Дәріс. Mac OS X операциялық жүйесі.

Mac OS X Darwin деп аталатын негізі еркін бағ дарламалық қ амтама болып табылатын, Mac OS операциялық жү йесінің мү лдем жаң а версиясы. Darwinда Mach технологиясының қ олданылуы жә не BSD стандартты сервистері арқ ылы қ ұ рылғ ан XNU ядросы бар. Бұ л технологиялардың басты артық шылығ ы оның негізі Mac OS-ті жаң а жоғ арғ ы тұ рақ тылық пен, кө пфункциональдылық пен, жұ мыс істеу жылдамдығ ымен, қ ауіпсіздікпен жә не сенімділікпен қ амтамасыз ету ү шін барлығ ына белгілі UNIX жү йесінде негізделгендігінде[1].

Mac OS X операциялық жү йесінің барлық модификациялары мысық тұ қ ымдас жануарлардың ә р тү рлі атауларымен аталғ ан.10.0 версияларынан бастап 10.8 версияларына дейін операциялық жү йелердің атаулары: Cheetah (Гепард), Puma, Jaguar, Panther, Tiger, Leopard, Snow Leopard, Lion болса, ең соң ғ ы версиясы Mountain Lion (Тау арыстаны) деп аталады. Ә р версияның ө зінің жетістіктері мен кемшіліктері бар, бірақ олардың барлығ ына тә н ортақ жаң алығ ы - Mac OS X-тің Mac OS 9-ке мү лде ұ қ самайтыны, бұ л Mac OS-тің алдың ғ ы версияларында жазылғ ан қ осымшалар Mac OS X-те жұ мыс істемейтінін тұ жырымдайды. Mac OS 9-да жазылғ ан қ осымшалардың бастапқ ы жұ мысы виртуальдық эмуляциялар арқ ылы жү зеге асады, алайда уақ ыт ө те келе одан мү лдем бас тартты.

Mac OS X -тің Aqua деп аталатын графикалық бұ лтар жаң а интерфейсі оның даусыз артық шылығ ы болып табылады. Aqua графикалық интерфейсі сулы ортада мө лдірлік, терең дік жә не қ имыл сезімдерінің елесін қ ұ рады.Ол Mac OS X-тің барлық модификацияларында іс жү зінде ө згеріссіз қ алады, бірақ бұ л уақ ыт аралығ ында ол ө зінің ө зектілігі мен балғ ындығ ын жоғ алтпайды. Aqua тек ә демілік ү шін ғ ана емес, сонымен қ атар қ олданушыларғ а жайлы жә не қ олайлы болу ү шін қ ұ рылғ ан. Жаң алық тардың бірі жұ мыс ү стелінде пайдалы кең істікті толтыру қ ажетсіз болғ анда, еркі бойынша кө ру аймағ ынан жасыруғ а болатын белсенді қ осымшалар терезесін жеке секцияларғ а бү ктеу мү мкіншілігі.

Mac OS X-тің жаң а версияларында барлық жү йеде ө зінің жұ мысы кезінде қ осымшалардың біреуінің жұ мыстан шығ уы, сондай-ақ кө птапсырмалық ты жә не симметриялы кө ппроцессолық ты ығ ыстыру барысында шығ арылатын қ орғ ану жады сияқ ты функция тартылғ ан. Mac OS X-те жадыны программаның тікелей жұ мысы барысында бө летін жә не босататын динамикалық жадының бө лінуі тартылғ ан. Бұ л «out of memory» хабарламасының пайда болуын шығ арады жә не ә р қ осымшағ а тиесілі жадының санын жө ндеуді қ ажет етпейді.

Mac OS-тің қ олданушылар ү шін бірінші кезектегі қ олайлылығ ы оның артық дә йектермен зерттелуі жә не желіде автоматты тү рде бірігеді. Бұ л функцияның қ олданылуы ғ аламтор желісіне қ олданушы тарапынан ешқ андай қ осымша жө ндеусіз, кез келген байланысу ә дісі арқ ылы қ осылуғ а мү мкіндік береді. Энергияү немді жаң а технология компьютерге ұ йқ ы режимінен лезде шығ уғ а мү мкіндік береді.

Mac OS X-те кө пқ олданушылық мү мкіндігі, рұ қ саттың шектеулігі, қ олданушылардың мә ліметтерді қ орғ аудың жоғ арғ ы дең гейі, админстраторлық жү йенің қ арапайымдығ ы, интерфейстің шрифт жә не шрифт жиынтығ ымен басқ арылуы ың ғ айлы ә рі икемді бола тү суі, сондай-ақ Mac OS X енді мынадай форматтарды тікелей қ олдайды: TrueType, Type1 жә не OpenType. Енді Mac OS X жү йесінде Epson, Hewlett-Packard жә не Cannon фирмаларының принтерлерін қ олдау кірістірілген.

