Тақырыбы: Өзін-өзі тану мұғалімінің кәсіби құзыреттілігінің құрамы

Педагог – тә рбие беру басымдылық тарының негізгі жолсерігі. Тә рбие ү рдісінің ақ ырғ ы нә тижесі оның кә сіби-тұ лғ алық қ асиеттеріне байланысты. Мейірімділік, кішіпейілділік ортасы, педагогикалық қ олдауды кү шейту, балаларғ а белсенді сенім арту – бала тұ лғ асының адамгершілік-рухани қ алыптасуының негізін қ алаушы жағ дайлар. Тә рбиеленушілерге жү ргізілген сауалнамалардың нә тижесі бойынша олар, ең алдымен, басқ а адамдардың бойында мейрімділік, сү йе алу қ асиеттерін бағ алайды. Достық, адалдық, ақ жү ректік, қ айырымдылық, кө пшілдік, адамдарғ а қ ұ рмет сезімі, жауапкершілік, ө зін-ө зі қ ұ рметтеу сезімі де маң ызды болып табылады.

Ә рбіп педагог ө зінің оқ ушыларының қ андай болғ анын тілесе, ө зі де сондай болуы тиіс. Бұ л кә сіби іс-ә рекетте қ ұ зыретті ә дісті іске асыруғ а мү мкіндік береді.

Ұ станымдар:

· ө з-ө зіне сенім – бұ л ө мірдің негізі;

· педагогтың ә сері саналы стратегиялық мақ сатқ а бағ ынуы тиіс;

· кә сіби рефлексия, ө зін-ө зі тану жә не ө зін-ө зі дамытуғ а қ абілеті;

· балалардың ө зін-ө зі кө рсетулерінің алуан тү рлілігіне дене жә не сө з реакцияларының вариативтілігімен жауап беру қ абілеті;

· психологиялық -педагогикалық білімдерді мең геруі, оқ ушылардың жеке ерекшеліктерін ескеру;

· а жарқ ындылық жә не балалармен қ арым-қ атынас жасаудың табиғ и дарыны, жан жү регімен қ ызмет етуге дайындылығ ы.

Ө зін-ө зі тану мұ ғ алімінің этикасы:

• педагог ө зін-ө зі тануғ а, ө зін-ө зі жең уге жә не ө зін-ө зін ө згертуге дайын жә не қ абілетті болуы керек;
• баланы сө зсіз қ абылдау;
• баланың тұ лғ асын жә не ө мірлік тә жірибесін қ ұ рметтеу;
• Ө зінің іс-ә рекетін қ ұ пиялық қ а негіздеу;
• без-келген жағ дайда баланы жақ тау, қ орғ ау, ө йткені баланың ү лкендерге қ арағ анда қ ателесу қ ұ қ ығ ы бар;
• жылы, шынайы ө зара қ арым-қ атынастың дамуына ық пал ету;
• баланың сеніміне мұ қ ият қ арау. Балалардың қ ұ пияларын сақ тай алу;
• балалар мен ә ріптестеріне мейірімді, сабырлы, шынайы бола білу;
• балалардың оң ды кө ріністерінде жетістік жағ дайын қ ұ ру;
• бшық кө зқ араспен қ арап, кү лімсіреуді, мақ тауды, қ олдауды, жылы сө здерді, ақ ыл айтуды пайдалану;
• баланың мә селесін шешуде басымдылық балағ а берілетінін есте сақ тау;
• баланың мә селені ұ ғ ынып, жағ дайдан шығ у ү шін лайық ты жолдарды іздеуі ү шін жағ дайлар жасау;
• баланың қ айталанбас бірегейлігін мойындау, оның ө зекті жә не ық тималды мү мкіншіліктерін ашуғ а ық пал ету;
• сезімдерді кө рсету мен тә рбиешінің мінез-қ ұ лқ ында шынайылық ты, ашық тық ты, адалдық ты сақ тау;
• тың дау жә не мә н беру, кө ру жә не бақ ылау қ абілеті, бағ аламай, сынамай, тек ө зінің кө зқ арасы тү рғ ысынан (мұ ғ алімнің емес) тү сіне алу;
• зиянын тигізбеу.

