Онақ үй шаруашылығының негізгі ұйымдастырушылар және оларға қойылатын талаптар

Туристерді орналастыратын орын ретінде аздағ ан таң дауы бар кез – келген орын есептеледі (тү неу ү шін) қ осымша керек нә рселер ретінде мыналар ескеріледі а) жалпы орын санының белгілі – бір минимумы болуы керек; б) басқ армасы болады жә не ол коммерциялық негізде басқ арылады.

Дү ние жү зілік туристік ұ йымның ескертпе ұ сыныстары бойынша барлық орналастыру орындары коллективтік жә не жеке адамдық болып бө лінеді. Қ онақ ү йлерде міндетті тү рде нө мірлер болуы тиіс. Қ онақ ү йлер қ онақ ү й тізбектерін қ ұ рауы мү мкін (Анкор – Франция, Холидей Инн – АҚ Ш т.б.) қ онақ ү йлерде нө мірлерді жинау, тө сек жабдық тарын ауыстыру жә не қ осымша қ ызметтер сияқ ты міндетті қ ызмет кө рсетулер болуы тиіс.

Кө рсетілген қ ызмет тү рлері мен жабдық талуына байланысты қ онақ ү йлер кең профильді, пә тер сияқ ты, мотельдер, курорттық жә не жол бойғ ы т.б. болып бө лінеді.

Сауық тыру орындарындағ ы қ онақ ү йлер (санатория т.б.) туристің орын беруден басқ а да қ ызметтер кө рсетеді, яғ ни орын беру басты нә рсе емес, одан басқ а адамдарды емдеу, демалысын қ амтамасыз ету жү ргізіледі. Қ алғ ан қ онақ ү йлер кө біне орын беру ү шін жұ мыс жасайды. Ирландияда, мысалы, тоғ ызғ а дейін болатын қ онақ ү й корпустары тұ тас бір комплекс қ ұ рап, оның біреуі кең се болуы да қ алғ андары адамдардың демалысы, орналасуы, ұ йық тауы ү шін жабдық талады. Оларда ванна, ә жетхана т.б. бө лме топтары болады. Ә рбір корпус жеке тұ тынушы ү шін қ айтадан жиналып, даярланады.

Қ азіргі заманғ ы қ онақ ү йлер туристерге комфортабельді тү рде тү нейтін жер беретіндей жә не қ осымша қ ызметтермен қ амтамасыз ететіндей болуы тиіс сондай – ақ олардың корпустары кө п функциялық қ ұ рылыс тү рінде болуы керек.

Қ онақ ү й корпустарын реконструкциялау жә не салу ірі инвестицияларды қ ажет етеді. Бір қ онақ ү й салу ү шін шамамен 100 – 150 млн. доллар қ ажет. Қ онақ ү йді салу бірнеше инвестициялық циклді талап етеді, инвестициялық портфельдің қ алыптасуы, қ онақ ү йді салу қ ажеттілігін қ ұ рылыс – монтаж жұ мыстарын жү ргізу, ө ң деу-ә рлеу жұ мыстары объектіні пайдалануғ а беру.

Қ онақ ү йлер ө здерінің архитектуралық шешімдерімен, келбеттерімен бір – бірінен ерекшенеді. Алғ ашында қ онақ ү йлер жеке тұ рғ ан немесе тө ң іректегі ү йлермен жымдасқ ан массив тү рінде салынса, кейіннен ұ зақ ізденістің нә тижесінде жоспарлық шешімдер кең ауқ ымды қ онақ ү йлердегі арнайы қ ызмет тү рлеріне ың ғ айланғ ан композициялардың пайда болуына алып келді. Тү нейтін орындар болса, қ ызмет орындарынан бө лек болады да ә рбір қ ызмет ү шін жеке функционналдық (архитектуралық) блоктар арналады.

Қ онақ ү йлерді салу кезіндегі басты назарда болатын нә рселер мыналар:

1. Ол қ оршағ ан ортағ а қ ала немесе село ландшафттарының ерекшеліктерін еніп тұ руы керек.

2. Табиғ и – климаттық факторлар (температура, ылғ алдылық, жел жылдамдығ ы т.б.) ескеріледі.

