Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Пайда болу механизмі.






 

Лекция жоспары:

1. Кардиомиоцитегі ә рекет потенциалы.

2. Миокард жасушасындағ ы ионнық насостар.

3. Кардиомиоцит фазалары.

4. Кардиомиоцитің ө ткізгіштігін зерттеу ә дістері.

5. Эйтховен теориясы.

6. ЭКГ. Жү рек потенциалын ө лшеу ә дістері.

 

Лекция мақ саты: Жү рек миокардында биопотенциалдың пайда болуы механизмін, деполяризация ұ зақ тығ ының ерекшеліктерін талдау. Жү рек бұ лшық етінде биопотенциалдың таралуын қ арастыру. Эйнтховен теориясының негізгі жә не ЭКГ тү сірудің принциптерімен танысу.

 

Жү рек бұ лшық ет жасушаларындағ ы ә рекет потенциалының тү рі мен пайда болуы механизмі жә не оның деполяризация ұ зақ тығ ы жү йке талшық тары мен қ аң қ а сү йек бұ лшық ет жасушаларындағ ы ә рекет потенциалының ұ зақ тығ ынан ө згеше. Мысалы, кальмар аксонындағ ы ә рекет потенциалының ұ зақ тығ ы 0, 5-1 мс болса қ аң қ а сү йек бұ лшық еттегі 2-3 мс болады, ал жү рек қ арыншасының миокардындағ ы ә рекет потенциалының ұ зақ тығ ы 250-300 мс созылады (1 сурет).

мВ

 

 

1 сурет

 

Мұ ндай ұ зақ уақ ыт жү рек бұ лшық ет қ ұ рылымының қ озуы мен жиырылуының синхронды болуын қ амтамасыз етеді, ол ө з кезегінде қ ан айдауғ а мү мкіндік береді.

Кардиомиоциттағ ы ә рекет потенциалының ө згеше болуы жасушаның ішкі жә не сыртқ ы орталарындағ ы иондардың таралуына тікелей байланысты. Кардиомиоцит пен қ аң қ а сү йегі бұ лшық еттерінде калии жә не натрии иондарының концентрациясы жақ ын. Бірақ, кардиомиоцитте ә рекет потенциалының пайда болуы мен жү ректің жиырылуында кальции иондарының ү лкен ү лесі бар екендігі анық талды. Кальции ионы жасушаның сыртында 2 ммоль/л болса, ішінде ө те аз 10-4 ммоль/л шамасында. Ал жү ректің жиырылуы кезінде, жасуша ішінде бос кальции иондарының концентрациясы 103 ммоль дейін артуы мү мкін, бірақ бұ л артық иондар реполяризация кезінде жасушадан сыртқ а шығ арылады.

Кардиомиоциттегі иондар баланысын калии, натрии жә не кальции иондық насостары қ амтамасыз етеді, олар жасушадан сыртқ ы ортағ а активті тасымалдау арқ ылы натрии жә не кальции иондарын айдайды, ал пассивті тасымалдау арқ ылы ішке кальции, натрии, сыртқ ы ортағ а калии иондарын айдайды (2 сурет).

 

 

2 сурет

 

Бұ л насостардың жұ мысын саркомадағ ы миокардит жасушасындағ ы калии-натрии АТФаза мен кальции АТФаза ферментері қ амтамасыз етеді. Мембрананың 1 мкм2 ауданындағ ы калии-натрии насосының тығ ыздығ ы 1000, яғ ни 1 см2 ауданғ а 1011 насостан келеді. Иондық насостар 1 секундта иондарды 20 рет айдаса, онда 1 см2 аудандағ ы насостар 1 секундта иондарды 2∙ 1012 рет айдар еді. 1 иондық насос 1 ретте 3 натрии ионын айдайтыны белгілі, сонда 1 см2 аудандағ ы барлық насостар 1 секундта 6∙ 1012 ионды айдайды. Бұ л иондар санын Авогадро санына (6, 02× 1023 моль) бө лсек 10× 10-12 моль/см2× с саны келіп шығ ады, мұ нан мембрананың 1 см2 ауданы арқ ылы 1 секундта 10 моль натрии ионы тасымалданатын анық тайймыз.

