ ылмыс тек қ ана абайсыздық пен жү зеге асырылады. Қ ылмысты менмендікте адам ө з іс-ә рекетімен қ оғ амғ а қ ауіпті зардап-бө теннің мү лкін жою немесе бү лдіру болуы мү мкін екенін алдын ала біледі, бірақ бұ л зардаптарды жеткілікті негіздерсіз жең іл ойлылық пен болғ ызбау мү мкіндігіне сеніп, қ ылмысқ а жол береді. Қ ылмысты немқ ұ райдылық та адам қ ажетті ұ қ ыптылық пен сақ тық болғ анда заң да кө зделген зардапты болжап білуге тиіс жә не болжай алатын бола тұ ра ө з іс-ә рекетінің қ оғ амғ а қ ауіпті зардаптарының болуы мү мкін екенін болжап білмей қ ылмысқ а жол береді. Қ ылмыстың субъектісі болып 16-ғ а толғ ан кез келген азамат танылады. Осы қ ылмыс қ ұ рамының екі тү рлі ауырлататын тү рі кө рсетілген: а) отпен немесе ө зге де аса қ ауіпті кө здермен абайсыз жұ мыс істеу арқ ылы жасалғ ан; б) не ауыр зардаптарғ а ә кеп соқ қ ан ә рекеттер арқ ылы бө тен адамның мү лкін абайсызда жою немесе бү лдіру. Аса қ ауіпті кө здерге-кө лік қ ұ ралдары, жанар, жағ ар майлар, атылатын, жарылатын заттар, электр жабдық тары т.б. жатады.Ауыр зардаптарғ а-адамның денсаулығ ына орта, ауыр зиян келтіру, оларды уландыру, ауруғ а шалдық тыру, сондай-ақ кә сіпорын қ ызметін тоқ татуғ а немесе доғ аруғ а, міндеттемелік шарттарын орындамауғ а, ә келіп соғ атын экономикалық зардаптар жатады. 1. Бө тен адамның мү лкiн iрi зиян келтiрiп абайсызда жою немесе бү лдiру - екi жү з айлық есептiк кө рсеткiшке дейiнгi мө лшерде немесе сотталғ ан адамның екi айғ а дейiнгi кезең дегi жалақ ысының немесе ө зге де табысының мө лшерiнде айыппұ л салуғ а немесе жү з сағ аттан екi жү з сағ атқ а дейiнгi мерзiмге қ оғ амдық жұ мыстарғ а тартуғ а, не бiр жылғ а дейiнгi мерзiмге тү зеу жұ мыстарына, не екi жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а жазаланады. 2. Отпен немесе ө зге де аса қ ауiптi кө здермен абайсыз жұ мыс iстеу арқ ылы жасалғ ан не ауыр зардаптарғ а ә кеп соқ қ ан дә л сол ә рекеттер -екi жү зден бес жү з айлық есептiк кө рсеткiшке дейiнгi мө лшерде немесе сотталғ ан адамның екi айдан бес айғ а дейiнгi кезең дегi жалақ ысының немесе ө зге де табысының мө лшерiнде айыппұ л салуғ а, не бiр жылдан екi жылғ а дейiнгi мерзiмге тү зеу жұ мыстарына, не ү ш жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ын шектеуге, не екi жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а жазаланады.

