Ж. № 2 Хаттама

ИП № 6 УМС при КазГМА

От 14 июня 2007 г.

КАРАГАНДЫ МЕМЛЕКЕТІҚ МЕДИЦИНАЛЫҚ АКАДЕМИЯСЫ

Клиникалық фармакология жә не фармакотерапия курсымен

Жалпы фармакология кафедрасы

Д Ә Р І С

«Адренергиялық дә рілер»

Мамандығ ы 051103 «фармация»

Far 3206 «Фармакология»

Ш курс

1 сағ ат ү ақ ыт

Карағ анды- 2009

Кафедраның ә дістемеліқ жиналысында бекітілген

ж. № 2 Хаттама

Кафедра мең герушісі _______________ С.К. Жаугашева

Тақ ырыбы: Адренергиялық дә рілер.

Мақ саты: Адреномиметикалық дә рілік заттардың фармакокинетикалық сипаттамалары мен

фармакодинамикалық ерекшеліктерін.

Дә ріс жоспары:

1. Адренорецепторларғ а аң ық тама. Адренорецепторлардың тү рлері.
2. Адренергиялық синапсқ а ә серін беретін дә рі-дә рмектердің жіктелуі.
3. Адреномиметиктер тікелей, тикелей емес ә сері бар. Фармакологиялық ә сері. Қ олдану кө рсеткиштері. Кері жағ ымсыз ә серлері.
4. Кө бінесе альфа- адренорецепторларғ а ә сері бар адреномиметиктер.
5. Фармакологиялық ә сері. Қ олдану кө рсеткиштері. Кері жағ ымсыз ә серлері.
6. Кө бінесе бета- адренорецепторларғ а ә сері бар адреномиметиктер.
7. Фармакологиялық ә сері. Қ олдану кө рсеткиштері. Кері жағ ымсыз ә серлері.

Адренорецепторлар 2 типті болады: альфа, бета. Адренорецепторлар альфа жә не бета ө зі алдын ала бө лінеді. Олар: альфа1, альфа2 жә не бета1-, бета-2.

Альфа-адренорецепторларда кө здыру ә сері пайда болғ анда кө здыру функциясы жоғ арылайды, жә не бета-адренорецепторларда кө здыру ә сері ағ залардын функциясына тежеуші ә серін береді теккана жү ректегі бета-адренорецепторларды алатын болсақ ол жиырылуы мен кү шін жоғ арылатады.

Альфа- 2 жә не бета-адренорецепторлар нерв талшық тарынан синаптикалық саң ылауғ а норадреналиннің бө линуіне қ атынасады. Пресинаптикалық бета-адренорецепторларларды қ ө здырғ ан кезде, бұ л процессті жоғ арылатады. Бета-дренорецепторлар кө миртегі мен липид алмасуына қ атанасып реттейді.

Адренорецепторлардың орналасуы жә не функциялық ә сері

Механизм ә сері аденилатциклаза арқ ылы журеді активтілігі иницинирленді, бета-1 не болмаса бета-2-адренорецепторлардың қ ө здырып, альфа-2-адренорецепторлары тежеледі.

Альфа-1-адренорецепторларынын кө здыру ә сері фосфотидилинозитола жуйе арқ ылы жү реді. Медиация процессі иондар арқ ылы қ анда болады оның ішінде кальций ионы басты ролі аткаралы. Норадреналин рецепторлармен байланысуы метмолекулярлы /электростатикалық / байланыс арқ ылы, осымен оғ ан рецепторларыдн молекулалық конформациясы ө згереді, жә не жақ ын арада орналасқ ан мембранада.

ЖІКТЕЛУІ:

Адренорецепторларғ а ә серін беретін заттар адренотропты де айтамыз. Адренорецепторларды стимуляция жасайтын заттарды адреномиметиктер дейгі /адренопозитивті/. Адренорецепторларды тежеуші ә сері беретіндерді адреноблоктаушы /адренонегативті/ симпатолитиктер.

АДРЕНОПОЗИТИВТІ ЗАТТАР:

Адренопозитивті дә рі-дә рмектер:

А/ Тікелей адренорецепторлардың қ оздарытын ә сері бар импульс тү скенені, тү спегені жә не медиаторғ а карамай.

Б/ Тікелей емес ә серлі / симпатомиметиктер тікелей емес пресинаптикалық адреномиметиктер/.