3. Архитектуралық жоспарлық шешімдер ө те қ ымбат болмауы тиіс. Ү йді жоспарлау оны пайдаланудың ү немділігін қ амтамасыз етуі тиіс.

4. Жобалау кезінде жарнамалық жағ дай ұ мытылмауы тиіс, яғ ни фасадты кө ркемдеу, ө зіндік ерекшеліктерінің болуы т.б.

5. Жобаланатын ү й қ ызмет кө рсетуді ұ тымды етуі, комфортылық ты қ амтып, функционалдық талаптарғ а жауап беруі керек.

6. Ү й эстетикалық, экологиялық, техникалық, санитарлық талаптарғ а сай болуы тиіс.

Қ онақ ү йлерді жобалау нормативтік жә не ұ сыныс ретіндегі қ ұ жаттары негізделеді. Қ онақ ү й жобасында ү йдің кө лемі, аумағ ы, қ ұ рылысты салу бағ асы, материалдар қ ұ ны, конструкциялар, инженерлік жабдық тар, тамақ тандыру орындары, қ осымша қ ызмет тү рлері мен олардың бағ алары, сондай – ақ ә р тү рлі сиымдылық ты нө мірлердің орын сандарының ара қ атынасы кө рсетіледі.

Қ онақ ү йлерге деген қ ажеттілікті анық тау қ иынырақ мә селе болып табылады. Оны анық тау кезінде регионның қ онақ ү йлерімен қ амтамасыз етілуі, салық тың табысы, регионның маң ыздылығ ы, региондағ ы іскерлік мә селесі, кө ң іл кө теру мен демалыстың алатын орны транспорттық жү йемен жабдық талуы ескеріледі. Қ онақ ү й корпустары тү рлі белгілер бойынша, яғ ни конструкция тү ріне, сыйымдылығ ына, қ абаттар санына, мақ сатына, пайдалану режиміне т.б. қ арай ажыратылады. Конструкция тү ріне қ арай олар каркастың, блоктың, жергілікті материалдан жасалғ ан болып бө лінеді. Пайдалану режимі бойынша жыл бойғ ы, маусымдық жә не аралас болып келеді.

Орналасқ ан орнына қ арай қ онақ ү йлер қ аладағ ы, қ ала шетіндегі, жол бойындағ ы, судағ ы т.б. болып бө лінеді. Қ онақ ү йлердің қ абаттылығ ы да ә р тү рлі. Мысалы, Сан-Францискодағ ы “Пичтри Плаза отель” 70 қ абатты мұ нара тү рінде болса, “Украина” (Москва) 30 қ абатты.

Қ онақ ү йлер сыйымдылығ ына қ арай да ә р тү рлі 100 орынғ а дейін олар шағ ын, 100-ден 500-ге дейін орташа, 500-ден ары ірі болып есептеледі. Халық аралық тә жірибе бойынша комфорттылық жұ лдыз санына қ арай бө лінеді – ең тө менгісі 1 жұ лдызды, ең жоғ арғ ысы 5.

Қ онақ ү йдің интерьері эстетикалық жә не кө ркемдік жағ ынан ә серлі болып, жиһ аз бен, тө сек жабдық тарымен, асхана тө сегіштерімен, кілемдермен қ амтамасыз етілуі тиіс. Тө ң іректегі тү с пен табиғ и жарық тың тү сіп тұ руына (жоғ арғ ы, бү йір жә не аралас жабдық тар мен электр жабдық тары) кө ң іл бө лінеді.

Еден астын, тө бені, қ абырғ аларды ара – кідік қ арап, қ онақ ү й жө ндеу жұ мыстарын жү ргізіп тұ ру қ ажет.