Басты сот талқ ылауын тағ айындау. Басты сот талқ ылауының мә ні, маң ызы жә не жү йесі. Аудандық жә не оғ ан тең естірілген сот бірінші сатыдағ ы соттар ретінде іс-қ имыл жасайды. Аудандық жә не оғ ан тең естірілген сотқ а облыстық жә не оғ ан тең естірілген соттың, сондай-ақ Қ азақ стар Республикасы Жоғ арғ ы Сотының соттауына жатқ ызылғ ан істерді қ оспағ анда, барлық қ ылмыстық істер соттауына жатады. Облыстық жә не оғ ан тең естірілген соттар бірінші, аппеляциялық, қ адағ алау сатысы ретінде ә рекет жасайды.Жасалғ аны ү шін қ ылмыстық заң мен ө лім жазасы кө зделген қ ылмыстар туралы қ ылмыстық істер, сондай-ақ ә рекеттерді есі кіресілі-шығ асылы кү йінде жасағ ан не оларды жасағ аннан кейін жү йке аурымен ауырғ ан адамдарғ а медициналық сипаттағ ы мә жбү рлеу шараларын қ олдану туралы істер бірінші саты бойынша облыстық жә не оларғ а тең естірілген соттардың сотауына жатқ ызылады. Облыстық жә не оғ ан тең естірілген соттардың қ ылмыстық істер жө ніндегі алқ асы аудандық жә не оларғ а тең естірілген соттардың заң ды кү шіне енбеген ү кімдері мен қ аулыларына аппеляциялық шағ ымдар, наразылық тар бойынша істерді аппеляциялық тә ртіппен қ арайды. Қ азақ стан Республикасының Жоғ арғ ы Соты бірінші, аппеляциялық жә не қ адағ алау сатысындағ ы сот ретінде ә рекет жасайды.Бірінші саты бойынша Жоғ арғ ы Соттың қ арауына адамның Қ азақ стан Республикасы Президентінің міндеттерін атқ аруы кезең інде жасағ ан мемлекеттік опасыздығ ы туралы, адамдардың Қ Р Жоғ арғ ы Сотының судьялары, Қ Р Парламентінің депутаты, Қ Р Бас Прокуроры, Қ Р Констиуциялық Кең есінің Тө рағ асы немесе мү шесі міндеттерін атқ ару кезең індегі жасағ ан қ ылмыстары, сондай-ақ Қ Р Ү кіметі мү шелерінің, Ү кіметтің қ ұ рамына кірмейтін орталық атқ арушы органдардың бірінші басшыларының, сондай-ақ Қ Р Президентіне тікелей бағ ынатын мемлекеттік органдардың бірінші басшыларының қ ызметтік міндеттерін атқ аруына байланысты жасағ ан қ ылмыстары туралы істер жатады (Қ ІЖК-нің 292-бабы). Басты сот талқ ылауының тағ айындау туралы мә селені шешу жә не соттың отырысына дайындық іс-ә рекеттері. Қ ылмыстық іс сотқ а тү скен кезде соттың тө рағ асы немесе оның тапсыруы бойынша басқ а судья істі сотта жү ргізуге қ абылдау туралы мә селені шешеді.

Беттестіру: тұ сінігі, мақ саты мен оны жү ргізудің тә ртібі. Егер бұ рын жауап алынғ ан екi адамның кө рсетпелерiнде елеулi қ айшылық тар болса, тергеушi осы қ айшылық тардың себебiн анық тау ү шiн оларды беттестiредi. Беттестiруге қ орғ аушы, педагог, дә рiгер, аудармашы жә не жауап алынып отырғ ан адамның заң ды ө кiлi қ атыса алады. Беттестiрудiң басында беттестiрiлiп отырғ ан адамдардың бiрiн-бiрi бiлетiн-бiлмейтiндiгi жә не олардың арасында қ андай қ арым-қ атынас бар екенi анық талады. Куә мен жә бiрленушiге айғ ақ беруден бас тартқ аны, айғ ақ беруден жалтарғ аны жә не кө рiнеу жалғ ан айғ ақ бергенi ү шiн қ ылмыстық жауаптылығ ы туралы ескертiледi, сондай-ақ оларғ а ө зiне, ерiне (зайыбына) жә не ө зiнiң жақ ын туыстарына, ал дiни қ ызметшiлерге, - тә убе ү стiнде ө здерiне iшкi сырын сенiп ашқ ан адамдарғ а қ арсы куә лiк етпеу қ ұ қ ығ ы тү сiндiрiледi. Беттестiруге шақ ырылғ ан адамдарғ а анық тау ү шiн беттестiру жү ргiзiлiп отырғ ан iстiң жайы туралы айғ ақ беру кезек бойынша ұ сынылады. Мұ нан соң тергеушi сұ рақ қ ояды. Беттестiруге шақ ырылғ ан адамдар тергеушiнiң рұ қ сатымен бiр-бiрiне сұ рақ қ оя алады. Беттестiру кезiнде тергеушi iске қ оса тiгiлген заттай дә лелдер мен қ ұ жаттарды кө рсетуге қ ұ қ ылы. Беттестiруге қ атысқ андардың алдың ғ ы жауап алулардағ ы айғ ақ тарын жария етуге олар беттестiруде айғ ақ бергеннен кейiн жә не ол айғ ақ тар хаттамағ а енгiзiлгеннен кейiн рұ қ сат берiледi. Беттестiрудiң барысы мен нә тижелерi хаттамада кө рсетiледi.Тергеушi беттестiруге қ атысушы адамдарды хаттаманың мазмұ нымен таныстырады. Жауап алынғ ан адамдар хаттамағ а тү зетулер мен толық тырулар енгiзудi талап етуге қ ұ қ ылы. Беттестiру хаттамасына тергеушi жә не жауап алынғ ан адамдар қ ол қ ояды. Ә рбiр жауап алынғ ан адам ө з айғ ақ тарына жә не хаттаманың ә рбiр бетiне қ ол қ ояды. Тергеуші беттестіру кезінде қ андай қ айшылық тарды шешу керектігін, қ атысып отырғ ан адамдарғ а қ андай сұ рақ тар қ ою қ ажеттігін, беттестіруге қ атысатын адамдардан қ андай кезекпен жауап алу қ ажеттігін анық тап алуы керек. Тергеу ә рекетін бастамас бұ рын тергеуші беттестіруге қ атысатын адамдардың ө зара байланысын, егер олардың бас араздығ ы болса себебін, егер екеуіде куә болса айыпкерге, жү ргізіп отырғ ан іске қ андай қ атысы бар екенін анық тап білуі қ ажет. Беттестіру кезінде жауапқ а қ атысып отырғ ан адамдарғ а ұ сынылатын заттай дә лелдемелерді, қ ұ жаттарды алдын ала белгілеп, дайындап қ оюы қ ажет.

Билікті немесе қ ызметтік ө кілеттілікті теріс пайдалану. Билікті немесе мемлекеттік ө кілетті асыра пайдалану қ ызметтік ө кілетті теріс пайдаланудың айрық ша тү рлерінің бірі болып табылады. Билікті немесе лауазымдық ө кілетті шамадан тыс асырудың жә не ө зге қ ызметтік қ ылмыстардың да объектісі болып-мемлекеттік аппараттың қ алыпты қ ызметі табылады. Билікті немесе лауазымдық ө кілетті шамадан тыс асыру тек қ ана олардың ө здерінің қ ызметтік міндеттерін жү зеге асырумен байланысты жасалуы мү мкін. Егер кінә лы адамның жасағ ан іс-ә рекеті оның қ ызметтік ө кілеттігімен байланысты болмаса, қ ылмыс қ ұ рамы болмайды. Яғ ни жасалғ ан заң сыз ә рекеттер лауазымды тұ лғ аның қ ұ қ ығ ы мен ө кілетіне толық тай байланыссыз болғ ан жағ дайда, бұ л ә рекеттер тиісті белгілер болғ ан кезде қ ызметтік болып табылмайтын қ ылмыс ретінде қ аралады. Объективті жағ ынан алғ анда бұ л қ ылмыс міндетті тү рде болуы керек деп саналатын 3 белгімен сипатталады: лауазымды тұ лғ аның оғ ан заң мен берілген қ ұ қ ығ ы мен ө кілетінің шегінен ашық тан-ашық асып кететін іс-ә рекеттер жасауы; осы бапта келтірілген заң бұ зушылық тү ріндегі қ оғ амғ а қ ауіпті зардаптар; тұ лғ аның ө кілеттік шегінен асуы мен жасалғ ан зардаптар арасында себептік байланыстың болуы. Билікті немесе қ ызметтік ө кілетті қ ылмыстық асыра пайдалану қ ұ рамы болу ү шін мемлекеттік не қ оғ амдық мү дделерге немесе жекелеген азаматтардың қ ұ қ ық тары мен заң мен