Mac OS X-те екіө лшемді визуалицазия мен қ ұ жаттарды басып шығ ару бұ рынанн айтылып жү рген, кең ейтілген шрифттерді қ олдайтын жә не басқ а да графикалық мү мкіндіктері бар стандартты графикалық формат PDF қ олданылатын Quartz технологиясы арқ ылы жү зеге асырылады. Mac OS X-те аудио жә не видеомен жү мыс істеуге арналғ ан, жү йені интегралдайтын, 3D графикасы мен ойындарда қ олданылатын OpenGL технологиясы бар

патенттелген QuickTime технологиясы қ олданылады.

Mac OS X-тің Mac OS-тің бұ рынғ ы версияларынан белгілі айырмашылығ ы бар. Жү йенің негізін POSIX-пен ү йлесімді, еркін программалық қ амтама болып табылатын Darwin операциялық жү йесі қ ұ растырылғ ан. Оның ядросы Mach ядросы жә не BSD стандартты сервисі қ олданылатын XNU («Xnu is Not Unix» — «Xnu — бұ л Юникс емес») болып табылады. Unix-тің барлық мү мкіндіктері консоль арқ ылы қ ол жетімді.

Бұ л жү йенің жоғ арылығ ы Apple компаниясында API Cocoa жә не Carbon, Quartz сияқ ты приоритетті компоненттері жетілдірілген.

Mac OS X бұ рынғ ы Mac OS 9 версиясына қ арағ анда оны тұ рақ тырақ ететін кө птеген мү мкіндіктері бар.

Mac OS X-те программаны Си, C++, Objective-C, Ruby жә не Java сияқ ты тілдерде жетілдіруге мү мкіндік беретін Xcode программалық қ амтамасы бар. Ол бірнеше платформаларды жү ргізетін ″ ә мбебап бағ дарламалар″ (Universal Binary) деп аталатын компилияцияны қ олдайды.

Mac OS X-тің негізі болып табылады:

– Darwin (Mach ядросы, BSD утилит жиынтығ ы) ашық кодты ішкі жү йесі.

– Core Foundation (Carbon API, Cocoa API жә не Java API) бағ дарламалау ортасы.

– Aqua (QuickTime, Quartz Extreme жә не OpenGL) графикалық ортасы.

– CoreImage, CoreAudio жә не CoreData технологиялары.

1.2 Mac OS X ОЖ-нің жетістіктері

Apple компаниясының Mac OS X операциялық жү йесі қ азіргі кезде екі нұ сқ ада ұ сынылғ ан: жұ мыс станцияларына жә не ноутбуктерге арналғ ан версия жә не локальдік жү йенің жұ мысын ұ йымдастыратын серверлерге арналғ ан версия. Mac OS X-тің 10.0 версиясы шық қ аннан соң тағ ы оның сегіз модификациясы шық ты, олардың ә рқ айсысының мысық тұ қ ымдас жануарлардың атауымен аталатын атаулары бар.

Mac OS X 10.0 Cheetah (Гепард): Mac OS операциялық жү йесінің бірінші жаң артылғ ан версиясы. Ол 2001 жылдың наурыз айында пайда болды жә не UNIX ОЖ-сі мен FreeBSD сервисі негізінде қ ұ рылды. Жаң а технология жаң а операциялық жү йенің функциональдығ ын, сенімділігі мен қ ауіпсіздігін жоғ арылатуғ а мү мкіндік берді. Бірақ 10.0 Cheetah версиясы жұ мыс істеу барысында тұ рақ сыз болды, онда Mac OS жү йесінің соң ғ ы версияларында бар функциялар қ атары болмады, сондық тан Apple компаниясы тегін жаң арту шығ арды.

Mac OS X 10.1 Puma: Apple компаниясымен қ ұ растырылғ ан тегін жаң арту, ол Mac OS X 10.0 Cheetah операциялық жү йесін алғ ашқ ы версиядағ ы жеткіліксіз қ атарларды жө ндеуге жә не жұ мыс тұ рақ тылығ ын жоғ арылатуғ а мү мкіндік беретін 10.1 (Puma) версиясына жаң артуғ а мү мкіндік берді. Оның мынадай функциялары пайда болды: дербестілік, графиканың жоғ ары сапасы, жү йелік параметрлердің жылдам мү мкіншілігі, желілік спектрлер мен сыртқ ы қ ұ рылғ ылардың кең ейтілу мү мкіндіктері, қ алпына келтіру мен DVD дискілік жазбалар.

Mac OS X 10.2 Jaguar: Mac OS X операциялық жү йесінің жаң а версиясының 150 -ге жуық ә р тү рлі ө згерістері мен толық тырулары болды, оның бастылары қ олданушылар интерфейсінде аппараттық тездеткішті қ олдайтын Quartz Extreme технологиясының қ абылдануы, оның нә тижесінде процессор видеокартасындағ ы кө ріністердің ө ң делуі жү зеге асырылады. Бұ л версияда QuickTime 6 мультемедиялық ортасы, iChat тез хабарлама алмасатын ғ аламтор программасы, бірың ғ ай адрес кітапшасы, қ олжазбалық енгізуге арналғ ан Inkwell жү йесі пайда болды. Спамдарды фильтрлеу пайда болғ ан mail программасы, Finder дисксінен файлдарды іздеу мен Sherlock 3 ғ аламторында мә ліметтерді іздеу жақ сарды.