Функционалдық қ ажеттілігіне қ арай қ онақ ү йдің ішінде мынадай бө лме кең істіктері болуы тиіс: вестибюль, адам тұ ратын бө лме, тамақ тандыратын бө лме кең істіктері, сауда жә не тұ рмыстық қ ызмет ету бө лме кең істіктері, спорт, кө ң іл кө теру, бизнеске арналғ ан бө лме кең істіктері, персоналғ а жә не техникалық жұ мыстарғ а арналғ ан бө лме кең істіктері. Вестибюль бө лме кең істіктері қ онақ ү йдің ең жауапты бө лімдерінің бірі. Ө йткені онда қ арсы алу, шығ арып салу сияқ ты рә сімдер мен кейбір жұ мыстарғ а байланысты бө ліп тарату жү ргізіледі. Кө ң іл кө теру бө лме кең істіктеріне бассейн, спорт залдары, кегельбан т.б. жатады. Бизнес бө лмелеріне конференция залдар, іскер адамдар жә не банк операцияларына арналғ ан бө лмелер мен кө рме залдары қ атысты. Сауда жә не туристік қ ызмет бө лме кең істіктерінде тұ тынушыларғ а сауда орындары, парихмахер, химиялық тазалау, фотография, ателье қ ызмет жасайды. Техникалық бө лмелерде кондиционерлер жұ мысын, орталық тандырылғ ан қ оқ ыс шығ аруды, телефон байланысын, сигнал беруді бақ ылайтын, қ онақ ү йдің қ алыпты қ ызметін қ амтамасыз ететін қ ызметтер орналасады. Қ онақ ү йдің функционалдық бө ліміне, сондай – ақ тіркес жатқ ан территория да жатады.

Ол тұ тынушыларды жә не персоналды сыртқ ы ортадан бө ліп тұ рады. Қ онақ ү й орналасқ ан жер келушілер ү шін жақ ын болғ аны жө н. Сондық тан ол транспорт тораптарына таяу орналасса тиімді болады. Қ онақ ү й жанынан демалыс орындарын, автотұ рақ ты белгілеп қ ою керек.

Қ онақ ү йдің қ оғ амдық бө лігінде келген адамдарды тіркеу, қ арсы алу, шығ арып салу жә не тү рлі қ ызметтер атқ ару жү ргізіледі. Бұ л бө лімде атқ арылатын қ ызметтердің кө птігі жә не олардың жеке адамғ а да, кө пшілікке де бағ ытталатындығ ы уақ ытқ а байланысты орындау мә селесін қ иындатады. Вестибюль бір орынғ а шақ қ анда 0, 3 м²-1, 7 м² дейінгі кө лемді қ амтиды.

Оғ ан баспалдақ – лифт блогы, гардероб, жү к бө лмелері, швейцарлар бө лмесі, санитарлық тораптар, почта, телеграф, телефон, банк, анық тама, транспорт жә не қ орғ ау бө лмелері мен орындары тіркеле жанасып тұ рады.

Қ онақ ү йдегі орналастыру қ ызметі мынадай жұ мыстарды атқ арады. Олар келген адамды қ абылдап қ ызметтерін тіркейді. Ә кімші келген адаммен орналасатын орын (нө мір категориясы, оның орналасқ ан жері т.б.), кө рсетілген қ ызмет тү рлері, тұ ру уақ ыты жайлы келіседі. Тө лем ақ ы алынады. Тіркеу орналастыру бетінен соң орналасқ ан адамғ а карта жә не нө мірдің кілті беріледі. Ортақ есептің сағ аты (12 сағ ат) ендіру арқ ылы ә кімшілік тұ тынушылармен жасалатын есеп айырысуды жең ілдетеді. Орналастыру қ ызметіне сондай – ақ тапсырыстарды қ абылдау мен орындарды брондау жатады.

Қ абылдауды жең ілдету ү шін информациялық есептеу жү йелері пайдаланылады. Ол жү йе келушілерді тіркейді, нө мірлік фондты есепке алып отырады, келушілерге есептерді дайындайды. Ол сондай – ақ анық талынбағ ан тапсырыстарды алып тастайды, қ онақ ү йге тұ тынушылардың болуын болжап отырады, тү рлі финанстық жә не ә кімшілікке байланысты баяндамалар дайындайды. Автоматтандырылғ ан брондау жү йесін қ олдану нө мірлік фондты жақ сырақ пайдалануғ а мү мкіндік береді.

Қ онақ ү й қ осымша қ ызметтердің кө п тү рін кө рсетеді, оның ішінде, қ ажетті информация береді, тө л қ ұ жат пен туристік қ ұ жаттарды дайындайды, экскурцияларғ а жазады, валюта айырбастайды, театрларғ а билеттер сатып алады, мұ ражайларғ а, концерт залдарына, стадиондарғ а баруғ а тапсырыс береді, автомобильдерді жалғ а алады т.б.

