Тарау. СЕРВИТУТТАР

50-бап. Сервитуттың пайда болу негiздерi

1. Осы Заң да жә не ө зге де заң актiлерiнде кө зделген жағ дайларда меншiк иесi немесе жер пайдаланушы мү дделi жеке жә не заң ды тұ лғ аларғ а ө здерiне меншiк немесе жер пайдалану қ ұ қ ығ ымен тиесiлi жер учаскесiн шектеулi нысаналы пайдалану қ ұ қ ығ ын беруге мiндеттi.
2. Бө тен жер учаскесiн шектеулi нысаналы пайдалану қ ұ қ ығ ы (сервитут):
1) тiкелей нормативтiк қ ұ қ ық тық актiден;
2) мү дделi тұ лғ аның меншiк иесiмен немесе жер пайдаланушымен шартының негiзiнде;
3) жергiлiктi атқ арушы органның актiсi негiзiнде;
4) сот шешiмi негiзiнде;
5) заң актiлерiнде кө зделген ө зге де жағ дайларда пайда болуы мү мкiн.
3. Егер нормативтiк қ ұ қ ық тық актiде мү дделi тұ лғ аның меншiк иесiмен немесе жер пайдаланушымен шарты негiзiнде сервитут белгiленуi кө зделсе, соң ғ ылардың мұ ндай шарт жасасудан бас тартуына немесе шарттың меншiк иесi немесе жер пайдаланушы қ оятын талаптарына мү дделi тұ лғ а меншiк иесiне немесе жер пайдаланушығ а талап қ оюы арқ ылы сот тә ртiбiмен дауласа алады.
4. Егер нормативтiк қ ұ қ ық тық актiде жергiлiктi атқ арушы органның актiсi негiзiнде сервитут белгiлеу кө зделсе, бұ л актiге сервитут белгiлеуге мү дделi тұ лғ а, меншiк иесi немесе жер пайдаланушы сот тә ртiбiмен шағ ым бере алады.

51-бап. Жеке тұ лғ аның бө тен жер учаскелерiнде болу
жә не солар арқ ылы ө ту қ ұ қ ығ ы

1. Жеке тұ лғ алардың жалпы жұ рт кiруге жабық емес жер учаскелерiнде еркiн, қ андай да бiр рұ қ сатсыз болуғ а қ ұ қ ығ ы бар.
2. Егер бiреудiң жеке меншiгiндегi немесе жер пайдалануындағ ы жер учаскесi қ оршалмағ ан болса немесе жеке меншiк иесi немесе жер пайдаланушы учаскеге ө зiнiң рұ қ сатынсыз кiруге болмайтынын ө зге де ә дiспен белгiлеп қ оймаса, егер жеке меншiк иесiне немесе жер пайдаланушығ а зиян келтiрмейтiн болса, бұ л учаске арқ ылы кез келген адам ө те алады.

52-бап. Кө ршi немесе ө зге де жер учаскесiн шектеулi
пайдалану қ ұ қ ығ ы

1. Жеке меншiк иесi немесе жер пайдаланушы - кө ршi жер учаскесiне жеке меншiк немесе жер пайдалану қ ұ қ ығ ының субъектiсiнен, ал қ ажет болғ ан жағ дайда ө зге учаскеге де жеке меншiк немесе жер пайдалану қ ұ қ ығ ының субъектiлерiнен осы учаскелердi шектеулi пайдалану қ ұ қ ығ ын берудi талап етуге қ ұ қ ылы.
2. Кө ршi немесе ө зге де жер учаскесiн шектеулi пайдалану қ ұ қ ығ ы:
1) егер жеке меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының ө з учаскесiне басқ а жолмен ө туi мү мкiн болмаса, ө те қ иын болса немесе ү лкен шығ ындарды керек етсе, кө ршi немесе ө зге де жер учаскесi арқ ылы жаяу жә не кө лiкпен жү рiп ө тудi;
2) қ ажеттi электр қ уаты, байланыс желілерiн тарту жә не пайдалану, сумен, суағ армен, жылумен жабдық тауды, мелиорацияны жә не жеке меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының кө ршi немесе ө зге де учаскеге сервитут белгiленбейiнше қ амтамасыз етуге болмайтын басқ а да мұ қ таждарын қ амтамасыз ету ү шiн белгiленуi мү мкiн.
3. Кө ршi немесе ө зге де учаскеге сервитут осы учаскелерге жеке меншiк немесе жер пайдалану қ ұ қ ығ ы субъектiлерiмен жасалатын шарт бойынша белгiленедi.
4. Жер учаскесiн шектеулi пайдалану қ ұ қ ығ ының субъектiсi тә уелсiз сарапшылардың актiсiне сә йкес жә не (немесе) сот шешiмi бойынша жеке меншiк иесiне немесе жер пайдаланушығ а сервитутқ а байланысты барлық залалдарды ө теуге тиiс.
5. Шартта сервитут ү шiн ақ ы белгiленуi мү мкiн.
6. Мемлекет меншiгiндегi жә не жер пайдалануғ а берiлмеген жер учаскесi бойынша сервитут белгiленген кезде, сервитут ү шiн тө ленетiн ақ ы жергiлiктi бюджетке тү седi.