АДРЕНОНЕГАТИВТІ ДӘ РІ-ДӘ РМЕКТЕР:

А/ Адренолитиктер, адренорецепторларды блоктаушы, синапс алдында, жә не синапстан кейінгі структураларда.

Б/ Симпатолитиктер, пресинаптикалық шеттіктен медиатордын шығ уын бұ зады.

1. Адреномиметиктер тікелей ә сері бар, альфа жә не бета адренорецепторларғ а кө здырғ ыш ә сері бар: адреналин гидрохлориді норадреналин гидротартраты.

2. Адреномиметиктер тікелей емес ә сері бар, альфа жә не бета адренорецепторларғ а кө здырғ ыш ә сері бар: эфедрина гидрохлориді.

3. Адреномиметиктер тек қ ана альфа-адренорецепторларғ а ә серін беретін: /альфа-1/ мезатон, нафтизин /альфа-2/, галазолин/альфа-2/.

4. Адреномиметиктер тек қ ана бета-адренорецепторларғ а ә серін изадрин /бета-1, бета-2/, сальбутамол /бета-2/, тербуталин /бета-2/, тобутамин / бета-1/.

АДРЕНОБЛОКТАУШЫ ДӘ РІ-ДӘ РМЕКТЕР

Альфа-адренорецепторларды блоктаушы: тропафен /альфа-1, альфа-2/, дигидроэрготоксин /альфа-1, альфа-2/, фентоламин /альфа-1, альфа-2/, празозин /альфа-1/.

Бета-адренорецепторларды блоктаушы: анаприлин /бета-1, бета-2/, метапролол /бета-1/, атенолол /бета-1/, талинолол /бета-1/.

Альфа жә не бета-адренорецепторларды блоктаушы: лабетолол.

1-альфа, бета-адреномиметиктердін ішінде тікелей емес ә сері бар бү йрек усті безінін гормоны – адреналинді атамыз. Альфа, бета адренорецепторлар ғ а стимуляция жасап не бір жү йелерге жә не ағ заларғ а ә серін береді. Ә серісе оның ә сері жү рек тамыр жуйесіне белгіленген жү ректен бета-1 адренорецепторларғ а ә серін беріп жү ректін сө ғ у мен минуттық кө лемі жоғ арылайды. Бірден жү ректін ө ттегіне қ амтамасыз етуі жоғ арылайды, бү л жағ дай куре тамырларыдн миокард гипоксия патологиясына керек емес. Адреналиннің систолиялық артериалық қ ысымды жоғ арылуы байкалады. Ішек, тері, бү йрек тамырларын адреналин тарылтады, куре тамырларды каң қ а бұ лшық тінінін тамырлардын кең ейтеді, ми тонусына ө кпе тамырларына ә сері аз.

Қ ОЛДАНУ КӨ РСЕТКІШТЕРІ: жедел артериалық қ ысымды тө мендеуінде интракардиальды:

- Бронхиальды демікпе ұ стамасы кезінде тері астына;

- Жергілікті анестетиктердің ә серін ү зақ қ а созу ү шін, жә не капиллярды қ анды токтауы ү шін;

- 1-2 % ерітіндіні глаукоманы емдеу ү шін;

- Жедел гипотензия кезінде кө к тамыр арқ ылы;

- Анафилактикалық шок кезінде к/т арқ ылы;

- Инсулиннің мө лшерін кө п беріп койғ ан кезде 0, 5 мл % ерітінді т/а.

Қ осымша кері ә серлері, жалпы ә лсіреу, бас айналау, терлеу, жү ректін соғ уы, корқ ыныш сезімі, тынышсаздану аз уақ ытқ а кан қ ысымынын жоғ арылауы. Бұ л сиптомдар аз ғ ана белгілінеді. Педиатрия адреналинді тыныс алу жолдарынын обструкциясын жою ү шін қ олданады. Альфа-жә не бета-адреномиметиктерғ а тікелей емес ә сері бар эфедрин жатады. Эфедриннің адреналиннен механизм ә сері бойынша айырмашылығ ы бар, ол синапстын пресинаптикалық жағ ына ә серін береді, норадреналин шығ уын жоғ арылатады адренорецепторларғ а ә сер етеді. Эфедриннің активтілігі адреналинғ е карағ анда тө мен. Эфедрин ГЭБ жақ сы ө теді. ОЖЖ стимуляция жасайды. Эфедринді қ айта қ ө лданғ ан кезде тахифилаксия тудырады. Бү л эффект эфедриннін ә серіне байланысты, ө йткені пресинаптикалық ә сермен деподағ ы норадреналин азайтады. Норадреналин қ орын косу ү шін эфедринді бергенде аралығ ы 20 минуттан болу керек, ө зінің терапевтикалық ә серін беру ү шін. Эфедринде адреналинге ұ ксас кө зге ә серін береді, бірақ аккомодациямен, кө з қ ысымына ә серін бермейді. Артериалық қ ысымды ү зақ ү ақ ыт жоғ арылатады. Ауыз арқ ылы қ олданғ анда активтілігі жоғ ары.

