Тәжірибелік жұмыс № 2

Тақ ырыбы: ОЖ-де тұ ғ ырық тармен кү ресу ә дістері

Тә жірибелік жұ мыстың мақ саты – операциялық жү йелерде тұ ғ ырыұ тыұ жағ дайлармен кү ресу ә дістермен танысу.

DeadLock бағ дарламалар кешені параллельді процесстер жү ргізгенде тұ ғ ырық тық жағ дайлармен кү ресу ә дістерін зерттеуге арналғ ан. Жұ мысты орындағ анда бағ дарламалар кешені қ алыпты жұ мыс істеу ү шін аспаптарғ а келесі минималды жү йелік талаптарды ескеру керек:

- процессор i486;

- операциялық жү йе Windows 95 –тен тө мен емес;

- оперативті жад 16 Мб;

- дисктік жад 5 Мб, бағ дарламаны орнық тыру ү шіндля 5 Мб бос жад;

- видеоадаптер SVGA 4 Мб видео жадымен.

Бағ дарламалар кешенінің қ ұ рамына келесі файлдар мен папкалар кіреді, олардың қ ысқ аша жазбалары 1.1. кестеде берілген

Кесте 1.1. Бағ дарламалар кешенінің файлдар мен папкалар

Бірақ, бағ дарламалар кешені тиімді жұ мыс істеу ү шін тағ ы екі файл болу керек (кесте. 1.2), олар бағ дарламалар кешенінің папкасында немес “C: \Windows\System” папкасында болу керек.

Кесте 1.2. Қ осымша файлдар

Егер Windows XP операциялық жү йесі қ олданылса, GDIPlus.dll файлының керегі жоқ.

Минималды жү йелік талаптар қ анағ аттандырылғ ан болса жә не барлық керекті файлдар бар болса, DeadLock.exe файлын іске қ осқ аннан кейін бағ дарламаның негізгі терезесі пайда болады (сур. 1.1).

Сур. 1.1. DeadLock бағ дарламасының негізгі терезесі

Берілген батырмалардың біреуін басқ анда сә йкес терезе шығ ады.

Тұ ғ ырық ты болдырмау.“Обход тупика” батырмасын шерткенде “Алгоритм банкира Дейкстры” терезесі шығ ады, сур. 1.1.1 кө рсетілген.

Сур. 1.1.1. “Алгоритм банкира Дейкстры”терезесі

Бұ л тереземен жұ мыс істеу процессі ү ш кезең нен тұ рады: жағ дайды модельдеу жағ дайды қ адамдап шешу жә не нә тижелерді кө ру.

Жағ дайды модельдеу ү шін “Новая”, “Добавить” жә не “Удалить” батырмалары қ олданылады.

“Новая” батырмасын шерткенде сур. 1.1.2 кө рсетілген диалог терезесі экранғ а шығ ады.

Сур. 1.1.2. “Новая ситуация” диалог терезесі

Керекті деректерді ең гізгеннен кейін жә не “OK” батырмасын басқ аннан кейін жаң а ситуация қ ұ растырылады, яғ ни процесстердің белгіленген сандары жасалады жә не ресурстардың саны беріледі, ал алдында ең гізілген жә не алынғ андар жойылады.

“Добавить” басқ анда тағ ы бір терезе шығ ады (сур. 1.1.3).

Сур. 1.1.3. “Добавить” диалог терезесі

Керекті деректерді ең гізгеннен кейін жә не “OK” батырмасын басқ аннан кейін белгіленген процесстер саны алдында бар болғ андарғ а қ осылады, ал ресурстар саны алдында орнық тырылғ андарғ а қ осылады.

Новая ситуация” жә не “Добавить”терезелерімен жұ мыс істегеннен кейін “Алгоритм банкира Дейкстры”терезесі келесі тү рге ие болады, сур. 1.1.4. Бір немесе бірнеше процесстерді жою ү шін, оларды тізілімнің ішінен белгілеп алып “Удалить”батырмасын басың ыз.

