Эчтәлекнең структурасы

Гомуми белем бирү программалары

Татар теле

Аң латма язу

Йрә нелә чә к фә нгә гомуми тасвирлама

Татар теленнә н белем бирү нең максаты һ ә м бурычлары

Татар теле дә реслә ре белем бирү һ ә м җ ә мгыятькә, мә дә нияткә бә йле максатларны ү ти:

— белем бирү максаты — укучыларда туган телнең, башка теллә р шикелле ү к, дө ньяның фә нни картинасын тудыруда катнашуы, миллә тне саклап калуда, халыкның, шә хеснең ү зенчә леген югалтмауда ышанычлы нигез, җ ә мгыятьнең сакланып калуына, яшә ешенә зарури шарт булуы турында кү заллау булдыру; укучыларны тел фә ненең тө п тә гълиматлары белә н таныштыру һ ә м шулар нигезендә аларның тамга-символик һ ә м логик фикерлә вен ү стерү;

— ана телен ө йрә нү нең җ ә мгыятькә һ ә м шә хескә кагылышлы максаты укучыларда уң ышлы аралашу сә лә те булдыруны ү з эченә ала – ә йтмә һ ә м язма сө йлә мне ү стерү, монолог тө зү, кара-каршы сө йлә шү осталыгы һ ә м шулай ук гомуми культура кү рсә ткече булган грамоталы язу кү некмә лә ре булдыру.

Бу максатларга тү бә ндә ге гамә ли бурычларны уң ышлы хә л иткә ндә ирешеп була:

— балаларның сө йлә м осталыгын, фикерлә ү сә лә тен һ ә м иҗ ади хыялын ү стерү, ана телендә аралашу максатына, бурычларына, шартларына туры килгә н тел чаралары сайлый белергә кү нектерү, чө нки бары ү з телендә генә кеше уй-фикерлә рен тө гә л белдерә һ ә м ә ң гә мә дә ше ә йткә нне тә ң гә л аң лый ала;

— ана теленең лексикасы, фонетикасы һ ә м грамматикасы буенча башлангыч белемнә рне ү злә штерү гә ирешү;

— укучыларны дө рес уку һ ә м язу кү некмә лә ренә ия итү, диалогта катнашырга һ ә м зур булмаган монолог формасында тә гъбир тө зә ргә ө йрә тү, аларда тасвирлама, хикә ялә ү, фикерйө ртү тибындагы сө йлә м осталыгы булдыру;

— туган телгә кайнар тойгылы һ ә м рухи байлыкка карата булырга тиешле уң ай караш тә рбиялә ү, шул телдә халыкның кү п гасырлар дә вамында тупланган мә дә ниятен саклап калуда һ ә ркемнең катнашы барлыгын аң лату, телне ө йрә нү гә кызыксыну, сө йлә мне камиллә штерү гә омтылыш уяту.

Башлангыч гомуми белем бирү этабында туган телне ө йрә нү тө п урынны билә п тора: ул баланың функциональ грамоталылыгын һ ә м аралашу осталыгын булдыруга юнә лтелгә н, телнең ә һ ә мияте һ ә м вазифалары универсаль һ ә м гомуми, ягъни һ ә рнә рсә гә караган. Баланың туган телдә ирешкә н уң ышлары башка фә ннә р буенча хә зерлек сыйфатын алдан билгели.

Уку (белем бирү) планы

Башлангыч гомуми белем программасы проекты татар теле һ ә м укуга атнага 4 дә рес исә беннә н тө зелде. Уку елының озынлыгы 1 сыйныфта — 33.

Эчтә лекнең структурасы

Башлангыч сыйныфларда ана телен ө йрә нү балаларга тел белеме бирү һ ә м сө йлә м ү стерү буенча беренчел этап булып тора. Бу чорда ана телен ө йрә нү башка фә ннә р белә н, бигрә к тә уку белә н, тыгыз бә йлә нештә алып барыла. Бу ике фә н татар телен ө йрә нү не һ ә м ә дә бият турында башлангыч белемнә р бирү не бер ө лкә гә берлә штерә.