Тыныштық қ алыптағ ы мембранның натрии жә не кальции иондарын ө ткізуі ө те тө мен, мысалы PNa/PK = 0, 05, сол секілді PСа/PК қ атынасы да тө мен, оның ү стіне мембрана сыртында кальции иондарының концентрациясы Na+, K+ иондарына салыстырғ анда аз. Сондық тан миокардтың тыныштық потенциалы жасушаның екі жағ ындағ ы калии иондарының концентрациясымен анық талынады.

Миокардтың ә рекет потенциалы ү ш тү рлі фазамен (кезең мен) сипаталады: I фаза-деполяризация кезіндегі кү й, II фаза- плато кезіндегі кү й жә не III фаза- реполяризация кезіндегі кү й.

I фаза – деполяризациялық кезең. Бұ л кезең мембрананың натрии иондарын ө ткізуінің кү рт ө суімен PK : PNa = 1: 20 жә не мембранадағ ы jМ тыныштық потенциалының кемуімен (потенциал таң басының ө згеруімен) сипатталады. Мебранадағ ы потенциал шамасы -60мВ жеткенді натрии каналдары 1-2 миллисекундтан 6 милисекундқ а дейін ашылады (3сурет).

 

Фаза Каналдар сипатамасы Ионды каналдардың кү йі Ток бағ ыты
  I - Деполяризация ТNa= 1-2 мс   jNa = -60мВ Na Ca K   Na+  

 

3 сурет

II фаза-плато (жазық тық). Бұ л кезең де мембранадағ ы ә рекет потенциал шамасы +30 мВ тан 0 дейін тө мендейді жә не екі тү рлі каналдар бір мезгілде жұ мыс істейді, яғ ни кальции жә не калии каналдары иондарды баяу ө ткізе бастайды. Ашылғ ан кальция каналы баяу тү рде жасушағ а кальции иондарын ө ткізе бастайды, нә тижесінде ішке қ арай бағ ытталғ ан ток пайда болады:

 

мұ ндағ ы gCa – мембрананың Ca2- ионы ү шін ө ткізгіштігі. Бұ л пассивті тасымалдау кальции ионы ү шін электрохимиялық градинет есебінен жү реді. Мембрана кальции тогының ө суімен қ атарласа калии ионын ө ткізуін де кү шейтеді, бұ л ө з кезегінде мембрананың сыртына қ арай бағ ытталғ ан калии тогын жә не мембрананың сә йкес иондарды ө ткізгіштігін кемуін, жоғ арылауын тудырады жә не мембрананы реполяризациялауғ а алып келеді (4 сурет). Осылайша пайда болғ ан қ арама қ арсы бағ ытталғ ан екі токтың шамасы бірте бірте тең еседі, бұ л ө з кезегінде мембранадағ ы потенциалды 0 дейін тө мендетеді. Бұ л кезең де кальции мен калии токтарының қ осындысы 0 ұ мтылады

 

Фаза Каналдар сипатамасы Ионды каналдардың кү йі Ток бағ ыты
  II – Плато ТСa=200-250 мс jСа = +30 мВ   Na Ca K Сa+   К+

 

4 сурет

 

III фаза - реполяризациялау кезең і. Бұ л кезең кальции каналдарының жабылуымен, жоғ арылауымен, нә тижесінде мембранадан сыртқ а қ арай калии тоғ ының кү шейуімен сипатталады (5 сурет).

 

Фаза Каналдар сипатамасы Ионды каналдардың кү йі Ток бағ ыты
  IIІ- реполяризация   ТК = -50 мс     Na Ca K     К+

 

5 сурет.

 

Кардиомиоциттегі қ озу қ ұ былысын арнаулы ә дістермен зерттейді. Соның бірі кальции иондарын блокатор арқ ылы тежеу ә дісі. Миоциттегі кальции тогын (кальции иондарының ағ ынын) тежейтін Д-600, верапамид, Li Mn2+ металдарының катионы т.б. препараттар анық талды. Олар кальции иондарын жасушағ а енуін тежейді, соның нә тижесінде мембранадағ ы ә сер потенциалының шамасы мен тү рі ө згереді. Жү різілген тә жрибелер кальции каналдарын тетродотоксинмен, натрии ионымен тежеуге болматындығ ын кө рсетті, бұ л жағ дай кардиомиоцитте жеке кальции каналдарынынң болатындығ ын дә лелдейді.