сур. 1.1.4. Ситуацияны қ ұ ру

Ситуацияны жасау процессі «жаратылғ ан» процесстердің параметрлерін берумен аяқ талады. Параметрлерді беру немесе бар параметрлерді ө згерту ү шін тізілімдегі оның атының ү стінен екі рет мауспен шертің із. Сур. 1.1.5. кө рсетілген диалог терезесі шығ ады

Сур. 1.1.5. “Изменение параметров процесса” диалог терезесі

“Имя” тізілімінде кез-келген «жаратылғ ан» процесстердің бірін таң дауғ а болады. В соответствующих полях группы “Ресурсы” тобының сә йкес ө рістерінде оның параметрлері пайда болады. Кажетті ө згертулерді ең гізгеннен кейін “Применить” батырмасын басың ыз. Егер деректерді ең гізген кезде қ ателіктер жіберілсе, сә йкес терезе шығ ады, онда қ ателікті тү рі айтылады. “Закрыть” батырмасы диалогтік терезені ешқ ай ө згерістерсіз жабады.

Сонымен ситуацияны қ ұ ру процессі аяқ талды деп айтуғ а болады. Жасалғ ан ситуацияны қ адамдап шешу ү шін “Вперед” жә не “Назад”.

“Вперед” батырмасын басқ анды жасалғ ан ситуацияда қ ателіктер тексеріледі, олар болмауы да мү мкін. Қ ателік табылғ ан жағ дайда қ ателік туралы ақ параты бар терезе шығ ады. Қ ателіктер болмаса, бір қ адам анық талғ ан алгоритм бойынша орындалады. Параметрлердің барлық ө згерістері жә не процесстірдің кү йлері процесстер тізілімінің графтарында бейнеленеді жә не ә рекеттер журналына жазылады.

Егер ситуацияның бір кезінде бірнеше қ адам артқ а оралу керек болса, “Назад” батырмасын шерту керек.

Сиутацияны қ адамдап шешу кезең і нә тижелерді кө ру кезең імен тар байланысқ ан. Журнал терезесін “Лог” батырмасын шертіп шақ ыруғ а болады

(сур 1.1.6).

Сур 1.1.6. Ә рекеттер журналының терезесі

“Файл” мә зірінің пунктінің ішіне “Открыть” жә не “Сохранить” командалары кіреді, олар журналдың ішіндегі ақ паратты файлғ а сақ тауғ а мімкіндік береді.

Тұ ғ ырық ты табу. “Обнаружение тупика” батырмасын басқ анда “Алгоритм обнаружения тупика по наличию замкнутой цепочки запросов” терезесі шығ ады, сур. 1.2.1.

Сур. 1.2.1. “Алгоритм обнаружения тупика по наличию замкнутой цепочки запросов” терезесі

Алдындағ ы параграфта қ арастырылғ ан жағ дайда сияқ ты, мұ ндада бұ л тереземен жұ мысты ү ш кезең ге бө луге болады: ситуацияны модельдеу, қ адамдап шешуп жә не нә тижелерді кө ру.

Ситуацияны модельдеу ү шін “Новая”, “Добавить” жә не “Удалить” командалары қ олданылады.

“Новая ситуация” жә не “Добавить” диалог терезелері алдындағ ы параграфтағ ы қ арастырылғ ан терезелерге ұ қ сайды. Бірық мұ нда ә р ресурстың ө з реттік номері бар, бұ л берілген алгоритм ү шін ө те маң ызды. Ал “Удалить” командасы берілген жағ дайда контексттік мә зір тү рінде кө рсетілген сур. 1.2.2.

Сур. 1.2.2. процесстерді жою

Ситуация ны жасау кезең і «жаратылғ ан» процесстер арасында ресурстарды бө лу операциясымен аяқ талады. Бір процесс бірнеше ресурс алуы мү мкін. Ресурсты қ олданушығ а беру ү шін ресурстарды бө лу кестесінде ресурстың номері бар жолда екі рет мауспен шертің із. Келесі диалогтік терезе пайда болады.

Сур. 1.2.3. “Изменение параметров“ диалог терезесі

“Ресурс” тізілімінде кез-келген ресурсты таң дайғ а болады, “процесс”- те– кез-келген «жаратылғ ан» процессті. Қ ажетті ө згерістерден кейін “Применить” батырмасын басың ыз.

Жасалғ ан ситуацияны қ адамдап шешу ү шін “Запрос” жә не “Вперед” батырмалары қ олданылады.

“Запрос”- ты шерткенде алдындығ ы терезеге ұ қ сас терезе шығ ады (сур. 1.2.4).

Сур. 1.2.4. “Поступил запрос” диалог терезесі

“ОК” батырмасын басқ аннан кейін “Запрос” жұ мыс істемейді, ал “Вперед” батырмасы керсінше жұ мыс істейді. Бұ л батырманы басу алгоритмнің бір қ адамының орындалуына ә келеді. Параметрлердің барлық ө згерістері жә не процесстердің кү йлері кестенің графтарында кө рсетіледі жә не журналда жазылады.