Істеуге болмайды:

· қ айсыбір ағ ымғ а немесе бағ ытқ а жататын белгілері бар ала-қ ұ ла, ашық -шашық киімдерді киюге болмайды. Киім елеусіз, жылы тү стен болуы тиіс;

· сө йлесу кезінде кө зің ізге қ ара кө зә йнек кимең із – кө здер қ арым-қ атынас жасауда маң ыхды рө л атқ арады;

· танысуды жылдамдатпаң ыз, алғ ашқ ы кездесуде бала туралы барынша кө п біліп алуғ а тырыспаң ыз. Бірден кө птеген сұ рақ тар қ оймаң ыз – алдымен ө зің із туралы, ө зің іздің жұ мысың ыз туралы ә ң гімелең із;

· танысудың алғ ашқ ы кезінде отбасы, мектеп, тұ ратын жері, уыт заттарды пайдалануы, жеке бас мә селелері секілді тақ ырыпта сұ рақ тар қ оймаң ыз. Одан да баланың пікірі бойынша кө мекті қ ажет ететін басқ а балалар туралы ә ң гімелескен жө н;

· алғ ашқ ы кездесуде бірден балағ а кө мек беруге тырыспаң ыз (кө мек кө рсетем деп қ ыстамаң ыз) - жұ мысың ыз бойынша ө зің із кө мек сұ расаң ыз жақ сы болады;

· жасө спірімге аяушылық сезімің ізді кө рсетпең із, бұ л кемсітушілік болып кө рініп, сіз бен баланың арасын алшақ татуы мү мкін;

· кө мектесу қ олың ыздан келмесе, уә де етпең із;

· ө тірік айтапың з, алдамаң ыз, шынайы емес мә ліметтерді ешқ ашан хабарламаң ыз. Ө тірік ерте ме, кеш пе, бә рібір ашылып қ алады, бұ л сіздің беделің ізге нұ қ сан келтіріп, баламен жә не оның достарымен арақ атынасың ызғ а кері ә серін тигізеді;

· ешқ андай «саяси ойындарды» жү ргізбең із: біреуге қ арсы ешкіммен бірікпең із, ә рқ ашан бейтарап болуғ а тырысың ыз;

· ешкімді ешқ ашан кінә ламаң ыз жә не сө кпең із – баланы осы қ алпында қ абылдаң ыз. Оның кө зқ арастарына, мінез-қ ұ лқ ына, сыртқ ы тү ріне сабырлы болың ыз. Бір нә рсе туралы ө зің іздің пікірің ізді сабырлы жә не дә лелді айту керек;

· баланың пікірлеріне немқ ұ райлы қ арамаң ыз – керісінше, ол сіздің қ ызығ ушылығ ың ызды, оның пікіріне деген қ ұ рметің ізді сезінуі керек;

· баланың сұ рақ тары мен тілектерін назарсыз қ алдырмаң ыз – егер жауабың ыз болмаса, бірден айтың ыз;

· баланың сө зін бө лмең із, аяғ ына дейін тың дауғ а тырысың ыз;

· азғ ыруғ а бой бермең із – ауытқ ушылық, азғ ындыру мінез-қ ұ лқ ының себебін тү сінуге тырысың ыз;

· араларың ызды қ ысқ артпаң ыз жә не алшақ татпаң ыз, ол ә рқ ашан орынды болуы тиіс. Баланың сізді басынып алуына жол бермең із. Дө рекілікке дө рекілікпен жауап бермең із, ә рқ ашан сыпайы жә не сабырлы болың ыз;

· бір сұ рақ ты талқ ылау отырып алмаң ыз. Балағ а қ ызық ты болуы мү мкін тақ ырыптар ө те кө п;

· арзан бедел ү шін ешқ ашан балағ а темекі, сыра бермең із – бұ л заң ғ а қ айшы келеді. Ең бастысы, сіз – салауатты ө мір салтын уағ ыздаушы екенің ізді ұ мытпаң ыз;