53-бап. Уақ ытша (маусымдық) пайдаланылатын мал
айдау жолдары

1. Уақ ытша (маусымдық) пайдаланылатын мал айдау жолдарын жеке меншiк иелерiнен немесе жер пайдаланушылардан жердi алып қ оймай, жерiнен жол ө тетiн жеке меншiк иелерiмен немесе жер пайдаланушылармен келiсе отырып, аудандық (аудан аумағ ында) немесе облыстық (екi немесе одан кө п аудандардың аумағ ында) атқ арушы органдар белгiлей алады.
2. Мал иелерi малды жолмен айдап ө ткен кезде келтiрiлген залал ү шiн жеке меншiк иелерiнiң немесе жер пайдаланушылардың алдында жауап бередi.

54-бап. Жер учаскелерiн iздестiру жұ мыстары ү шiн
пайдалану

1. Геологиялық, геофизикалық, iздеу, геодезиялық, топырақ, геоботаникалық, жерге орналастыру, археологиялық жә не басқ а да iздестiру жұ мыстарын жү зеге асыратын жеке жә не заң ды тұ лғ алар бұ л жұ мыстарды жеке меншiк иелерiнен немесе жер пайдаланушылардан жер учаскелерiн алмай-ақ жү ргiзе алады.
2. Осы баптың 1-тармағ ында келтiрiлген жұ мыстарды жү ргiзу ү шiн жер учаскелерiн пайдалануғ а рұ қ сатты, оның қ олданылатын мерзiмiн кө рсете отырып - аудандық, қ алалық, поселкелiк, ауылдық, селолық атқ арушы органдар, ал егiстiкте, жақ сартылғ ан шабындық тар мен жайылымдарда, кө п жылдық екпелер бар жерде, сондай-ақ ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тар жерi мен орман қ оры жерiнде облыстық атқ арушы органдар бередi.
3. Аталғ ан жұ мыстарды жү ргiзу мерзiмдерi, орны, жердi пайдаланғ аны ү шiн тө лемдердiң мө лшерi, залалды ө теу жә не жердi нысаналы мақ саты бойынша пайдалануғ а жарамды кү йге келтiру жө нiндегi мiндеттер, сондай-ақ басқ а да жағ дайлар iздестiрушiнiң жеке меншiк иесiмен немесе жер пайдаланушымен жасасқ ан шартында белгiленедi.
4. Iздестiру жұ мыстары ү шiн пайдаланылатын жер учаскелерiн тiкелей мақ саты бойынша пайдалануғ а жарамды кү йге келтiру жеке меншiк иесi немесе жер пайдаланушы мен іздестіруші арасындағ ы шартта, учаскелерді мақ саты бойынша пайдалануғ а жарамды кү йге келтiру жө нiндегi жұ мыстар iздестiру жұ мыстарының барысында, ал бұ л мү мкiн болмағ ан жағ дайда - жұ мыстар аяқ талғ аннан кейiн, топырақ тың тоң дану кезең iн қ оспағ анда, бiр ай мерзiмнен кешiктiрiлмей жү ргiзiлуге тиiс екенi ескерiле отырып анық талады.

55-бап. Басқ а да сервитуттар

Заң актiлерiнде немесе тараптардың келiсiмiнде кө зделген жағ дайларда осы заң да аталғ андардан басқ а да сервитуттар белгiленуi мү мкiн.

56-бап. Жер учаскесiне қ ұ қ ық ауысқ ан кезде сервитуттың
сақ талуы

1. Сервитут ауыртпалығ ы бар жер учаскесiне меншiк қ ұ қ ығ ы немесе жер учаскесiн пайдалану қ ұ қ ығ ы басқ а тұ лғ ағ а ауысқ ан жағ дайда сервитут сақ талады.
2. Сервитут мә мiленiң, оның iшiнде сатып алу-сатудың жә не кепiлге салудың дербес нысанасы бола алмайды. Сервитут басқ а тұ лғ аларғ а қ амтамасыз етiлуi ү шiн сервитут белгiленген қ ұ қ ық пен бiрге ғ ана ауыса алады.

57-бап. Сервитуттың тоқ татылуы

1. Сервитуттың қ олданылуы қ ұ қ ық иесiнiң бас тартуы, ұ зақ уақ ыт (3 жыл) пайдаланылмауы, сервитут белгiленген мерзiмнiң ө туi нә тижесiнде, тараптар арасындағ ы келiсiм негiзiнде, сот шешiмi негiзiнде жә не заң актiлерiнде кө зделген ө зге де негiздер бойынша тоқ татылады.
2. Сервитуттың қ олданылуы заң актiлерiнде немесе тараптардың келiсiмiнде кө зделген негiздер бойынша бiржақ ты тә ртiппен тоқ татылады.
3. Сервитут оны қ ұ қ ық иесiнiң тиiсiнше пайдаланбауына байланысты жеке меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының талап етуi бойынша, сондай-ақ ол белгiленген себептердiң ендiгi жерде болмауы себептi сот тә ртiбiмен тоқ татылуы мү мкiн.
4. Сервитут белгiлi бiр мерзiмге белгiленген жағ дайда оның қ олданылуы, егер тараптардың келiсiмiнде ө згеше белгіленбесе, белгiленген мерзiм аяқ талғ ан соң тоқ татылады. Сервитут шарт негiзiнде талап етiлетiн кезге дейiн немесе белгiсiз мерзiмге белгiленген жағ дайларда сервитуттың қ олданылуы сервитут ауыртпалығ ы бар жылжымайтын мү лiк иесiнiң сервитутты тоқ тату туралы талап еткен кезiнен бастап бiр ай мерзiм ө ткен соң тоқ татылады.