Mac OS X 10.3 Panther: нарық та 2003 жылдың 24 қ азанында пайда болды, оғ ан FileVault шифрлеу технологиясы енгізілді. Жү йенің келесі жаң артылуы тағ ы мынадай ө згерістер алып келді: кейбір қ ауіпсіздік мә селелері жө нделді, аралас желілерде жоғ алғ ан файлдармен жұ мыс істеу сенімділігі артты, сымсыз желілерде файл алмасуды қ олдау жү йесінің жақ сарды. Safari браузеріне, mail почталық клиентіне, адрес кітапшасына, Stickies жә не QuickTime орталарына ө згерістер мен тү зетулер енгізілді.

Mac OS X 10.4 Tiger: 2005 жылы сә уір айныда шық ты жә не компьютердің неғ ұ рлым тез жә не тұ рақ ты жұ мысы ү шін оның 200-ге жуық ө згерістері мен толық тырулары болды. Mac OS X операциялық жү йесінің бұ л версиясының басты жаң алық тары Spotlight жылдам іздеуге арналғ ан ә мбебап функциясы мен Dashboard виджеттерге арналғ ан интерфейсінің, ә рекеттерді ү немі қ айталайтын қ атарлардың жұ мысын бір рет басу арқ ылы орындауғ а мү мкіндік беретін автоматтандырылғ ан Automator қ осымшасының болуы.

Mac OS X 10.5 Leopard: нарық та 2007 жылы 26 қ азанда пайда болды, оғ ан 300-ге жуық жақ сартулар мен толық тырулар енгізілген. Бірінші кезектегі ө згеріс – бұ л операциялық жү йе ядросының тиуі, онда енді DTrace динамикалық трасса белгілеуінде фреймворк интегралданды, сонымен қ атар Ruby жә не Python программалау тілдерінде қ осымшаларды қ ұ растыру ү шін Cocoa Bridges ортасы бар, Scripting Bridge Mac-қ осымша программасын Objective-C, Ruby жә не Python тілдері арқ ылы автоматтандырады. Сондай-ақ жү йеге Rails, Mongrel жә не Capistrano қ осылғ ан. Қ азіргі кезде Mac OS X 10.5 Leopard UNIX қ ұ нды жү йесін мойындайды. Осы версиядағ ы Boot Camp программасының пайда болуы маң ызды оқ иғ а болды, оның кө мегімен Macintosh компьютерлеріне екінші операциялық жү йе ретінде Windows ОЖ-ін орнатуғ а болады. Mac OS X -тің жаң а версиясында Finder жә не басқ а да пайдалы қ осымшалар толығ ымен жаң артылғ ан, Stacks, Quick Look, Spaces сияқ ты функциялар мен жү йенің резервтік кө шірмелерін қ ұ руғ а арналғ ан Time Machine программасы енгізілген.

Mac OS X 10.6 Snow Leopard: 2008 жылдың маусым айында ұ сынылғ ан жә не тү бегейлі ө згерістер енгізілген. Ол тек Intel процессорлерінде ғ ана жұ мыс істейді, жұ мыс барысында 64-разрядты технологияны қ олданады, бір мезгілде 64-разрядты жә не 32-разрядты қ осымшалармен жұ мыс істейді, дискде екі есеге аз орын алады, жылдамырақ орнатылады, жү ктеледі жә не жұ мыс істейді. Mac OS X -тің барлық стандартты қ осымшалары (Finder, Mail, Safari, iCal жә не iChat жә не т.б.) жаң а версияда ө німділіктің артуы ү шін 64-разрядты кодка ауыстырылғ ан. Grand Central Dispatch диспетчері кө пядролық жү йенің мү мкіндіктері мен компьютер ө німділігін ұ лғ айтуғ а толығ ымен мү мкіндік береді. Интерфейсті масштабтау енгнізілген. Snow Leopard ОЖ-і файлдар алмасу жә не программа терезесімен жұ мыс істеу ү шін Bonjour технологиясын пайдаланады, сонымен қ атар мұ нда Expose функциясы жаң артылғ ан.

Mac OS X 10.7 Lion – Apple компаниясының операциялық жү йесі. Мұ нда 250-ге жуық жаң а функциялар бар.

Соң ғ ы версияның сатылымы алдын ала хабарланғ андай, 2011 жылдың 20 шілде кү ні, ү шінші кварталда басталды. Операциялық жү йенің Mac App Store-дегі белгіленген бағ асы – $29, 99 (~4385 тең ге). Apple корпарациясының сатылым туралы хабарлауы бойынша сатылымның алғ ашқ ы кү нінен-ақ OS X Lion жү йеснің 1 миллионғ а жуық кө шірмесі сатылғ ан[2].