қ орғ алатын мү дделерін елеулі тү рде бұ зу тү ріндегі жә не тұ лғ аның ә рекеті мен зардаптардың арасында себептік байланыстар болуы қ ажет. Билікті немесе қ ызметтік ө кілетті асыра пайдаланудың объективті жақ тарының осы міндетті белгілерінің сипаты мен мазмұ ны қ ызметті теріс пайдалану кезіндегімен бірдей. Ашық тан-ашық заң бұ зушылық тың белгілері жасалғ ан іс-ә рекеттердің берілген ө кілеттіктердің шегінен асып кеткендігінің айқ ындығ ын, сө зсіздігін білдіреді. Заң да кө рсетілген зардаптар басталғ ан сә ттен бастап қ ылмыс атап айтқ анда азаматтардың немесе ұ йымдардың қ ұ қ ық тары мен заң ды мү дделерін не қ оғ амның немесе мемлекеттің заң мен қ орғ алатын мү дделерін елеулі тү рде бұ зу аяқ талғ ан болып есептеледі.Билікті немесе қ ызметтік ө кілеттілікті асыра пайдаланудың объективтік жағ ының қ ажетті белгісі-лауазымды адамның қ ұ қ ық тары мен ө кілеттігі шегінен кө рінеу асып кетуі мен одан тікелей туындағ ан заң да кө рсетілген зардаптың біреуінің орын алуының арасындағ ы себепті байланыстың болуы болып табылады. Талданып отырғ ан қ ылмыс субъективтік жағ ынан тек қ ана қ асақ аналық пен жасалады. Қ ылмыстық ниеттің іс-ә рекетті саралау ү шін ешқ андай ә сері болмайды. Қ ылмыстың субъектісі болып ө кімет ө кілі немесе басқ адай лауазымды адамдар танылады.

Бө лшектеп сатып алусату шартының ұ ғ ымы жә не элементтері. Бө лшектеп сатып алу-сату шарты. Тауар сату жө ніндегі кә сіпкерлік қ ызметті жү зеге асыратын сатушы бө лшектеп сатып алу-сату шарты бойынша сатып алушығ а кә сiпкерлiк қ ызметке байланысты емес, ә детте жеке ө зiне, отбасында, ү йiнде немесе ө зге де пайдалануғ а арналғ ан тауарларды беруге мiндеттенедi. Бө лшектеп сатып алу-сату шарты жария болып табылады (осы Кодекстiң 387-бабы). 446-бап. Бө лшектеп сатып алу-сату шартының нысаны Егер заң актiлерiнде немесе бө лшектеп сатып алу-сату шартында, соның iшiнде сатып алушы қ осылатын (осы Кодекстiң 389-бабы) формулярлардың немесе ө зге де стандарттық нысандардың талаптарында ө згеше белгiленбесе, сатушы сатып алушығ а касса немесе тауар чегiн немесе тауарғ а ақ ы тө ленгенiн растайтын ө зге де қ ұ жатты берген кезден бастап бө лшектеп сатып алу-сату шарты тиiстi нысанда жасалғ ан болып есептеледi. Аталғ ан қ ұ жаттардың сатып алушыда болмауы оны шарттың жасалғ андығ ын жә не оның талаптарын растайтын куә лiк айғ ақ тарғ а сү йену мү мкiндiгiнен айырмайды. Бө лшектеп сатып алусату шарты. Бө лшектеп сатып алусату шартының ұ ғ ымы жə не қ ұ рамалары (элементтерi). Тауар сату жө нiндегi кə сiпкерлiк қ ызметтi жү зеге асыратын сатушы бө лшектеп сатып алусату шарты бойынша сатып алушығ а кə сiпкерлiк қ ызметке байланысты емес, ə детте жеке ө зiне, отбасында, ү йiнде немесе ө зге де пайдалануғ а арналғ ан тауарларды беруге мiндеттенедi. Бiздiң кө зқ арасымыз бойынша, бө лшектеп сатып сатуалу шартында басты болып келетiн нə рсе заттың ə деттi пайдалануы (тағ айындалуы) емес, бастысы сатып алушының тауарды кө рсетiлген мақ сатта алу ниетi жə не сатушының бұ л жайында хабардар болуы. Бұ л ескертудi жасаудың ө з себебi бар. Қ азiргi жағ дайда тек ө ндiрiсте қ олданылуы мү мкiн, ə скери тағ айындалуы бар, арнайы техника ж.