Келесі люминесценттік талдау ә дісі. Бұ л ә діс жарқ ырауық медузадан алынғ ан экворин ақ уызы арқ ылы кальции иондарының тасымалдауын бақ ылауғ а болады. Оның басты ерекшілігі кальции ионын қ осып алғ ан экворин ақ узы ө зінен жарық шығ арып, люминесценцияланады. Экворин ақ узын жү рек бұ лшық еті дә рілеріне қ осып береді де, арнаулы оптикалық қ ұ ралдармен оның шығ арғ ан жарығ ының интенсивтілігін ө лшейді.

Осылайша алынғ ан мә ліметтер арқ ылы жү рек бұ лшық еттерінде кальции иондарын тасымалдау кезінде ә сер потенциалы ө згерісін сипаттауғ а болады.

Қ алыпты жағ дайда жә не патология кезінде жү рек бұ лшық еттерінде кальции иондарының таралуын радионуклидті диагностика ә дісі арқ ылы анық тайды. Осы мақ сатта кальцидің Са45 изотопы қ олданылады. Изотаптан шығ атын бета сә улесін сканер арқ ылы тіркейді.

Енді жү рек бұ лшық етінде қ озудың (ә рекет потенциалының - электр импульсінің) таралу механизмін қ арастырайық. Жү рек қ ұ лақ шасында орналасқ ан, тұ рақ ты тү рде ү здіксіз электр импульсін ө ндіретін «синоаурикулярлы (синус) тү йіні (Кейт-Флака тү йіні)» деп аталатын ерекше нү кте бар. Ол ө ндірген электр импульсі жү рек бұ лшық еттерінде таралып, жү рек қ арыншасы мен жү рекшелерді кезек- кезгімен синхронды тү рде жиырылуын қ амтамасыз етеді. Жү ректің жиырылу жиілігі синоаурикулярлы (синус) тү йінде (СТ) автоматты тү рде ө ндірілген қ озуғ а (электр импульсіне) тікелей байланысты, сондық тан СТ «пейсмекер» деп атайды(6-сурет).

 

6 сурет

 

СТ ө ндірілген электр импульсі (ә рекет потенциалы) алдымен жү рек қ ұ лақ шасына 1 м/с жылдамдық пен жетеді, 40 миллисекундтан соң қ ұ лақ шаның барлық аймағ ы қ озғ ан кү йге, яғ ни деполяризация кү йіне кө шеді. Жү рек қ ұ лақ шасында ә р тү рлі жолдармен тарағ ын электр импульстары, жү ректің фиброзды ұ лпасында орналасқ ан, электр импульстарын ө ткізбейтін (қ озбайтын), қ арыншаны жү рекшеден бө ліп тұ ратын атриовентрикулярлы тү йінге бір мезгілде жетеді. Тек осы тү йін ғ ана қ озуды, яғ ни электр импульстарын қ арыншадан жү рекшеге жеткізетін бірден бір жол болып саналады. Бұ л тү йіннің электрлік кедергісі жоғ ары, сондық тан онда электр импульстарының таралуы қ арыншағ а қ арағ анда 0, 02-0, 05 м/с баяу жылдамдық пен тарайды. Аталғ ан қ ұ былыс атриовентрикулярлы тежеу деп аталады. Бұ л тежеу диастола кезінде қ арыншада жиналғ ан барлық қ ан кө лемін жү рекшенің жиырылуына дейін жү рекшеге жиналуына жететіндей уақ ыт береді. Атриовентрикулярлы тү йіннен тарағ ан электр импульсі жү ректің ө ткізгіш келесі буыны- Гиса шоғ ына (тү йініне) жетеді. Бұ л аймақ тағ ы талшық тар жуан болғ андық тан оларда электр импульстары 2-3 м/с жылдамдық пен тарайды. Гиса шоғ ынан Пуркинье талшық тары тарайды, олардың диаметрлері миокард талшығ ына қ арағ анда ү лкен, сондық тан бұ л талшық трда электр импульстарының таралу жылдамдағ ы 4-5 м/с жетеді. Ары қ арай электр импульстарның таралуы баяулайды, бұ л жү рекшенің барлық бұ лшық еттерінң синхронды тү рде жиырылуына мү мкінді береді. Осылайша электр импульсі жү рекшенің қ арынша аймағ анда жиырылмағ ан бө лігіне жетеді.

