Компьютер. Казакша Интернет Энциклопедиясыдан

Казакша Интернет Энциклопедиясыдан

Мында ө ту: шарлау, іздеу

Компью́ тер (— «есептегіш»), ЭЕМ (электрондық есептеуіш машина) — есептеулерді жү ргізуге, жә не ақ паратты алдын ала белгіленген алгоритм бойынша қ абылдау, қ айта ө ң деу, сақ тау жә не нә тиже шығ ару ү шін арналғ ан машина. Компьютер дә уірінің бастапқ ы кезең дерінде компьютердің негізгі қ ызметі — есептеу деп саналатын. Қ азіргі кезде олардың негізгі қ ызметі — басқ ару болып табылады.

Негізгі принциптері: Ө зінің алдына қ ойылғ ан тапсырманы орындау ү шін компьютер механикалық бө ліктердің орын ауыстырылуын, электрондардың, фотондардың, кванттық бө лшектердің ағ ынын немесе басқ а да жақ сы зерттелген физикалық қ ұ былыс ә серлерін қ олданады. Кө бімізге компьютерлердің ең кө п таралғ ан тү рі — дербес компьютер жақ сы таныс.

Компьютер архитектурасы алғ а қ ойылғ ан мә селені, зерттеліп отырғ ан физикалық қ ұ былысты максималды айқ ын кө рсетіп, модельдеуге мү мкіндік береді. Мысалы, электрондық ағ ындар бө геттер салу кезіндегі су ағ ынының ү лгісі ретінде қ олданылуы мү мкін. Осылай қ ұ растырылғ ан аналогтық компьютерлер ХХ ғ асырдың 60-жылдары кө п болғ анымен, қ азір сирек кездеседі.

Қ азіргі заманғ ы компьютерлердің басым бө лігінде алғ а қ ойылғ ан мә селе ә уелі математикалық терминдерде сипатталады, бұ л кезде барлық қ ажетті ақ парат екілік жү йеде (бір жә не ноль ретінде) кө рсетіледі, содан кейін оны ө ң деу ү шін қ арапайым логика алгебрасы қ олданылады. Іс жү зінде барлық математикалық есептерді бульдік операциялар жиынына айналдыруғ а болатындық тан, жылдам жұ мыс жасайтын электронды компьютерді математикалық есептердің, сонымен қ атар, ақ паратты басқ ару есептерінің кө пшілігін шешу ү шін қ олдануғ а болады.

Бірақ, компьютерлер кез-келген математикалық есепті шеше алмайды. Компьютер шеше алмайтын есептерді ағ ылшын математигі Алан Тьюринг сипаттағ ан болатын.

Орындалғ ан есеп нә тижесі пайдаланушығ а ә р тү рлі енгізу-шығ ару қ ұ рылғ ыларының кө мегімен кө рсетіледі, мысалы, лампалық индикаторлар, мониторлар, принтерлер жә не т.б.

Компьютер — жай ғ ана машина, ол ө зі кө рсетіп тұ рғ ан сө здерді «тү сінбейді» жә не ө з бетінше «ойламайды». Компьютер тек қ ана бағ дарламада кө рсетілген сызық тар мен тү стерді енгізу-шығ ару қ ұ рылғ ыларының кө мегімен механикалық тү рде кө рсетеді. Адам миы экрандағ ы кө ріністі қ абылдап, оғ ан белгілі бір мә н береді.