· ғ ибрат айтпаң ыз – сіз тек бала мен ә леуметтік ортаның арасындағ ы кө пірсіз, баланың таң дау жасауына мү мкіндік берің із;

· блағ а немесе жасө спірімге ө зің іздің ортаң ызды қ ыстамаң ыз. Егер сізден сө йлескісі келмесе, қ инамаң ыз. Сіздің оны кө руге ә лі де уақ ытың ыз болады;

· қ атал бағ адан қ ашың ыз. Сө йлегенде ә рқ ашан сыпайы, ә рі ә депті болың ыз (жауласқ ан топтар, басқ а бала, ата-аналар туралы). Сіздің олардың ө мірін сынауғ а қ ұ қ ығ ың ыз жоқ;

· балалардың арасындағ ы дау-дамайларда олардың рұ қ сатынсыз (келісімінсіз) ә ділқ азы рө лін атқ армаң ыз;

· жұ мысың ызғ а байланысты кү йзелістерің ізді жасырмаң ыз – мә селелі жағ дайларды ә ріптестерің ізбен талқ ылауғ а тырысың ыз;

· балалармен қ арым-қ атынаста талапты, зілденген дауыспен сө йлепең із. Ә рқ ашан ымырағ а келуге тырысың ыз, қ арым-қ атынасты қ ұ рылымды диалогқ а ауыстырың ыз.

Тапсырманы орындап, сұ рақ тарғ а жауап берің із.

1. Ө зін-ө зі бағ алау дең гейің ізді анық таң ыз.

2. Аталғ ан ұ станымдардың қ айсысы Сізге жақ ын?

3. Бір парақ бетінің сол жағ ына педагогқ а қ ажетті қ асиеттерді, оң жағ ына болдыруғ а болмайтын қ аситеттерді жазың ыз.

4. Ө зің ізге тә н қ асиеттердің астын сызың ыз. Талдаң ыз.

5. Зерделең із.

Чем проповедь выслушивать, мне лучше бы взглянуть.

И лучше проводить меня, чем указать мне путь.

Глаза мои внимательны, заметят без труда:

Слова порой запутаны, пример же никогда.

Тот лучший мой учитель, кто веру в жизнь провел.

Добро увидеть в действии – вот лучшая из школ.

И если мне все показать, я выучу урок,

Понятней мне движенье рук, чем быстрых слов поток.

Я, может, и поверю хорошим словесам.

Но будет лучше посмотреть, что делаешь ты сам.

Вдруг я неправильно пойму прекрасный твой совет,

Зато пойму, как ты живешь: по правде или нет [3].

Мектепте жә не балабақ шада ө зін-ө зі тану пә нінің мақ сатын толық қ анды іске асыру ү шін ерекше сенімділік, ашық тық, қ ұ рмет жә не толеранттылық атмосферасы қ ұ рылады. Сабақ кезінде балалар ә ріптестік етуге, ойлануғ а кү рделі ө мірлік жағ дайларды шешу жолдарын іздеуге ү йренеді. Бұ ның бә рі баланың тұ лғ алық ө суіне, ө зін-ө зі тануына, ө зін-ө зі іске асыруғ а кө мектеседі.

Сабақ тарда мұ ғ аліммен, ә леуметтік-рө лдік ойындар мен тренингтерде ашық диалог жү ргізіледі, адамзаттық қ арым-қ атынас ә лемі зерделенеді, ө мірлік бақ ылаулармен алмасады, қ оғ аммен практикалық ө зара ә рекеттестік дағ дылары дамытылады. Оқ ыту ү рдісінде тү рлі интерактивті формалар, ә дістемелік тә сілдер мен жаттығ улар пайдаланылады: қ уаныш шең бері, ө зімен-ө зі жалғ ыз болғ анда, ә ң гімелесу, рө лдік ойын, топтық ө зара ә рекеттестік, жағ дайларды шешу, жобалық іс-ә рекет т.б.

Оқ ыту мен тә рбие берудің қ азіргі заманғ а сай, дә стү рлі жә не дә стү рліге жатпайтын интерактивті формалары мен ә дістерін жетік мең герген мұ ғ алімге ерекше рө л беріледі.

№ 17-дә ріс