НОРАДРЕНАЛИН ГИДРОТАРТРАТ. Альфа-1-адренорецепторларғ а кө здырғ ыш ә серін береді. Альфа-1 жә не бета-1-адренорецепторларды стимуляция жасайды. Адреналиннен айырмашылығ ы норадреналин аң ық медиатор болып табылады. Адреналинге карағ анда норадреналин гормонғ а ұ ксас емес. Кө к тамыр арқ ылы бергенде артериалық қ ысымды жедел жоғ арылатады. Осы ә серіне карай, норадреналин 5-10 рет активтілігі жоғ ары. Осы ә серіне карай, коматозды, жә не шок болғ ан жағ дайларда кө бінесе норадреналинді қ олданады норадреналин жү рек жұ мысына, бронх салалы бү лшық тініне, каң дағ ы кантка аз ғ ана ә сері береді. Ауыз арқ ылы қ олданғ анда тез бұ зылады. Тері астына, жә не бү лшық етке енгізіледі, жедел спазм болады, некроз пайда болады негізгі енгізу жолдары ол кө к тамыр аркылы жай. Бауырда МАО арқ ылы дезапимденеді тотығ у арқ ылы бұ зылады. ГЭБ ө тпейді, біракта плацента арқ ылы ө теді, қ олдану кө рсеткіштері: жедел артериалық қ ысымды тө мендегенде, травмаларда хирургиялық қ атынаста, гипотензияда, ганглиблокаторлырды кө п мө лшерде бергенде.

ИЗАДРИН. Бета-1 жә не бета-2 рецепторларғ а бірдей ә серін береді. Ө те кушті бронхолитикалық ә сер береді. Тамырлардын бета-адренорецепторларына ә серін берип оны кенейтеді, АК тө мендетеді. Журек жнмысына ә серін береді, синус туиініне, автоматизміне, жә не жиырылуына, барлығ ында жоғ арылатады. Стенокардиясы бар аурулларда изадрин миокардты оттегімен қ амтамасыз етеді коронарлы тамырларды кенейтеді. Адреналинге ұ ксас изадрин иез метаболизмге ушырайды КЛМТ арқ ылы. Ұ зақ тылығ ы 1-2 сағ атқ а созылмалы. Тыныс алу жолдары арқ ылы қ олданғ ан изадриннің ә серін 1 минуттан кейін білінелді. Максимальды тә уелік доза 1-4 терен демалу керек кунине 4 рет. Қ олдану қ ө рсеткіштері ө ткізгіштік бұ зылғ анында, церебральды ангиоспазмада, бронх демікпесінде астмоидты бронхитта.

ФЕНОТЕРОЛ /беротек, партусистен/ сальбутамолғ а ұ ксас болып келеді.

ДОБУТАМИН – кө бінісе бета-1, бета-2 жә не альфа-1-рецепторларғ а ә серін береді. Енгізу жолдары кө к тамыр арқ ылы жайлап. Журек, жиырылу кушін жоғ арылатады, соң ымен қ атар журеқ тін каннын ағ ымы жоғ арылатайды, ол журектін жиі соғ уына, АК ө згеруіне, ішектін бү йректін қ аматамсыз ө теуіне ешкендай ә сері жоқ. Жедел гипоксия кезінде добутамин ө кпе капиллярындағ ы кысымын тө ментейді, осымен қ атар ө кпенін ісінуі болмайды. Добутамин тез МАО арқ ылы инактивацияғ а ушырайды. Ұ зақ қ олданғ ан тахифилаксия болады.

Қ олдану кө рсеткіштері: Жедел журек жетіспеушілік, ол тыныс алу долдарынын жетіспеушілігі, кардиогенді не болмас, септиикалық шок наукстарда катараласа жү реді.