Туган телне ө йрә нү беренче сыйныфта «Грамотага ө йрә тү» дә реслә реннә н башлана. Грамотага ө йрә тү атнага 4 дә рес исә беннә н якынча 20 атна дә вам итә. Сә гатьлә р саны һ ә м чорның дә вамлылыгы грамотага ө йрә тү гә мә ктә пкә чә хә зерлекнең булу-булмавына, балаларның шә хси ү зенчә леклә ренә, кулланыштагы укыту ә сбапларына бә йле. Грамотага ө йрә тү нең эчтә леге тел дә реслә ре чиклә рендә бирелә, язу эшчә нлегенә ө йрә тү укуга ө йрә тү белә н параллель алып барыла. Бу ә йтмә һ ә м язма сө йлә мнең нисбә ттә шлеге нигезендә эшлә нә. Балалар хә рефлә рне ө йрә нә лә р, авазлаштыралар, аларның язылышын, элек ө йрә нелгә н хә рефлә р белә н ничек тоташтырылганын ү злә штерә лә р, хә рефлә р кушылмаларын, иҗ еклә р, сү злә р, җ ө млә лә р язу буенча кү негү лә р башкаралар.

Башлангыч язу һ ә м уку кү некмә лә ре белә н беррә ттә н балаларның белем дә рә җ ә се ү сә, сө йлә ме шомара, сү з байлыгы арта, активлаша, фонематик ишетү сә лә те камиллә шә, грамматика һ ә м орфографияне ү злә штерү гә ә зерлек эше алып барыла.

Грамотага ө йрә тү тә мамлангач, ана теле һ ә м уку дә реслә ре аерым алып барыла.

Ана теленең системалы курсы башлангыч белем бирү дә ү зара бә йле һ ә м баланың акыл һ ә м аралашу ү сешенең нигезе булган тө шенчә лә р, кагыйдә лә р, мә гълү матлар җ ыелмасы итеп бирелә. Шулай итеп, ана теле курсы танып белү һ ә м аралашу юнә лешендә тө зелә. Бу — тө рле бү леклә рне һ ә м темаларны ө йрә нгә ндә тө п этә ргеч аралашу ихтыяҗ ы, игътибар ү зә гендә тел берә млеклә ренең мә гънә се, аларның сө йлә мдә ге ә һ ә мияте, тоткан урыны булырга тиеш дигә нне аң лата. Дә реслә рдә телнең системасы тирә нрә к ө йрә нелә, сө йлә м культурасы ү злә штерелә, кече яшьтә ге балаларның аралашу гамә лендә актуаль булган ситуациялә рдә кирә кле осталык һ ә м кү некмә лә р булдырыла, сө йлә м жанрының тө рлә ре (записка, хат, котлау, чакыру язу һ.б.) ү злә штерелә.

Орфография һ ә м пунктуация кагыйдә лә ре фонетика, морфология, морфемика һ ә м синтаксисны ө йрә нү кысаларында ү злә штерелә. Ана теленең орфография принциплары белә н гадилә штерелгә н танышу да карала.

Вак моториканы ү стерү һ ә м кул хә рә кә тлә ренең иркенлеге, хә рефлә рнең дө рес язылышы, рациональ тоташтырылган булуы, язу хә рә кә тлә ренең ритмлылыгы, салмаклыгы, уку хезмә тенең бу тө рендә гигиена талә плә рен ү тә ү — язу кү некмә сен камиллә штерү нең тө п бурычлары.

Башлангыч белем бирү дә ә йтмә сө йлә м ү сешенең алда баруы язма сө йлә м ү стерү гә аерым игътибар булуын сорый – ә йтмә һ ә м язма сө йлә м тө рлә ре арасында тиешле исә п, микъдар мә нә сә бә тлә ре булырга, алар гадидә н катлаулыга кү чү, индивидуаль һ ә м кү мә к биремнә ргә, һ ә р очракның ү зенчә леклә ренә мө нә сә бә тле рә вештә системага салынып бирелергә тиеш.