Ертегі оқу.

Ерттегі барлық балалардың сү йіп оұ итын жаныры. Сюжетте орын алатын дамуғ а жағ дай жасайды, нақ ты жә не бірегей орын алады, ү немі қ айталанып отыратын сө здер ертегі мазмұ нын тү сінуді жең ілдетеді жә не кө бінесе арнайы мектептерде қ олданылады.

Ертегілерде ү лкен тә рбиелік кү ші бар, онда ө негелік жағ ы жариаланады жә не батырлардың мық тылығ ын анық кө рсетеді. Бұ л ертегілер балалар жанына жақ ын келеді.

Ертегі жоғ ары сатыдағ ы материал болып келеді жә не балалардың ойлауына дамытуғ а жағ дай жасайды. Ақ ыл есі арта қ алғ ан балалар жә не де қ алыпты балаларғ а ә дебиеттердің ішінде қ анддай жанр ұ найды десең ең алдымен ертегі деп жауып береді. Бұ л ертегіге деген сү йіспеншілік жоғ ары сыныптарғ а дейін сақ талып қ алады.

Арнайы мектептерде оқ уғ а арналғ ан ә дебиеттер ертегінің барлық тү рлері кө рсетілген: Тұ рмыстық, сиқ ыр жайында, жануарлар туралы ертегі.

Ертегімен жұ мыс жү ргізу барысында келесідей типтері бар:

1.Ертегі оқ у алдында ең алдымен балалармен практикалық жағ ынан жұ мыс жасау керек (Кіші жә не жоғ ары сыныптарда) ә ң гімелесу, сурет кө рсету, талқ ылау жү ргізу керек, бұ л балалардың ертегіге кейіпкерлерді жақ сы тү сініп қ абылдауына кө мек кө рсетеді. Мыс: «Бауырсақ» ертегісін оқ ыр алдында оның қ анадай екенін кө ргені орынды, қ арап оның неден жасалғ анын, оның тү рі, кө лемі қ андай екенін, оның тез домалай алатындығ ын кө ргені орынды жә не жақ сы есте сақ тайды. Сол сияқ ты балағ а жануарларды да қ андай екенін қ алыптастырса болады. Мыс: ертегідегі кейбіреулерін кө рсетіп, кейбіреулерн сурет арқ ылы кө рсетуге болады. Жануарларды кө рсеткенде тек суреттегі қ арапайым берілген жануарлар ретінде емес, ертегі ә леміндегі мық ты жә не кү шті ретінде кө рсеткен ө те маң ызды.

2.Кіші сынып оқ ушыларына ертегі оқ у алдында соның киносын корсетіп, сол сияты ертегі тү сінігін суретте арқ ылы тақ тағ а іліп қ ойғ ан жө н. Содан кейін балаларда ертегі оқ у барысында оның мазмұ нын кө зіне елестете отырып оны тез қ абылдайды. Мыс: «Бауырсақ» ертегісінде оқ у барысында мұ ғ алім бор мен тақ тағ а ү йшікті салып, ү йдің терезесінің алдында шалды, бауырсақ ты, арыда кемпірдің бауырсақ пісіріп жатқ ан суретін салып жә не жолды салып жолда бауырсақ тың қ оянмен кездесуін салса т.с.с.

3.Ертегіні тек қ ана кітаптан оқ ып берумен ғ ана шектелмеу керек, сонымен қ атар мұ ғ алім кітаптан оқ у барысында, қ ысқ аша тү сінік айтып ө ту керек жә не бұ л жағ дайда балалардың назарын ө зіне қ арата білген жө н.Бұ ндай оқ у барысында ең алдымен оқ удың интонациясы сақ талады. Ертегіні айтуда сө йлеуі жә не тү рімен келтіру келтіру сақ талып қ алуы керек.

4.Ертегі талдау барысында негізгі мағ ынасы дә л ө мірде болғ андай болып суеттеледі. Талдау барысында балаларғ а сұ рақ тар қ ойылады. Мыс: «Тү лкі жә не Тырна» ертегісінде балаларпғ а мынадай сұ рақ тар қ оюеғ а болады.

- Тү лкі Тырнаны қ онақ қ а шақ ырғ анда неге уә де берді?

- Тү лкі қ андай болып шық ты?

- Тү лкі Тырнаны немен тамақ тандырды?

- Достық тын ажырауына кім себеп болды?

5. Ертегі кейіпкерлерә не байланысты орынен дауыс интонациясымен оқ у.

«Тү лкінің сө зін оқ ың ыз: Тырнаны қ онақ қ а қ алай шақ ырады, оны қ алай тамақ тандырады, қ алай кешірім сұ райды. Тү лкінің айтқ аны басқ а, ал ойлағ аны мү лдем басқ а екенін дауыспен жеткізуге тырысың ыздар». Егер балалардан шық паса мұ ғ алім оқ у ү лгісін береді.

Содан кейін осы ү лгіге тырнаның сө зін қ алай оқ у керектігі шешіледі: «Ө з ішің ізден тырнаның тү лкіге айтқ ан сө зін оқ ың ыз. Оның тү лкіге алғ ыс айту себебі барма? Не себепті ол «рахмет» айтты? Бұ л сө зді ол қ алай айту керек? Тырна тү лкіні жақ сы тамақ тандыруды ойладыма? Неге ол тү лкіні қ онақ қ а шақ ырады? Шақ ыру деген сө зді қ алай оқ у керек?»

6. Оқ ушылар ө ткен жұ мыстағ ы ертегінің тү сінігін айтып беруге жақ сы дайындалу керек. Ертегі мә тінге жақ ын толық айтылады. Осыдан қ ысқ а ертегі толығ ырақ, ә рі ұ зақ – мұ ғ алімнің тапсырмасы немесе балалардың таң дауы бойынша бө лек тармақ тарғ а бө лініп айтылады.

Бастауыш сынып оқ ушыларын тү сінік айтуғ а ү йретуде мұ ғ алімнің ертегіні оқ у ү шін дайындағ ан картиналық жоспарын қ олдану қ ажет. Диафильмді қ айталап кө руге болады. Ертегіні бір айтушыдан тың дай берудің қ ажеті жоқ. Балаларды шаршатып жібереді. Ережеге сә йкес ертегіні айтушылардың саны ертедегі эпизодтармен, картиналармен, диафильм кадрларымен анық талады. Ү лкен сыныптарда картинаның жоспардан басқ а ауызша жоспарда қ олданылуы мү мкін. Ертегілер тармақ тарғ а жақ сы бө лінеді жә не оң ай жатталады. Оқ ушылар ертегіде қ олданылатын спецификалық сө здерді ұ мытып қ алмау ү шін оларды жоспардың бө лімдеріне сә йкес тақ тағ а жазады.