Жү ректің электр импульсін тарату жү йесіндегі ақ ау аритмия немесе жү рек соғ уының бұ зылуы деп аталады. Мұ ндай ақ ау жү рек соғ ысының ө те тө мен (брадикардия) немесе ө те жоғ ары (тахиаритмия) болуына алып келеді.

Медициналық практикада жү рек потенциалын ө лшеу ә дісін электрокардиография(ЭКГ) деп атайды, ал ө лшеу қ ұ ралын электрограф деп, ө лшеу нә тижесінде алынғ ан қ ағ аздағ ы жазба мә лімет электрограмма деп аталады. Оның негізіне Эйнтховенның тармақ тар теориясы алынғ ан. Бұ л теорияғ а сә йкес жү рек диполдық моменті РЖ болатын электр диполі ретінде қ арастырылады, ол жү рек қ ызметінің циклына сә йкес уақ ыт ө туіне қ арай ө з осі бойымен кең істікте бұ рылады, орналасуын ө згертеді.

Эйнтховен жү ректі ү штары «оң қ ол - сол қ ол- сол аяқ» болатын тең қ абырғ алы ү шбұ рыштың ортасында орналасқ ан деп санауды ұ сынғ ан (7 сурет).

UI

 

РI

 

 
 


 

a

PII PIII

UII UIII

 

 

 

7 –сурет. 8-сурет.

 

Биопотенциалдары ө лшенетін екі нү кте жұ бы «тармақ тар» деп аталады. Осығ ан сә йкес 1912 ж. Эйнтховен «ОҚ - СҚ -СА» тармақ тарын «стандартты тармақ тар жү йесі» деп атауды ұ сынды жә не ол ү ш тармақ тан тұ рады. І тармақ «оң қ ол- сол қ ол», ІІ тармақ «оң қ ол- сол аяқ», ІІІ тармақ «сол қ ол- сол аяқ». Ә р тармақ қ а ө з потенциалдар айырымы UI: UII: UIII сә йкес келеді. Жү рек - диполдің ү шбұ рыш қ абарғ аларына тү сіретін диполдік моментінің проекциясы Pi мен потенциалдар айрымы Ui арасында мынадай тә уелділік анық талғ ан UI: UII: UIII = РI: РII: РIII. Олай болса диполдің дипольдік моментінің ү шбұ рыш қ абырғ аларына тү сіретін проекциясы жоғ арыда аталғ ан нү ктелер арасындағ ы потенциал айырымына тең, ол ө з кезгінде жү рек потенциалын сипаттайды.

Жү рек -диполдің РЖ моменті мен оның І тармақ тағ ы проекциясы арасындағ ы a бұ рыш жү ректің электрлік осінің бағ ытын кө рсетеді, ол кө біне жү ректің анатомиялық осімен сә йкес келеді (8 сурет).

«Диполь-жү рек» уақ ытқ а байланысты ө з осімен айналатындық тан оның тармақ тардағ ы проекциясы потенциалдар айрымының уақ ытқ а тә уелділігін кө рсетеді, оны электрокардиограмма (ЭКГ) деп атайды (9 сурет).

 
 
9 сурет

 


ЭКГ тістерін латын ә ріптері P, QRS жә не T белгіленеді. Электрокардиограммадағ ы Р тiсi жү рекше қ ұ лақ шасының жиырылуы кезінде, Q, R, S тiстер кешені жү рек қ арыншасы жиырылғ анда, ал T тісі оның соң ғ ы кезең iнде, яғ ни жү рек қ арыншаның бастапқ ы қ алпына келгенде (босаң сығ анда) пайда болады.