Кейбір қ онақ ү йлерде келушілер ү шін, іскер адамдарғ а арнап бизнес орталық ұ йымдастырылады. Ол тұ тынушылардың жұ мысы мен кә сіптік араласуы ү шін жағ дай жасайды.

Бұ л жерде аудару, қ ұ жаттарды қ ағ азғ а басу, компьютерлік қ ызмет жасалды. Орталық теле жә не факсимильді байланыстармен, видеомагнитафондық жә не проекциялық аппаратурасымен жабдық талады. Тұ тынушының нө міріне оғ ан келіп жатқ ан қ ұ жаттар мен тү рлі қ ағ аздар корреспонденция жеткізіліп тұ рылады.

Қ онақ ү йдің бө ліміне орналастыру нө мірлер, баспалдақ тар мен лифтер кезекші персонал бө лмелері кіреді жә не ол тү рлі формада болып онда бір немесе бірнеше коридорлар болуы мү мкін. Нө мірлерге жалпы тұ рғ ын бө лімінің 54-70%, ол коридорларғ а 13-тен 22%-ке дейін кө лемі келеді. Нө мірлер орын санына бө лмелер санына кө леміне жә не жабдық талуына қ арай бө лінеді. Қ онақ ү йлердің нө мірлерінің кө пшілігі, дү ние жү зілік тә жірибе бойынша, бір орындық жә не бір бө лмелік болып келеді. Бө лме кең істігі бірнеше функционалдық бө лімдерге бө лініп, бір бө лмелі нө мірдің 70% тұ ру бө ліміне 14% кіре беріске, 20% санитарлық торапқ а тиесілі болады. Жалпы кө лемі бұ ндайда 7-ден 14 кв.м 20-21 кв.м дейін болады.

Қ ызмет етушілердің алыста болуы қ ызмет сапасын тө мендетіп, қ олайсыздық тудырады, сондық тан қ ызмет етушілердің бө лмелері ә р қ абатта орналсқ аны дұ рыс. Нө мірлердегі тазалау ү ш тү рде болады; кү н сайынғ ы, тұ рушының кетуінен кейінгі жә не толық тай тазалау. Тазалауды тұ ратын адамның рұ қ сатымен не ол жоқ та жасау керек. Нө мірлердегі қ ызмет етушінің міндеттеріне бө лмелерді желдету, ыдыс жуу, тө сек жинау, шаң сү рту, тө сек жабдық тарын ауыстыру т.б. жатады.

Қ онақ ү й ә р тү рлі инженерлік жабдық тармен қ амтамасыз етілуі тиіс. Оны жұ мыс жағ дайында ұ стау керекті технологиямен қ амтамасыз етіледі. Қ ауіпсіздік техникасы мен ең бекті қ орғ ау сақ талынуы керек. Сумен жабдық тау ыстық сумен ө рт сө ндіретін сумен, тамақ қ а пайдалатын жә не тұ рмыстық қ ызметке қ ажет сумен қ амтамасыз етеді. Ауа тазартқ ыш жылу беретін тү йелер де, сондай-ақ ө рт сө ндіру жү йесі қ алыпты жұ мыс істеуі керек.

Қ онақ ү йлердегі қ ызмет тү рлері ұ йымдастыру қ ұ рылымына байланысты. Оның ішінде категориясына, нө мірлік қ ордың ауқ ымдылығ ына, орналасқ ан орнына, қ онақ тардың ерекшілігіне т.б. факторларғ а қ атысты.

Қ ызмет кө рсету тү ріне қ арй қ ызметкерлердің жұ мысын анық тайды, белгілейді.

Негізгі қ ызмет тү рі:

– ә кімшілік басқ ару қ ызметі;

– қ абылдау жә не орналастыру қ ызмет;

– нө мірлік қ ор қ ызметі;

– қ оғ амдық тамақ тандыру;

– коммерциялық;
инженерлік-техникалық;

– қ осымша жә не кө мекші қ ызмет.