б. сияқ ты кейбiр тауарларды қ оспағ анда тауар жеке немесе жеке емес пайдалануғ а арналғ ан ба, соны анық тау қ иын. Бө лшектеп сатып алусату шарты қ ұ қ ық тық реттелуiнiң ерекшелiктерi бар. Бө лшек саудамен жү зеге асыратын кə сiпорын немесе қ андай да болсын кə сiпкер кезкелген шарт жасауғ а мiндеттi. Заң дарда (заң намада) қ арастырылғ анды қ оспағ ан кə сiпкер бө лшек сатып алусату шарттарын жасағ анда бiр тұ лғ ағ а ө зге тұ лғ а алдында артық шылық жасауғ а қ ұ қ ылы емес. Яғ ни шарттың бағ асы, ө зге жағ дайлары барлық тұ тынушыларғ а бiрдей болуы керек, ал заң намамен қ арастырылса тұ тынушылардың бө лек санаттары ү шiн жең iлдiк жасалуы мү мкiн.

Бө тен мү лікті ұ рлау. Ұ рлаудың заты жә не тү сінігі. Ұ рлық тү рлерін саралауда қ олданылатын критерийлер. Ұ рлық дегеніміз бө тен мү лікті жасырын алу, меншік иесінің еркінен тысқ ары жағ дайда, заң сыз болып табылады. Объективтік жағ ынан ұ рлық бө теннің мү лкін жасырын тү рде алумен ұ штасады. Бө тен мү лікті жасырын алу екі тү рлі- объективтік жә не субъетивтік белгілері бойынша анық талады. Адамның ешкімге сездірмей, білдірмей ә рекет істеуі арқ ылы мү лікті жасырын алуы- объективтік белгіге жатады. Ұ рлық жасағ ан адамның мү лікті меншік иесіне немесе ө зге иеленушіге сездірмей, жасырын алудамын деген сезімі жә не осы тә сілімен оны жү зеге асыруды тікелей тілейтіндігі субъективтік белгіге, яғ ни кінә лінің бө тен мү лікті жасырын алуғ а байланысты іс-ә рекетке деген психикалық кө зқ арасын білдіреді.Заң дылық қ ұ рлысына қ арай ұ рлық материалдық қ ұ рамғ а жатады. Сондық тан да қ ылмыс қ ұ рамының объективтік жағ ының белгісі- қ ымыстың қ оғ мда қ ауіпті зардабы- мү ліктік залал келтіру болып табылады. Мекеме, ұ йым аумығ ынан немесе кү зетілетін объектілерден мү лікті, затты жасырын алып шығ у ә рекеті ұ рлық жасауғ а оқ талғ андық деп саналады. Ұ рлық субъективтік жағ ынан тікелей қ асақ анылық пен жасалады. Қ ылмыстың сбъектісі болып – 14- ке толғ ан адамдар танылады. Ұ рлық. 1. Ұ рлық, яғ ни бө тен мү лiктi жасырын ұ рлау - екi жү зден жетi жү з айлық есептiк кө рсеткiшке дейiнгi мө лшерде немесе сотталғ ан адамның екi айдан жетi айғ а дейiнгi кезең дегi жалақ ысының немесе ө зге табысының мө лшерiнде айыппұ л салуғ а, не жү з сексеннен екi жү з қ ырық сағ атқ а дейiнгi мерзiмге қ оғ амдық жұ мыстарғ а тартуғ а, не екi жылғ а дейiнгi мерзiмге тү зеу жұ мыстарына, не ү ш жылғ а дейiн бас бостандығ ын шектеуге, не алты айғ а дейiнгi мерзiмге қ амауғ а, не ү ш жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а жазаланады. 2. Мынадай: а) адамдар тобының алдын ала сө з байласуы бойынша; б) бiрнеше рет; в) тұ рғ ын, қ ызметтiк немесе ө ндiрiстiк ү й-жайғ а, қ оймағ а заң сыз кiрумен жасалғ ан ұ рлық - мү лкi тә ркiленiп немесе онсыз бес жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а жазаланады. 3. Мынадай: а) ұ йымдасқ ан топ жасағ ан; б) iрi мө лшерде жасалғ ан ұ рлық. Мү лкi тә ркiленiп ү ш жылдан он жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а жазаланады.