Медицналық практикада стандартты тармақ тардан басқ а кардиалды униполярлы (кеуде) ЭКГ тармақ тары да кең тү рде қ олданылады. Мұ нда бір электродты активті деп атап, оны кеуде қ уысының сол жақ бетінің 6 нү ктесіне орналастырады. Бұ л активті электрод Вильсон электродымен бірге 6 кеуде тармағ ын қ ұ райды(10 сурет). Кеуде тармағ ы «V» бас латын ә рпіне активті электродтың орналасқ ан орнына сә йкес келетін санды тіркеп жазу арқ ылы белгілейді, мысалы V1, V2, V3,... V6

V1 тармағ ы – активті электрод оң жақ кеуде куысындағ ы 4 қ абырғ а аралық нү ктеге орнатылады.

V2 тармағ ы - активті электрод сол жақ кеуде куысындағ ы 4 қ абырғ а аралық нү ктеге орнатылады.

V3 тармақ - активті электрод екінші жә не тө ртінші позицияда, яғ ни сол жақ парастерналды сызық дең гейіндегі тө ртінші қ абырғ а нү ктесіне орнатылады;

V4 активті электрод сол кеуде кусындағ ы 5 қ абырғ а аралық сызық бойына орнатылады;

V5 активті электрод сол жақ қ олтық асты сызығ ының бойына орналатылады;

V6 активті элемент сол жақ қ олтық асты горизонталь сызық бойына орналатылады;

 

 

10-сурет

 

ЭКГ диагностикалық мә ліметі ретінде оның P, QRS жә не T тістерінің биіктігі жә не P-Q, Q-R-S, S-T, R-R интервал ұ зақ тығ ы алынады. Пациентен алынғ ан ЭКГ мә ліметтерді тө мендегі кестеде берілген стандарты мә ліметпен салыстырылады.

 

ЭКГ II тармағ ында қ алыпты жағ дайдағ ы жү рек биопотенциалы мен уақ ыт интервалың мә ндері

 

P Q R S T
U, мВ t, cek U, мВ t, cek U, мВ t, cek U, мВ t, cek U, мВ t, cek
0.05-0, 25 0-0, 1 0-0, 2 max 0, 03 0, 03-1, 6 max 0, 03 0-0, 03- max 0, 03 0, 25-0, 6 max 0, 25
Интервалдың ұ зақ тағ ы, сек
PQ QRS QRST ST RR
0, 12-0.2 0, 06-0, 09 0, 03-0, 44 0-0, 15 0, 7-1, 0

 

Соң ғ ы жылдары ЭКГ тә улік бойы ө згерісін тіркеу кең тү рде қ олданылуда. Мұ ндай зерттеуді «ЭКГ-нің тә уліктік мониторингі» немесе осы ә дісті алғ аш ұ сынғ ан американдық биофизик Норман Холтердің қ ұ рметіне «Холтер бойынша ЭКГ» деп атайды.

Шын мә нінде тә уліктік мониторинг деп ЭКГ-ны тә улік немесе одан кө п уақ ыт бойы(48, 72 сағ ат, кейде 7 кү н бойы) ү здіксіз тіркеуді атайды. Оны тіркеу пациеттің беліне бекітілген шағ ын аппарат-рекордер арқ ылы іске асырылады. Тіркеу кезінде пациент кү нделікті тіршілігін ө згертпей, қ ызметін орындай береді. Холтер бойынша ЭКГ-ны тіркеу аурухана немесе амбулаторлы жағ дайда жү ргізіле береді. Тіркеу нә тижесі компьютер арқ ылы оқ ылып, тиісті программа арқ ылы зерттелінеді. Мұ ндай қ ұ ралдың сыртқ ы кө рінісі тө мендегі суретте берілген.

 

 

Электрографияның тү рлері:

ЭЭГ- электроэнцефалография, ми биопотенциалын тіркеу.

ЭМГ- электромиография, бұ лшық ет биопотенциалын тіркеу.

ЭРГ- электроретинография кө зге ә сер ету кезіндегі кө з торында пайда болатын биопотенциалды тіркеу.

 






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.