Жай арифметикалық есептерді шешу методикасы.

Жай арифметикалық есептер деп бір арифметикалық амалдармен шешілетін есептерді айтамыз.

Жай есептер оқ ушыларды математикағ а оқ ытуда басты рольді ойнайды.Ә сіресе жай есептер арифметикалық амалды нақ тылауғ а жә ненегізгі мағ ынасын тү сінуге, тақ ырыпты жә не математикалық білімдерді саналы тү рде мең геруге мү мкуіндік береді. Мұ ғ алім жай есептер шешу кезінде бірінші оқ ушыларды есептің қ ұ рылымымен таныстырады. Есепті шешудің негізгі тә сілдерімен қ аруландырып, мағ ынасын тү сіндіреді.

Жай есептер кү рделі есептердің қ ұ рылымдық бө лігі болып табылады. Жай есептерді шешу дағ дыларын қ алыптастыра отырып, мұ ғ алім оқ ушылардыкү рделіесептерді шешуге дайындайды.

VIIIтиптегі мектепте арифметикалық амалдардың нақ ты смағ ынасын анық тайтын есептер шешіледі (1топ). Бұ лесептер қ ұ нын, қ алдық ты, кө бейтіндіні, тең дей бө лікке бө луді, мазмұ ны бойынша бө луді табуғ а арналғ ан.

Сонымен қ атар арифметикалық амалдардың жаң а мағ ынасын анық тайтын есептерде шешіледі. Бұ л есептер айырма жә не қ атынас тү сініктерімен тығ ыз байланысты (2 топ):

1. Санның бірнеше бірлікке азаюы жә не кө беюі.

2. «Қ аншағ а кө п», «қ аншағ а аз» деген сандардың айырымдық салыстыру сұ рақ тары.

3. Сандардың бірнеше есеге азаюы жә не кө беюі.

4. «Қ анша есе кө п», «қ анша есес аз» деген екі таң балы сандық қ атынасты табу жә не сандардың қ ысқ аша салыстыру сұ рақ тары.

Арифметикалық амалдардың нә тижесі жә не компоненттерінің арасындағ ы байланысты анық тау тапсырмаларына белгісіз қ осылғ ышты, азайғ ышты, азайтқ ыштытабуғ а бағ ытталғ ан.

VIIIтиптегі мектепте оқ у жылының ә р жылында оқ ушылар жай есептердің жаң а тү рлерімен танысады. Оларды енгізу математикалық тү сініктердің ә р тү рлі дең гейдегі қ иындық тарымен, арифметикалық амалдарды ү йренумен тү сіндіріледі.

Жай есептердің шешу бірізділігі VIII типтегі мектептің математика программасымен анық талғ ан. Бірақ та, есептерді таң дау барысында мұ ғ алім кейбір методикалық талаптарғ а да басшылық ету қ ажет.

Сюжеттік тапсырмалар біркелкі жә не біркелкі емес заттармен қ ұ ралып, оғ ан жалпы қ орытынды сө здер кіреді.

Есептерді шешуге оқ ыту кезіндегі бірінші біркелкі заттармен сюжеттік тапсырмалар берген дұ рыс. Мысалы: «себетте 5 алма, оғ ан тағ ы 3 алма қ ө остық. Барлығ ы себетте қ анша алма болды?» Сосын белгілері мен тақ ырыптары ә р тү рлі біртекті заттармен сюжеттіә к тапсырмалар енгізіледі: тү сі, ө лшемі, материалы жә не т.б.

Мысалы: «Себетте 5 ү лкен алма бар, оғ ан тағ ы 3 кіші алма қ остық.

Барлығ ы себетте қ анша алма болды?» Соң ында жалпы қ орытынды сө здері бар тапсырмалар енгізілді. Мысалы: «Себетте 5 алма бар, оғ ан тағ ы 3 алмұ рт қ остық. Себетте барлығ ы қ анша жеміс бар?» Мұ ндағ ы есептерді шешу кезінде оқ ушылар шық қ ан жауабын, санды тү сінуде, аттарын таң дау, амалдарды жазу кезінде біршама қ иналады. Мұ ндай тү рдегі тапсырмаларды шешу кезінде есепті шешіп жазғ анғ а дейінгі сандардың аттарын таң дау, мазмұ нына талдау жасауғ а талап етеді.

Жоғ арыда айтылғ андай, жаң а тү рдегі есептердің иллюстрациясы ү шін ә сіресе, тө менгі сыныптарда пә ндік пособиялар, заттың белгілері, суреті, трафарет тү ріндегі заттың суреттері қ олданылады.

Бірақ та, бақ ылаулар мен зерттеулер кө рсеткендей, егер оқ ушылар ө здері заттармен жә не олардың суреттерімен жұ мыс жасаса, оқ ушылар тапсырманың заттың жағ дайын жақ сы тү сінеді.

Сондық тан да оқ ушыларды есептердің жаң а тү рімен инструкциялық (Қ орапқ а 3 қ арындаш сал. Қ ораптан біреуін ал.Қ орапта қ анша қ арындаш қ алды?), сахналау (Мұ ғ алім ү ш оқ ушығ а 2 дә птерден берді. Оқ ушылар барлығ ы қ анша дә птер алды?) тапсырмаларымен тү сіндіріледі., сосын есепті шешуге кө шу қ ажет, суреттен заттың жә не олардың белгілерін бейнелей отырып, оқ ушылар ө зі санау қ ажет (Тоғ анда 7 ү йрек, 3 қ аз жү зіп жү р. Барлығ ы қ анша қ ұ с жү зіп жү р). Оқ ушылар тапсырманы қ ұ стың трафаретімен, яғ ни 7 шаршы жә не 3 дө ң гелек салып нақ тылайды. Ү йректерді шаршы, ал қ аздарды дө ң гелек белгімен бейнелейді.

Сұ рақ толық жазылмайды, белгі кө мегімен жазылады: дө ң гелек, шаршы жә не фигуралы жақ шалар қ ұ нын белгілесе, алсұ рау белгісі(?) қ ұ нның белгісіздігін кө рсетеді.