Бұ зақ ылық. Бұ зақ ылық тың тү сінігі. Ұ сақ жә не қ ылмыстық жазаланатын бұ зақ ылық. Бұ зақ ылық тың қ оғ амдық тә ртіпке, азаматтардың тыныштығ ына зардабын тигізетін, қ айсыбір жағ дайларда, одан гө рі ауыр қ ылмысқ а итермелейтін қ ауіпті қ ұ қ ық бұ зушылық екеніне дау жоқ. Бұ зақ ылық жасағ ан адам қ оғ амдық тә ртіпті, адамгершілік салтты ө рескел бұ затын, кө бінесе себепсіз немесе болар-болмас себепті пайдаланып қ оғ амды мейлінше сыйламаушылық тан кө рінетін, қ оғ амдық тә ртіпке ашық қ арсыласуымен, ө зін айналасындағ ыларғ а қ арсы қ оюымен, оларғ а немқ ұ райды қ арым-қ атынасымен ә дейі жасалғ ан ә рекеттері арқ ылы кө рініс табады. Қ ылмыстың тікелей объектісі-қ оғ амдық тә ртіп, ал қ осымша объектісі-адамның денсаулығ ы, ар-намысы немесе меншігі болып табылады. Осы қ ылмыстың жә бірленушісі кез келген адам болуы мү мкін. Ө кімет ө кіліне қ оғ амдық тә ртіпті бұ зушылық ты тыюғ а қ ұ зыретті барлық лауазым адамдары жатады. Бұ зақ ылық іс-ә рекет бө теннің мү лкін жоюмен немесе бү лдірумен байланысты болса, онда бө теннің мү лкі оның заты болып табылады. Объективтік жағ ынан бұ зақ ылық қ оғ амды анық қ ұ рметтемеуін білдіретін, азаматтарғ а қ арсы кү ш қ олданумен не оны қ олданамын деп қ орқ ытумен, сол сияқ ты бө теннің мү лкін жоюмен немесе бү лдірумен не ерекше арсыздық пен ерекшеленетін ә депсіз іс-ә рекет жасаумен ұ штасқ ан қ оғ амдық тә ртіпті тым ө рескел бұ зушылық ә рекеттер арқ ылы сипатталады. Бұ зақ ылық ү шін заң да кө рсетілгендей қ оғ амдық тә ртіпті тым ө рескел бұ зушылық орын алуы керек. Бұ зақ ылық қ оғ амдық тә ртіпті ө рескел бұ за отырып, ә детте, қ оғ амдық орындардан (кө шеде, мекемелерде, кө ліктерде, қ оғ амдық тамақ тандыру немесе кө пшілік орындарда) басқ а, байланыс адамдарғ а, жас балаларғ а, келіп-кетушілерге қ арсы жария тү рде жасалады. Адам ө з ә рекеттері арқ ылы қ оғ амдық тә ртіпті ө рескел бұ зып, қ оғ амды кө рінеу қ ұ рметтемегендігін біледі жә не осы ә рекеттерді істеуді тілейді. Бұ зақ ылық тағ ы қ ылмыстың ниетіне қ оғ амды кө рінеу сыйламаушылық тан туындағ ан эгоистік кө зқ арастар, бостандық ты теріс тү сінушіліктен болғ ан жағ даяттар жатады. Бұ зақ ылық ниетке-қ оғ амды кө рінеу қ ұ рметтемеушілікті білдіретін ә р тү рлі дө рекіліктер, ө ктемдіктер, қ атыгездіктер, тентектік пен арсыздық, ұ ятсыздық кө ріністері жатады. Бұ зақ ылық тың мақ саты қ оғ амдық тә ртіпті ө рескел бұ за отырып, жә бірленушіге кү ш кө рсету, қ орқ ыту, оның бойына қ орқ ыныш туғ ызу, мү лкін жою, бү лдіру болып табылады. Қ ылмыстың субъектісі-жалпы, 16-ғ а жә не 14-ке толғ ан есі дұ рыс адам.