Петри желілері. Каталогтан файла VisualPetri.exe іске қ осқ анда немесе бағ дарламалар кешенінің басты терезесінде “Сети Петри” басқ анда (сур.1.1), бағ дарламаның негізгі терезесі пайда болады сур. 1.3.1.

Сур. 1.3.1. VisualPetri бағ дарламасының негізгі терезесі

Терезенің элементтерін кө ріп шығ айық.

Бағ дарламаның мә зіріне (сур. 1.3.2) келесі командалар кіреді:

· File – жү ктеу операциялары, диаграммаларды сақ тау, принтерде басу, бағ дарламадан шығ у;

· Edit – диграмманың қ ұ рамымен операциялар орындау;

· View –диаграмманың қ ұ рамын қ айта бейнелеу, логикалық тордың, аспаптар панелінің бейнесі, олардың жә не мә зірді орнық тыру;

· Tools –бағ дарлама опцияларының терезесін шығ ару;

· Window – ашық терезелерді басқ ару;

· Help – ө ндіруші туралы анық тама.

Сур 1.3.2. VisualPetri бағ дарламасының мә зірі

Сур. 1.3.3 Standard панелінің аспаптары кө рсетілген. Бұ л панелдің қ ұ рамына келесі командалар кіреді:

1. Жаң а диаграмманы қ ұ ру;

2. Диаграмманы ашу;

3. Папканы ашу;

4. Ағ ындағ ы диаграмманы сақ тау;

5. Функционалды емес элементтер;

6. Белсенді диаграмманы басу;

7. “О программе” диалогтік терезені шақ ыру.

Сур. 1.3.3 Standard панелі

Сур. 1.3.4 Diagram панелі кө рсетілген. Ол келесі командалардан тұ рады:

1. Диаграмманы толық кө рсету (терезеде масштабтау);

2. Диаграмманың мазмұ нын кө рсету (терезеде масштабтау);

3. Белгіленуді кө рсету (терезеде масштабтау);

4. Алдындағ ы масштабқ а бару;

5. Пайыздағ ы масштаб;

6. Торды кө рсету/жасыру;

7. Логикалық тормен байланыстыру, байланыстырмау;

8. Барлық элементтерде байланыстыру маркерлерін кө рсету;

9. Тор қ ұ руының бағ ыттамасы (жаң а элементтерді қ осқ анда): вертикалды – байланыстыру маркерлері вертикалды тү рде кө рсетіледі немесе горизонталды – байланыстыру маркерлері горизонталды тү рде кө рсетіледі;

10. Ағ ындағ ы диаграмманың жаң а кө ру терезесін ашу.

Сур. 1.3.4. Diagram панелі

Сур. 1.3.5 - Elements панелі. Командалары:

1. Диаграмманың элементтерін таң дау тә ртібін қ осу/ө шіру;

2. Позициялар торына қ осу тә ртібін тә ртібін қ осу/ө шіру;

3. Кө шу торына қ осу тә ртібін қ осу/ө шіру;

4. Петри желісінде доғ алармен байланыстыру тә ртібін қ осу/ө шіру;

5. Жеке аумақ тарды мауспен масштабтау тә ртібін қ осу/ө шіру.

Сур. 1.3.5. Elements панелі

Сур. 1.3.6 – Run панелі. командалар:

1. Петри белсенді желісін іске қ осу;

2. Орындауды тоқ тату;

3. трассировка (қ адамдап орындау).

Сур. 1.3.6. Run панелі

Желіні қ ұ ру процессі диаграммағ а Петри желісінң функционалды элементтерін қ осудан басталады.

Жұ мысты орындау тә ртібі

Ү ш пункттің ә рқ айсысы бойынша жұ мысты орындау алдында берілген кеіестер бойынша іске асырылады. Ситуацияны жасағ ан жә не параметрлерді анық тағ ан кезде процесстер саны –тен кем болмау тиісті, ресурстар саны қ олданушымен анық талады.

Тә жірибелік жұ мыстың есебі келесілерден тұ ру керек:

· Қ олданылатын ә дістің қ ысқ аша мінездемесі;

· Жасалғ ан ситуацияның жазбасы жә не ә рекеттер журналының терезесі;

· Қ олданылғ ан ә дістің тиімділігі туралы қ орытынды.