Ә кімшілік қ ызмет міндеттеріне қ онақ ү й кешеніндегі барлық бө лім қ ызметіне жауапты. Қ аржы мамандарымен қ амтамасыз ету, жұ мысшылармен қ ызметкерлерге жұ мыс істеуге жағ дай жасау, ең бек ережесін сақ тау, қ ауіпсіздікті сақ тау, ө рттен сақ тану жә не экологиялық қ ауіпсіздікті сақ тауды қ амтамасыз етеді. Қ ызмет қ ұ рамы: хатшы, кадр, қ аржы, инспекторлар (ө ртке қ арсы қ ауіпсіздік, техникалық қ ауіпсіздік).

Қ абылдау жә не орналастыру қ ызметі жататын орынды брондау (сұ раныс беру) қ онақ тарды қ абылдау, тіркеу, бө лмелерге орналастыру, жатын орындарында, бө лмелерде қ ызмет ету, сонымен қ атар қ онақ тарғ а ү йлеріне шығ арып салумен айналысады. Қ ызмет қ ұ рамында: директордың орынбасары (менеджер тү рлері), ә кімшілік қ ызметкерлері, портье, есептеу операторлары, тө л қ ұ жат жә не анық тама қ ызметкерлері, швейцарлар, жү к тасушылар, қ ауіпсіздік қ ызметкерлері т.б. болады.

Нө мірлік қ ор қ ызметкерлері қ онақ ү й тазалығ ынан бастап тұ рмыстық қ ызмет кө рсетуді қ амтамасыз етеді. Оның қ ұ рамында: менеджер (директордың орынбасары), қ абаттағ ы қ ызмет кө рсетушілер, ү й тазалаушылар, кезекшілер, кастельянша, кір жуу қ ызметкерлері.

Тамақ тану қ ызмет орны (ресторан) мейрамхана, кафе, барларда презентация, банкет, тамақ тануды ұ йымдастырады. Бұ л жерлерде менеджерлерден басқ а асхана қ ызметкерлері, даяшылар, зал администраторы жұ мыс істейді. Коммерциялық қ ызмет қ онақ ү йдің оперативті стратегиялық жоспарлау мә селелерімен жә не қ ызмет кө рсету тү рін оң тайландырумен қ онақ ү й сұ ранысы сараптап ү немі жү зеге асырып отырады.

Коммерциялық қ ызмет тобына – директор, маркетинг жә не жарнама қ ызметкерлері жұ мыс істейді.

Қ аржы қ ызметі қ онақ ү йдің қ аржы жә не шаруашылық іс-ә рекетін реттеп, қ адағ алап қ аржыландырып отырады.

Инженерлік-техникалық қ ызметкерлердің негізгі міндеті: электр, санитарлық -техникалық жү йені қ адағ алау, жө ндеу қ ұ рылыс жұ мыстарын ұ йымдастыру, байланыс телекоммуникация жұ мысының дұ рыс болуын, желдеткіш салқ ындатқ ыш қ ондырғ ыларының дұ рыс жұ мыс істеуін қ амтамасыз ету.

Кө мекші қ ызмет тобы тұ рмыстық қ ажет жұ мыстарын реттеп отыратын қ онақ ү й кешенінің бір бө лімі.

Оғ ан кір жуу, химиялық тазарту, аяқ -киім жө ндеу т.б. жатқ ызамыз.

Қ осымша қ ызмет кө рсету саласына бизнес-орталық, спорттық шынық тыру орталығ ы, шаштараз, сұ лулық салондары, магазин т.б. жатады.

Қ ызмет тү рлерінің ортақ моделі кездеспейді. Олардың ә р тү рлі қ онақ ү й статусына тікелей қ атысты. Қ онақ ү й бизнесіндегі басқ ару жү йесі, нарық жағ дайын икемделген, қ арапайым, қ ызмет алушыларғ а жағ ымды болуы шарт. Оғ ан тө мендегілер сә йкес келуі тиісті:

1. Басқ ару органдарының кө п болмауы;

2. Қ ызмет бө лімдері ық шам, мамандармен қ амтамасыз болуы;

3. Қ ызмет кө рсету жә не барлық жұ мыстарды тұ тынушы сұ ранысына сә йкестендіру керек.