Бұ йрық арқ ылы іс жү ргізудің тү сінігі. Сот бұ йрығ ы шығ арылатын талаптар. Сот бұ йрығ ы ө ндіріп алушының ақ шалай сомаларды ө ндіріп алу немесе мү лікті борышкерді немесе ө ндіріп алушыны олардың тү сіндірмелерін тың дау ү шін шақ ырмай-ақ жә не сотта іс қ арамай-ақ, даусыз талаптар бойынша борышкерден талап ету туралы арызы бойынша шығ арылғ ан судьяның актісі болып табылады. Сот бұ йрығ ының атқ арушылық қ ұ жат кү ші болады. Ол бойынша ө ндіріп алу бұ йрық берілгеннен кейін жә не сот шешімдерін атқ ару ү шін белгіленген тә ртіпте жү ргізіледі. Мә лім етілген талаптың мә ні бойынша сотқ а арыз тү скен кү ннен бастап ү ш кү н ішінде судья сот бұ йрығ ын шығ арады. Сот бұ йрығ ы: 1) егер талап нотариатта куә ландырылғ ан мә мілеге негізделсе; 2) егер талап жазбаша мә мілеге негізделсе жә не оны жауапкер таныса; 3) егер талап тө ленбеген вексельге, акцептің болмауына жә не нотариус жасағ ан акцептің кү ні белгіленбеуіне білдірілген наразылық қ а негізделсе; 4) егер ә келіктің белгіленуіне немесе ү шінші тұ лғ аларды тарту қ ажеттігіне қ атысы жоқ, кә мелетке толмағ ан балалар ү шін алименттерді ө ндіріп алу туралы талап мә лімделген болса; 5) егер азаматтардан жә не заң ды тұ лғ алардан салық тар мен басқ а да міндетті тө лемдер бойынша берешекті ө ндіріп алу туралы талап мә лімделген болса; 6) егер кепіл беруші борышкерге кепілге салынғ ан затынан ө ндіріп алу туралы ломбардтың талабы мә лімделген болса, шығ арылады.2. Арыз жазбаша нысанда беріледі. Арызда: 1) арыз берілетін соттың атауы; 2) ө ндіріп алушының аты, оның тұ рғ ылық ты жері, заң ды тұ лғ аның реквизиттері; 3) борышкердің аты, оның тұ рғ ылық ты жері, заң ды тұ лғ аның реквизиттері; 4) ө ндіріп алушының талптары жә не оғ ан негізделген мә н-жайлар; 5) мә лім етілген талаптарды растайтын қ оса тіркелетін қ ұ жаттардың тізбесі кө рсетілуге тиіс. 3. Сот бұ йрығ ының мазмұ нында: 1) жү ргізілетін істің нө мірі жә не бұ йрық тың шығ арылғ ан кү ні; 2) соттың атауы, бұ йрық шығ арғ ан судьяның аты-жө ні; 3) ө ндіріп алушының аты-жө ні жә не тұ рғ ылық ты жері; 4) борышкердің аты-жө ні жә не тұ рғ ылық ты жері; 5) талапты қ анағ аттандыруғ а негіз болғ ан заң; 6) ө ндіріп алынуғ а жататын ақ ша сомаларының мө лшері немесе оның қ ұ ны кө рсетіле отырып, талап етілуге жататын мү ліктің белгіленуі; 7) тұ рақ сыздық айыбының мө лшері; 8) мемлекеттік баждың сомасы; 9) сот бұ йрығ ына шағ ым берудің мерзімі мен тә ртібі кө рсетіледі.

Бұ лтартпау шараларының ұ ғ ымы мен тү рлері, лоарды қ олдану негіздері. Бұ лтартпау шаралары - айыпталушының ерекше жағ дайларда сезіктінің қ ылмыстық ә рекеттерді жалғ астыруының, тергеу мен соттан бой тасалап кетуінің процессуалдық ә рекеттерді жү ргізуіне кедергі жасауының алдын-алу мақ сатында процесуалдық заң да кө рсетілген тә ртіпке сай қ олдануғ а мә жбү рлеу шаралары. Бұ лтартпау шараларының белгілер: Олардың мақ саты айыпталушы (сезіктінің) қ ылмыстық іс жү ргізуіне кедергі жасауының алдын алу. Олар тек заң да кө рсетілген негіздерге сай қ олданылады. Бұ лтартпау шаралары жеке сипатқ а ие. Олар нақ ты айыпталушының (сезіктінің) жеке басын шектеу б.т. Бұ лтартпау шаралары тек айыпталушығ а, ерекше жағ дайларда сезіктіге қ атысты қ олданылады. Бұ лтартпау шараларының қ олдануы факультативті сипатқ а, яғ ни бұ лтартпау шараларының біреуін қ олдану іс жү ргізуші органның лауазым иелерінің міндетті емес қ ұ қ ығ ы б.т. Бұ лтартпау шараларының басқ а мә жбірлеу шаралары сияқ ты бір жағ ынан қ ылмыстық процестің міндеттерін орындау ү шін қ ажет болса, екінші жағ ынан олар процеске қ атысатындардың қ ұ қ ық тары мен мү дделерін қ орғ аудың кепілдіктері б.т. Тергеуші, сот, нақ ты айыпталушығ а сезіктіге бұ лтартпау шараларын қ олдану қ ажет деп таппаса 157б-қ а сә йкес келу туралы міндеттеме алуғ а қ ұ қ ылы. Бұ лтартпау шараларының негіздері жә не тү рлері: Айыпталушы, сезікті тергеуде не сотта бой тасалайды деген негіз болса (бұ л бұ лтартпау шараларының ауыр қ ылмыс жасау, ұ йымдасқ ан топпен жасау, бұ рын сотталғ андығ ы, ешқ айда жұ мыс жасамаса, оқ ымаса, материалдық жағ дайы, мү мкіндік берсе семьялы болмау т.б.) Қ ылмыстық ә рекеттерді жалғ астырады деп ойлауғ а негіз болса (бірнеше қ ылмыстық ә рекеттер бойынша жауаптылық қ а тартылса, бұ рын сотталса, есірткімен айналысса, басқ а қ ұ қ ық бұ зушылық қ а жол берсе т.б) Процессуалдық ә рекеттерді жү ргізуге кедергі жасайды деп ойлауғ а негіз болса, (жә бірленуші) куә ларды ө зіне лайық жауап беруге кө ндіруге тырысса, заттай дә лелдемелерді жоюғ а тырысса, шақ ыруғ ан уақ ытында келмесе, ұ йымдасқ ан топ болып қ ылмыс жасаса т.б) Ү кімді орындалуын қ амтамасыз ету мақ сатында жалпы тә ртіп бойынша бұ лтартпау шаралардың айыпталушығ а қ атысты қ олданылады. Тек ерекше жағ дайда олардң сезіктіге қ атысты қ олдануғ а болады (142 бап)